امروز روز فروردین از ماه دی 3762 زرتشتی، روز چهارم گَهَنبار چَهره میدیاریم گاه، پنجشنبه سیزدهم دیماه 1403 خورشیدی، دوم ژانویه 2025 میلادی
پیام و سفارش اشو زرتشت:
بهترین پاداش به کسی میرسد که آسایش دیگران را خواستار باشد.
گاتها- هات 43 – بند 2
—————————- * ————————————
فروردین:
– نوزدهمین روز هرماه سیروزه در گاهشمار ویژه زرتشتیان، «فروردین» نام دارد.
– فروردین بر گرفته از واژه فرَوَهَر fravahr است که در اوستا به ریخت فرَوَشی و فرَوَرتی آمده و به چم (:معنی) پیش برنده و پیش کشنده است.
– در ایران باستان باور داشتند که ذرهای از این نور اهورایی (فروهر) در هر آفریدهای به امانت گذاشته شده است، این ذره در آغاز پاک و بدون آلودگی بوده و همیشه نیز پاک خواهد ماند و هرگز هیچ آلودگی و ناپاکی را به خود نخواهد گرفت.
– پیشینیان بر این باور بودند که فروهر و روان درگذشتگان، چند روز پیش از نوروز هرسال، نزد خویشان وابسته خود به زمین باز میگردند.
– فرتوری نیز از دوران هخامنشی بر سنگ نگارهها آمده است که اکنون آن را نیز “فروهر” میگویند.
گل تاج خروس نماد فروردین روز است.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
فروردین است و روز فروردین
شادی و طرب را كند تلقین
ای دو لب تو چو می، مرا می ده
كان باشد رسم روز فروردین
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سوگند مخور و آن روز، یزش فروهر پارسایان کن تا خشنودتر باشد.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
مخور هیچ سوگند در (فروردین)/ که زشت است، ویژه به روزی چنین
—————————– * —————————-
شعر نو میراث ماندگار نیما یوشیج
علی اسفندیاری (۲۱ آبان ۱۲۷۶- ۱۳ دی ۱۳۳۸) نامور به نیما یوشیج شاعر معاصر ایران و بنیانگذار شعر نوین به پدر شعر نو فارسی شناخته میشود. ویژگی نیما در آن بود که با دقت زیاد و صرف وقت بسیار نزدیکبه ۳۸ سال توانست قالبهای کهن را در هم بریزد و راهی نو پیش پای شعر فارسی باز کند. با سرودن اشعار آزاد بدون وزن و قافیه و نو، دگرگونی در ادبیات فارسی پدید آورد. نیما در 23 سالگی نخستین شعرش را که همان مثنوی بلند «قصه ی رنگ پریده» است را مینویسد. نیما در سال ۱۳۰۰ منظومه قصه رنگ پریده را که یک سال پیش سروده بود در هفتهنامه قرن بیستم میرزاده عشقی به چاپ رساند. این منظومه مخالفت بسیاری از شاعران سنتی و پیرو سبک قدیم مانند ملک الشعرای بهار و مهدی حمیدی شیرازی را برانگیخت. شاعران سنتی او را به سخره گرفتند و به آزار وی دست زدند. در سال ۱۳۰۰، او نام خود را «نیما» به معنی (کمان بزرگ) برگزید و پس از سرودن «افسانه» در دی ماه 1301 شعرهایش را با نام نیما امضا کرد. نیما پس از مدتی به تدریس در مدرسههای مختلف از جمله مدرسه عالی صنعتی تهران و همکاری با روزنامه هایی چون مجله موسیقی و مجله کویر پرداخت. انقلاب نیما با دو شعر «ققنوس» (بهمن ۱۳۱۶) و «غراب» (مهر ۱۳۱۷) آغاز شد و او این دو شعر را در مجلهٔ «موسیقی» که یک مجلهی دولتی بود، منتشر کرد. او در زندگی خود توانست معیارهای هزارساله شعر فارسی را که تغییر ناپذیر و مقدس و ابدی مینمود، با شعرهایش تحول بخشد.
