برای شناخت کوروش باید همه‌ی سندهای تاریخی را بررسی کرد

کامیار عبدی، استاد دانشگاه شهید بهشتی، سخنران نشست تخصصی «کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت»؛ در پرتو اسناد و مدارک باستان‌شناسی بود که درباره‌ی «کوروش پارسی از نگاه عبرانیان» سخن گفت. او در آغاز با گفتن این‌که: «من درباره‌ی اشاره‌هایی که به کوروش در سنت عبرانیان شده می‌پردازم، چرا که برای این که شخصیت کوروش را بشناسیم، باید با همه‌ی متن‌های کهن آشنا باشیم.» ادامه داد: «نخست باید به این نکته توجه کنیم که ما با قومی به نام عبرانیان سروکار داریم که به مذهب یهودیت گرویدند. آنچه من می‌گویم مسایلی پژوهشی است و پیوند و ربطی به مسایل امروز ندارد.»
عبدی در ادامه افزود: «عبرانیان اقوامی در بین‌النهرین بودند. با توجه به اشاراتی که در متون بین‌النهرین شده، زبان‌شناسان حدس می‌زنند که در نوشته‌های باستانی‌ای که به قومی به نام “هبیرو” اشاره شده، به‌گمان همین عبرانیان بوده‌اند. آنان از مردم سامی باختری بودند و بیش‌تر در منطقه‌ی کنعان و سوریه و فلسطین زندگی می‌کردند. آن‌ها از خود اثر مکتوبی به نام “عهد عتیق” یا تورات به‌جا گذاشتند. خود پژوهشگران تورات هم باور دارند که تورات برداشت عبرانیان از رویدادهای تاریخی است؛ شاید استنادات تاریخی هم داشته باشد اما خیلی از آن‌ها بنیان تاریخی ندارند. عبرانیان بسیاری از استوره‌های بین‌النهرینی را در تورات آورده‌اند.»
او در ادامه افزود: «باید دقت کنیم که نوشته‌هایی که در تورات آمده، مطالب درجه اول تاریخی نیستند. هیچ سند تاریخی یا مدرک باستان‌شاسی درباره‌ی آن نوشته‌ها نداریم. نزدیک‌ترین چیزی که مصرشناسان می‌گویند این است که در حدود 1600 پیش از میلاد، قومی به نام هیکسوس‌ها که سامی خاوری بودند، وارد مصر شدند و گستره‌ای را به دست گرفتند، اما مصری‌ها آن‌ها را بیرون کردند. بنابراین مصرشناسان با شک و تردید به چنان نوشته‌هایی نگاه می‌کنند چرا که به‌گمان، ساخته و پرداخته‌ی عبرانیان بوده است که در تورات نوشته‌اند. برپایه‌ی تورات، حضرت موسی عبرانیان را متحد می‌کند. منبع ما برای این سخن، تورات است، نه مدرک‌های تاریخی. ما حتا نمی‌دانیم عبرانیان در مصر بوده‌اند یا نه؟ مدارک تاریخی اشاره‌ای به این موضوع نمی‌کنند.»
عبدی گفت: «در تورات آمده است که چند نفر به فرمانروایی عبرانیان می‌رسند که نخستین آن‌ها شائول بوده، سپس حضرت داوود و آنگاه حضرت سلیمان. این‌ها در منطقه‌ی کنعان پادشاهی را تشکیل می‌دهند. منابع مصری و آشوری می‌نویسند که آن‌ها یکی از چندین حکومتی بودند که در این منطقه وجود داشتند. گروهی به نام فلسطینیان هم در آن‌جا زندگی می‌کردند. عبرانیان خدایی به نام یَهُوه داشتند. بدین‌گونه مذهب یهودی شکل می‌گیرد. این، در قرن نهم پیش از میلاد بوده که هم‌زمان با تشکیل امپراتوری آشور است.»
او با پرداختن به رویدادهای تاریخی افزود: «سارگون دوم آشوری، شهر شامرون (سامریا) را در سال 720 پیش از میلاد تصرف می‌کند و بدین‌گونه بخش شمالی قلمرو عبرانیان به چنگ او می‌افتد. پسر سارگون دوم، به نام سناخریب، نیز اورشلیم را محاصره می‌کند تا به مصر برسد. رفتار آشوری‌ها با مردم، همراه با کشتار و چپاول بود. این کشتارها را هم خیلی با غرور نمایش می‌دادند. قوم‌های دیگر هم همین‌گونه کشتارگر بوده است. آشوری‌ها مردم را بخش بخش می‌کردند و به مناطق گوناگون قلمرو خود تبعید می‌کردند. یک بخش از آن‌ها را نیز به کوه‌های زاگرس تبعید کردند. این وضعیت ادامه داشت تا آن که بابلی‌ها و مادها آشور را از میان بردند. نبوکدنصَر دوم، شاه بابل نو، بخش جنوبی عبرانیان در سال 587 پیش از میلاد و نیز اورشیلم را تصرف می‌کند و بسیاری از عبرانی‌ها را به بابل تبعید می‌کند. بابل در آن زمان بزرگترین شهر جهان بوده است. در این شهر است که یهودیان سخنان شفاهی را به شکل نوشتاری درآوردند و تورات را نوشتند.»
کامیار عبدی در پایان گفت: «هیچ‌جا در استوانه‌ی کوروش نوشته نشده که او یهودیان را آزاد کرد. کوروش می‌نویسد همه‌ی مردم را آزاد کردم. البته در این‌باره خیلی سخن گفته شده است. به هر روی یهودیان بازمی‌گردند. در آن زمان گروهی دیگر از عبرانی‌ها، به نام السامریون، بودند که هنوز هم هستند و دین و مذهب‌شان با یهودیت فرق دارد. آن‌ها از عبرانیان شکست می‌خورند. البته گروهی از یهودی‌ها بازنمی‌گردند و در قلمرو هخامنشی می‌مانند و زندگی می کنند. آن‌ها کتاب خود را داشتند که تلمود نام دارد.»

هموند هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه عبرانیان از قوم‌های میان‌رودان باستان بوده‌اند که بیش‌تر آن‌ها در یک نقطه‌ای از زمان به مذهب یهودیت گرویدند، افزود: «یهودیان با توجه به ایده‌ی تاریخ‌ای که به آن باورمندند به امید ناجی‌ای که آن‌ها را از مهلکه رهایی بخشد هر چند وقت یکبار خودشان را در دام یا تله‌ای گرفتار می‌کنند. نخستین منجی که آن‌ها را از بندگی در مصر رهانید و بیرون آورد حضرت موسی (ع)، دومین آن حضرت داوود (ع) که حکومتشان را برقرار کرد و در سرانجام سومین ناجی کوروش بود». 

کامیار عبدی در پایان گفت: کوروش در فرهنگ عبرانیان و یهودیان بسیار مهم است به‌گونه‌ای که در شهر اورشلیم یک خیابان به نام کوروش نام‌گذاری شده است. 

نشست تخصصی «کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت»؛ در پرتو اسناد و مدارک باستان‌شناسی، از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری موزه‌ی ملی،  پسین یکشنبه 7 آبان‌ماه 1402 خورشیدی، با  سخنرانی دکتر ژاله آموزگار، دکتر حکمت‌اله ملا صالحی، دکتر شاهرخ رزمجو، دکتر کامیار عبدی، دکتر مهرداد ملک‌زاده،  دکتر علی موسوی و دکتر احمدرضا قائم‌مقامی در تالار همایش‌های موزه‌ی ملی ایران برگزار شد.