فرخ روز سپندارمزد از ماه هـَه‌اروَتات؛ سالروز آزادی خرمشهر

امروز فرخ روز سپندارمزد از ماه هـَه‌اروَتات به سالمه‌ی 3762 زرتشتی، پنجشنبه سوم خوردادماه 1403 خورشیدی، 23 می 2024 میلادی

روز پیروزی و پایداری؛ روز خرمشهر
آزادسازی خرمشهر در سوم خورداد ۱۳۶۱ خورشیدی از ارزشمندترین رخدادهای تاریخ جنگ ایران و عراق است. از 31 شهریورماه 1359 که نیروهای عراقی تازش را آغاز کردند و پا به خاک ایران گذاشتند، بیش از یک ماه گذشته بود. 34 روز پایداری گردان تکاوران نیروی دریایی ارتش و نیروهای مردمی در برابر چندین لشکر دشمن و گروهک‌های ایران‌ستیز باشنده در خرمشهر کارساز نشد. این شهر پس از ۵۷۸ روز در اشغال عراق، به دست رزمندگان ایرانی آزاد شد. دلاورمردان ایرانی توانستند از همه سدهای پیش‌بینی‌شده عراقی‌ها بگذرند و پاره‌ی تن ایران را به مام میهن بازگردانند. یاد جان‌سپاران جاویدنام راه میهن در جنگ ۸ ساله، به‌ویژه از جان گذشتگان حماسه‌ بازگشتن خرمشهر به خاک ایران گرامی باد.

خرّما، ای شهر خرمشهر، شهر قهرمان / ساحل اروندرود و سایه خرمابُنان

شهر شور و حال جانبازان به جنگ اهرمن / آن همه از جان گذشتن‌ها نگنجد در بیان

باز غوغا اوفتد بر پهنه اروندرود / باز خرمشهر گردد کام‌بخش و کامران

روز آزادی خرمشهر روز خُرمی است / سوم خورداد فرخ باد بر ایرانیان (چکامه‌سرا بانو توران شهریاری)

سپند آرامئیتی یا همان اسفند به معنی بی نقصی و سلامت کامل است. وی نگاهبان و پاسدار زمین و در عین حال مظهر تمکین، تقوا و عبادت است.

این واژه که در اوستایی «سْپِنْتَه آرمَئیتی»(Spenta-Ârmaiti) است و نام چهارمین امشاسپند شناخته می‌شود، از دو بخش «سپنته»(Spenta) یا «سپند» به چم (:معنی) پاک و مقدس و «آرمئیتی»(Ârmaiti) به چم فروتنی و بردباری تشکیل شده است و این دو با هم به چم فروتنیِ پاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت»(SpandÂrmat) و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است.

سپنته آرمیتی یکی از ایزدبانوان و امشاسپندان زرتشتی است که در زبان اوستایی، سپنته آرمیتی یا سپنت اَرمَیتی یا سپند آرامئیتی خوانده می‌شود، در زبان پهلوی بدان سپندارمذ یا سپندارمت گویند و در فارسی، سپندارمد نیز خوانده شده‌است. امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین سرسبز و نشانی از باروری و زایش است.

در فرهنگ پهلوی سپندرمت یا همان سپندارمذ، نام یکی از امشاسپندان و در عین حال نام پنجمین روز ماه و دوازدهمین ماه سال معرفی شده‌است. وی را همان الهه بسیار قدیمی اسفند دانسته‌اند و گفته‌اند که او را دو امشاسپند دیگر یعنی هورواتات (خرداد) و امرتات (امرداد) همراهی می‌کنند و این سه گروهی از امشاسپندان را می‌سازند که قرینه‌ی سه امشاسپند نخستین، یعنی وهمن (وهومن یا همان بهمن)، اشه وهیشته (اردیبهشت) و خشتره وییریه (شهریور) محسوب می‌شوند.

این فروزه در انسان به گونه‌ی فروتنی و مهر و خدمت به دیگران، نمایان می‌شود. سپندارمزد در جهان خاكی، نگاهدارنده‌ی زمین و زنان است. زمینی كه بی‌هیچ چشمداشتی هرچه دارد در اختیار جانداران می‌گذارد و زنانی چون مادر كه همچون زمین، مهربان و فروتنند، مهر می‌ورزند بدون این كه چشم‌به راه پاسخی مهرانگیز باشند.