این شاعر بزرگ، درحالیکه با سرمای شدید یوش، به ذاتالریه دچار شده بود، برای درمان به تهران آمد. درمان نتیجه نداشت و در ۶۲ سالگی درگذشت و در امامزاده عبداله تهران به خاک سپرده شد. او وصیت کرده بود که پس از مرگش پیکرش به خانهاش در یوش خاکسپاری شود. در سال 1372 خورشیدی، پسرش شراگیم، پیکر پدر را به یوش بُرد و سرانجام نیما در خانهاش آرام گرفت. مزار او در کنار مزار خواهرش، بهجتالزمان اسفندیاری (درگذشته به تاریخ ۸ خرداد ۱۳۸۶) و مزار سیروس طاهباز (نویسنده و گردآورندهی آثار نیما یوشیج) در میان حیاط جای گرفتهاست.
آثار نیما: حرفهای همسایه، شعر من، مانلی، مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج و نامههایش آثار نیما : حرفهای همسایه، شعر من، مانلی، مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج و نامههایش همچون نامههای نیما به همسرش عالیه
تاثیرگذاری نیما یوشیج در ادبیات معاصر ایران:
نوآوری در ساختار شعر: نیما با ارایه فرمهای جدیدی از شعر، قالبهای سنتی مانند غزل و قصیده را کنار گذاشت و به جای آنها به دنبال آزادی بیشتر در شعر بود. این امر باعث شد شاعران بعدی نیز از فرمهای آزاد و انعطافپذیر استفاده کنند. (در واقع نخستین شاعر نوپرداز در ایران نبود، پیش از او نیز شاعران دیگر چون ابوالقاسم لاهوتی، تقی رفعت و … بیرون از قالب های رسمی اشعاری سروده و منتشر کرده بودند.)
مضمونهای اجتماعی و انسانی: اشعار نیما مملو از مضامین اجتماعی، انسانی و طبیعتگرایانه است. او با توجه به مسایل روزمره و مشکلات اجتماعی، به شعر وجههای جدید داد که مخاطبان بیشتری را به خود جلب کرد.
تاثیر بر نسلهای بعدی شاعران: بسیاری از شاعران معاصر و نوپرداز از نیما تاثیر گرفتند مانند احمد شاملو، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری و مهدی اخوان ثالث که از دیدگاهها و نوآوریهای نیما بهرهمند شدند.
گسترش زبان شعری: نیما با استفاده از زبان ساده و روان در اشعارش، دایره واژگان شعری را گسترش داد و به این ترتیب توانست با مخاطبان بیشتری ارتباط برقرار کند. او از کلمات و اصطلاحات عامیانه نیز بهره میبرد که به شعرش طراوت و تازگی میداد.
نیما یوشیج با تلاشهای خود در زمینهی نوآوری و تغییر در شعر فارسی، توانست جایگاه ویژهای در تاریخ ادبیات ایران به دست آورد و راه را برای نسلهای بعدی شاعران هموار سازد. آثار او همچنان الهامبخش بسیاری از شاعران و نویسندگان معاصر است و به عنوان یکی از ستونهای اصلی ادبیات معاصر ایران شناخته میشود.
تو را من چشم در راهم شباهنگام
که میگیرند در شاخ تلاجن سایهها رنگ سیاهی
وزان دلخستگانت راست اندوهی فراهم
تو را من چشم در راهم.
***
شباهنگام، در آن دم که بر جا درهها چون مرده ماران خفتگانند
در آن نوبت که بندد دست نیلوفر به پای سرو کوهی دام
گرم یادآوری یا نه، من از یادت نمیکاهم
تو را من چشم در راهم
———————————— * ——————————–
یادروز 13 دیماه:
گهنبار ( گاهان بار ) – چهرهی میدیارم، در آیین زرتشتیان.
گهنبارها (یا گاهان بارها) از جشنهای زرتشتیان هستند که در سال در شش دوره برگزار میشوند. این جشنها برای سپاسداری از آفرینشهای ششگانه از دیدگاه زرتشتیان برگزار میشوند. هر گهنبار به یک مرحله از آفرینش ویژه شده است. این جشنها با نیایش و دادودهش برگزار میشود. در آیین زرتشتیان، گهنبار میدیاریم به مرحلهی چهارم آفرینش اشاره دارد که آفرینش جانوران است. این جشن به پاس ارج نهادن آفرینش حیوانات برگزار میشود.
زادروز “جلال الدین همایی” متخلص به ” سنا ” ادیب، شاعر و استاد زبان و ادبیات فارسی، نویسنده، ریاضیدان و تاریخنگار، نخستین نگارنده تاریخ ادبیات ایران (زاده ۱۳ دی ۱۲۷۸ اصفهان – درگذشته ۲۸ تیر ۱۳۵۹ تهران)
او فرزند ابوالقاسم محمدنصیر، متخلص به طرب و جدش محمدرضا همایشیرازی، هردو از شعرای زمان خود بودند.
وی کودکی به ادبیات عرب و حکمت و فلسفه روی آورد و تا ۱۰ سالگی منشات قائممقام فراهانی، منشآت فرهادمیرزا، منشات امیرنظام، تاریخ معجم، شاهنامه فردوسی، کلیات سعدی، منتخب قاآنی و غزلیات محمدخان دشتی را نزد استاد مطالعه کرد.
در ۱۱ سالگی بهمدرسه نماورد اصفهان رفت و ۲۰ سال بهتحصیل ادبیات عرب، فقه، اصول، تفسیر، درایه، رجال، هیئت، نجوم، استخراج تقویم، ریاضی، طب و فلسفه اشتغال داشت. پس از آن بهنظام آموزشی جدید پیوست و به تدریس پرداخت، آنگاه مدتی نیز در تبریز تدریس کرد و سپس بهتدریس ادبیات در دارالفنون، دبیرستان نظام و دانشکده افسری روی آورد. پس از تاسیس دانشگاه تهران، دوره دکتری در دانشکدههای حقوق و ادبیات تدریس میکرد و عضو فرهنگستان ایران شد. مدتی هم در دانشگاههای بیروت و لاهور تدریس کرد و شعر هم میسرود و “سنا” تخلص میکرد و بیش از ۱۵ هزار بیت او در دیوان سنا بهکوشش دخترش بهچاپ رسیده است.
از شناختهترین اشعار او شعری در وصف مسجد کبود تبریز و تاسف از ویرانی آن است. او در فن سرودن ماده تاریخ نیز چیرهدست بود و از جمله ماده تاریخ درگذشتش را سروده بود. آرامگاه وی در تخت فولاد اصفهان است.
قوای عثمانی پس از تصرف تبریز و ارومیه پیشروی خود را به سمت شمال ایران آغاز کرد. (۱۲۹۳ خورشیدی)
صدراعظم آلمان به نماینده ایران در برلن ابلاغ نمود که قشون روسیه و عثمانی موظف شدند خاک ایران را ترک نمایند. (۱۲۹۶ خورشیدی)
نخستین تجدید سازمان ارتش ایران در زمان “احمد شاه قاجار” توسط “رضاخان سردار سپه”. (۱۳۰۰ خورشیدی) “رضاخان” در این روز سازمان ارتش ايران را كه خود تنظيم كرده بود به اين شرح اعلام داشت و تاكيد کرد كه از روز بعد به اجرا درخواهد آمد؛ لشكر مركز (تهران)، لشكر آذربايجان (تبريز)، لشكر غرب (همدان)، لشكر جنوب ( شيراز ) و لشكر شرق (مشهد). ضمنا قرار شده بود كه برای آموزش افسر برای اين لشكرها يک مدرسه عالی نظام (دانشكده افسری) در تهران تاسيس شود و علاوه بر ایجاد چند دبیرستان نظام که برای دانشکده افسری دانشجو آماده کند، بر برنامه هفتگی دبیرستانهای پسران درس آموزش نظامی اضافه شود. اين نخستين سازماندهی ارتش ايران پس از لغو مناطق نفوذ انگلستان و روسیه و خروج نيروهای خارجی از كشور بود.