زن و زمین همسانی‌های بسیاری دارند. زن و زمین هر دو نماد باروری و زایش هستند، زندگی از زن و زمین است كه جریان دارد. نماد این روز گل پلنگ مشک یا به گمانی بیدمشک است.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

سپندارمز‌ روز خیز ای نگار

سپند آر ما را و جام می آر

می ‌آر از پی آن كه بی می‌‌نشد

دلی شادمان و تنی شاد‌خوار

سپند آر پی آن كه چشم بدان

بگرداند ایزد ازین روزگار

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

ورز زمین کن

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (شهریور) اندر شوی شادخوار/ کنی در (سپندارمز) کشت و کار

یادروز سوم خوردادماه:

– آغاز محاصره نیشابور توسط “جبه نویان” در پی حمله مغول به نیشابور. (۵۹۹ خورشیدی)

– پیکر “یپرم خان” در تهران با تشریفات شکوهمند در حالیکه جنازه را روی لوله توپ گذاشته بودند تشییع شد. (۱۲۹۱ خورشیدی)

– زادروز “نعمت حقیقی” فیلم‌ساز برجسته ایران. (۱۳۱۸ خورشیدی)

– زادروز “بیژن بیژنی”، خواننده موسیقی سنتی ایرانی و خوشنویس. (۱۳۳۲ خورشیدی)

– “دکتر هوشنگ نهاوندی” گروه بررسی مسائل ایران را تشکیل داد. (۱۳۵۲ خورشیدی)

– “ملک خالد” پادشاه عربستان سعودی وارد تهران شد. (۱۳۵۵ خورشیدی)

– اعلامیه‌ای بدون امضا در مورد تعطیل سراسری کشور در ۱۵ خرداد منتشر شد. (۱۳۵۷ خورشیدی)

– آزادسازی خرمشهر پس از ۵۷۷ روز اسارت در عمليات بيت ‏المقدس با فداکاری دلاورمردان ایران زمین در جریان جنگ تحمیلی. (۱۳۶۱ خورشیدی)

– درگذشت “جمیله شیخی”، هنرپیشه ایرانی، بهترین بازیگر نقش اول زن سال  ۱۳۷۰ . وی مادر “آتیلا پسیانی” بازیگر بود. (۱۳۸۰ خورشیدی)

– بپاخيری “المقنع” و كفن پوشان راه وطن با هدف رهانيدن ايران از سلطه عربان. (766 م)
– بپاخیزی “المقنع” در خراسان آغاز شد كه از نخستين بپاخيزی‌های ايرانيان برای بازگرداندن استقلال و حاكميت میهن خود به‌شمار می‌آيد. “المقنع” كه از ديرباز در صدد قيام بر ضد سلطه عرب بود از موضوع قتل ابومسلم در توطئه خليفه عباسی وقت استفاده كرد و به خونخواهی او در خراسان بپاخاست. “المقنع” كه به سبب نقاب زدن به اين نام معروف شده بود، كسی جز “هاشم ابن حكيم” نبود كه مردی دانشمند بود و داستان “ماه نَخشَب” وی كه برپايه تسلط او بر علوم فيزيك و شيمی شكل گرفته بود معروف است. پيروان او كه جامه سپيد می پوشيدند، كفن پوشان راه وطن معروف‌اند. قيام “المقنع” برای رهايی ايران كه ضمن آن دست به چند ابتكار كاملا تازه زده بود بيش از چهار سال به درازا كشيد. سرانجام خليفه عباسی سپاهی گران را به جنگ او فرستاد، که “المقنع” شكست خورد و خودكشی كرد.

– كشف فلز “روی”، توسط “پاراسلوس” شيمی دان سوئيسی. (1541 م)

– درگذشت “نيكُلا كوپرنيك” رياضي‏دان و ستاره شناس مشهور لهستانی. (1543 م)

– زادروز “ملکه ویکتوریا” ملکه پادشاهی متحد بریتانیا و ایرلند. (1819 م)

– روز استقلال “اكوادور” از استعمار اسپانيا. (1822 م)
🇪🇨”اكوادور” با جمعيت ۱۳ ميليون در ساحل اقيانوس آرام قرار دارد. زبان رسمی آن “اسپانيولی” و خط رايج “لاتين” است. واحد پولش “دلار آمريكا” و پايتخت آن “كيتو” می ‏باشد. نظام سياسی آن جمهوری است.

– مخابره نخستین پيام تلگرافی توسط “ساموئل مورس” در آمريكا. (1844 م)

– كشف واكسن ضدحصبه از سوی دو دانشمند فرانسوی بنام های “وايدال” و “شانتمس”. (1888 م)

– زادروز “ميخائيل شولوخوف” نويسنده معروف روسی، مولف “دن آرام” و برندهٔ جایزهٔ ادبیات نوبل سال ۱۹۶۵ میلادی. (1905 م)

– “ايگور سيكورسكی”، روس تبار در آمريكا يک هلی كوپتر كامل ساخت. (1940 م)

– “بيسمارک” رزم‌ناو انگليسی “هود” را با يک شليک غرق كرد. (1941 م)

– روز ملی و استقلال كشور آفريقايی “اريتره” از “اتيوپی”. (1993 م)
🇪🇷”اريتره” در كنار دريای سرخ واقه شده و جمعيت آن ۴ ميليون نفر است. واحد پولش، “ناكفا” است. نوع حكومت آن دولت انتقالی با يك مجلس قانون‏گذاری موقت است.

– درگذشت “عطاملک جوينی” سياست‏مدار و تاریخ‌نگار پرآوازه ايرانی. (۶۸۱ مهی)