دولت عراق علیه ایران عرضحالی به شورای جامعه ملل داد. در این عرضحال دولت عراق در مورد شط العرب و حدود و ثغور کشور خود از ایران شکایت کرد. (۱۳۱۳ خورشیدی)
زادروز “دکتر حسین الهی قمشهای” ، فیلسوف، عارف، حکیم، نویسنده و مفسر قرآن. (۱۳۱۸ خورشیدی)
درگذشت “علی اسفندياری” معروف به “نيما يوشيج” شاعر نوسرای معاصر و بنیانگذار شعر نو پارسی. (۱۳۳۸ خورشیدی)
دولت طی یک اعلامیه رسمی درباره بحران ایران و عراق توضیحاتی داد و عراق را متهم به نقض قرارداد سال ۱۳۱۶ خورشیدی دانست. (۱۳۳۸ خورشیدی)
آغاز “كنفرانس گوادلوپ” با حضور سران كشورهای غرب برای بررسی اوضاع ايران. (۱۳۵۷ خورشیدی)
آغاز به كار نخستين گردهمايی جنبشهای آزادی بخش جهان در تهران. (۱۳۵۸ خورشیدی)
درگذشت خدیجه افضلوزیری، فعال حقوق زنان و روزنامهنگار (زاده ۱ دی ۱۲۶۸ تهران – درگذشته ۱۳ دی ۱۳۵۹ تهران)
او پنجمین فرزند بیبیخانم استرآبادی و موسی وزیری بود. مادرش از فعالان حقوق زنان در دوره مشروطه و پدرش، معروف به وزیرف، یک ارتشی و معاون کلنل تقیخان پسیان و برادرش کلنل علینقی وزیری بود.
در بعضی منابع تاریخی آمده است که مادرش، زمانی که هنوز مدرسهاش را تاسیس نکرده بود، برای اینکه دخترش بتواند تحصیل کند او را با لباس پسرانه به مدرسه میفرستاد. به همین دلیل وی اهمیت تحصیل برای دختران را درک کرد و وقتی به ۱۶ سالگی رسید، در کنار مادرش به دختران دبستان دوشیزگان که مادرش تاسیس کرده بود، درس داد و جزو نخستین معلمان نخستین مدرسه دخترانه ایران لقب گرفت.
وی در کارهایی مانند طراحی و دوخت لباس هم دستی داشت و سعی میکرد از این نظر هم پیشگام باشد. در ۱۳۳۲ قمری با پسر داییاش آقابزرگ ملاح ازدواج کرد که حاصل این ازدواج پنج فرزند بود. این ازدواج برخلاف میل او انجام گرفت و به علت این ازدواج مجبور به مهاجرت به مازندران و دوری از خانواده شد. در مازندران با شرایط سخت زندگی مانند وبا، آتش سوزی و بارداریهای مکرر به صورتی که جایی بیان میکند “تمام مدت یا حامله بودم یا بچه شیر میدادم” وی زمانی که شرایط بد جسمانی بر او غلبه کرد، مجبور به بازگشت به تهران شد و مدت زیادی را به تنهایی به بزرگ کردن فرزندانش پرداخت. یکی از دخترانش به نام مهرانگیز ملاح خاطرات شفاهی مادر را تدوین و بازنویسی کرد که این کتاب با نام «از زنان پیشگام ایران: افضل وزیری دختر بیبی خانم استرآبادی» منتشر شد. آرامگاه وی در قطعه ۳۴ بهشت زهرا است.
ابلاغ پیام “آیتالله خمينی” در خصوص فروپاشی کمونیسم به “گورباچف” رييس جمهور اتحاد جماهير شوروی. (۱۳۶۷ خورشیدی)
درگذشت عزتاله مقبلی، دوبلور و بازیگر سینما و تیاتر
او کار هنری را از تئاتر آغاز کرد و از سال ۱۳۳۵ بهدوبله پرداخت. در عرصه صداپیشگی بهجای الیور هاردی، لویی دوفونس و والتر برنان حرف میزد و از نقشهای برجسته او در کار دوبله، حرفزدن بجای والتر هوستون در فیلم گنجهای سیرا مادره است.
شهادت سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران در بغداد. (۱۳۹۸ خورشیدی)
كمران رومی انگلستان به مردم يک شهر اين كشور كه امروز “ليچفيلد” خوانده میشود اخطار كرد كه انجيلها را تحويل دهند و يا تخريب كنند و چون به اين اخطار توجه نشد همه مردم از كوچک و بزرگ را سربريد. (303 م)
“ژاندارک”، دختر ارلئان، كه فرانسويان مايوس و افسرده را به پيروزی رسانيد، برای مجازات شدن به يک اسقف كاتوليک در شمال فرانسه سپرده شد. (1431 م)
درگذشت “علیشير نوايی” متخلص به “فانی” شاعر نامدار در شهر هرات. (1501 م)
“شاه عباس دوم” هنديان را از قندهار بيرون راند. اين نخستين اخراج نظاميان هندی از قندهار در دوران وی بود كه شخصا اقدام كرد. (1649 م)
دومين اخراج هنديان از قندهار در دسامبر ۱۶۵۰ صورت گرفت. در سالهای ۱۶۵۲ و ۱۶۵۳ نيز ارتش ايران دو بار ديگر به تجاوز هنديان به آن شهر پايان داد. در بيرون راندن دوم، سوم و چهارم هنديان از شهر قندهار تنها از واحدهای نظامی مستقر در پادگانهای هرات و كرمان و نيروهای ضربتی مستقر در ارگ بم استفاده شده بود، زيرا هنديان آن چنان توانمند نبودند كه لازم باشد سپاه مرکزی مستقر در اصفهان فرستاده شود. پس از لشكركشی سال ۱۶۴۹ كه شاه عباس دوم سپاه اصفهان را با خود برده بود، دو واحد توپخانه از اين سپاه من باب احتياط در هرات و ارگ بم باقي مانده بودند. پادگان هرات محل استقرار سپاه خراسان بود.
استقلال كامل “نيكاراگوئه” در آمريكای مركزی. (1838 م) در سال ۱۸۲۱ میلادی به دنبال ناآرامیها در اسپانيا، نيكاراگوئه استقلال خود را اعلام كرد و سلطه اسپانيا بر اين منطقه در نيمه سپتامبر آن سال پايان پذيرفت. نيكاراگوئه سپس با مكزيك متحد شد و به فدارسيون آمريكای مركزی پيوست. اين فدراسيون در سال ۱۸۳۸ میلادی منحل شد و نيكاراگوئه به استقلال كامل دست يافت.
درگذشت “پير لاروس” اديب و لغت شناس معروف فرانسوی. (1875 م)
دولت عراق برای حل اختلافات مرزی خود با ايران به جامعه ملل شكايت برد. (1934 م)
سرنگونی “مانوئل نوريگا” در پاناما پس از مداخله نظامی آمريكا. (1990 م)
امضای پيمان “استارت ۲” بين آمريكا و روسيه. (1993 م)
اولین بلوک “بیت کوین” توسط خالق ناشناس آن “ساتوشی ناکاموتو” استخراج شد. هش آن حاوی عنوان مقاله “صدر اعظم در آستانه دومین کمک مالی برای بانکها” توسط نسخه بریتانیایی تایمز بود. (2009)