روز رشن از ماه امرداد/ مجلس در ایران، از مهستان تا مشروطیت

امروز روز رشن از ماه اَمُرداد 3762 زرتشتی، روز سوم نیایش همگانی پیر نارکی، یک‌شنبه چهاردهم اَمُردادماه 1403 خورشیدی، چهارم آگوست 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

همانا او پناهگاه آرام‌بخشی برای ما خواهد بود.
با نیروی ارزشمندی که از منش نیک‌ سرچشمه دارد،
به ما پایداری و توانایی ارزانی می‌دارد.
اهورامزدا، دانایی و آگاهی بیکران بر هستی،
در راستای اشا و هنجار راستی
از آغاز جهان را برای زندگی مردم با گیاه سرسبز گردانید.

یسنا. هات ۴۸ بند ۶

برگرفته از نسک: گات‌ها، نغمه‌های ایران باستان
برگردان: موبد کورش نیکنام

———– ——— —— ———

رشن ایزد:

هجدهمین روز هر ماه سی روزه در گاه‌شمار ویژه زرتشتیان «رشن» نام دارد.

واژه «رشن» که در اوستا به ریخت «رَشنُو» آمده، به چم (:معنی) دادگری است.

رشن، ایزد درستی، دادگری و دادگستری است و نام يکی از ايزدان همکار اَمشاسپند اَمرداد، همراه با ایزدان مهر و سروش است.

ایزد رشن در استوره ایرانی در برابر راهزنان و دزدان ایستادگی می‌کند.

در ستایش رشن، پس از ستودن دادار اورمزد رایومند و فرهمند در ادبیات کهن اوستایی، اشاره به «رشنِ ترازو دار» نیز شده است.

ایزد دادگرى و آزمایش ایزدى، ایزد درستی و دادگری كه از ایزدان سرای پسین و از داوران روز جزا هست. یشت رشن، یشتی هست در ستایش رَشن، رَشنو، رشن یشت، یشت دوازدهم اوستا هست.

ابوریحان بیرونى در الآثار الباقیة (ص73) در فهرست روزهاى ایرانى، این ایزد را رَشْن خوانده که در زبان سُغدى رَسْن Rasn و در خوارزمى همان رَشْن خوانده مى شده است. در ادبیات فارسى این واژه به صورت «رش» بدون نون بکار رفته است.

فردوسى گوید: چو هور سپهر آورد روز رَش / ترا زندگى باد پدرام و خَوش،

خسروى مى‌گوید: مى سورى بخواه کامد رَش / مطربان پیش دار و باده بکَش.

——- ——— ——– ———-

صدور فرمان مشروطیت و بازگشت به ساختار مجلس در ایران باستان

14 اَمُرداد 1285 (پنجم آگوست 1906)، مظفرالدین شاه قاجار فرمان مشروطیت را صادر کرد. این فرمان روز قبل، 13 اَمُرداد، امضا شده بود. دو روز بعد، دستور تعیین نمایندگان و تشکیل مجلس صادر شد. در همان روز، کسانی که خواهان مجلس بودند و در سفارت انگلستان در تهران متحصن شده بودند، آنجا را ترک کردند. سفارت روسیه در تهران که مشروطه‌خواهی را زیر سر دولت لندن می‌دانست، این تحصن را به عنوان سند مخالفت قرارداد و به افشاگری و انتقاد پرداخت.
12 روز بعد (26 اَمُرداد)، پنج تن از بزرگان و سرشناسان و کنشگران شناخته‌شده، آیین‌نامه انتخابات را تدوین کردند و انتخاب نمایندگان انجام گرفت. نخستین جلسه مجلس شورای ملی 14 مهرماه در کاخ گلستان و با حضور مظفرالدین شاه تشکیل شد. در همین جلسه، مرتضی قلی خان صنیع‌الدوله به ریاست مجلس انتخاب شد و نمایندگان، قطع ولخرجی و اسراف در سازمان‌های دولتی را در صدر برنامه کار خود قرار دادند. قرار شد مجلس برای نوشتن جزییات فعالیت‌هایش از جمله مشروح مذاکرات، یک روزنامه منتشر کند. این روزنامه سوم آذرماه همان سال پس از آماده شدن چاپخانه مجلس، به سردبیری ادیب‌الممالک فراهانی انتشار خود را آغاز کرد. بر سردر ورودی ساختمان مجلس در میدان تاریخی بهارستان، تابلوی «عدل مظفر» قرار گرفت که پس از انقلاب سال 1357 برداشته شد و درباره سرنوشت آن مطلبی اعلام نشده است.

ارباب کیخسرو شاهرخ نقش بسیار مهمی در مجلس شورای ملی ایران داشت. او به عنوان نماینده زرتشتیان در یازده دوره مجلس شورای ملی (دوره‌های دوم تا دوازدهم) فعالیت کرد. به برخی از نقش‌ها و دستاوردهای او در مجلس اشاره می‌شود:
ارباب کیخسرو شاهرخ نخستین نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود و به مدت یازده دوره این مسوولیت را بر عهده داشت.
او به ریاست اداره مباشرت (امور اداری و مالی) مجلس انتخاب شد و این سمت را تا پایان زندگی حفظ کرد.
او مبتکر طرح کتابخانه مجلس بود و نقش مهمی در پایه‌گذاری و توسعه این کتابخانه داشت.
او در دوره اول مجلس، لایحه‌ای را اصلاح کرد که به موجب آن همه ایرانیان در مقابل قوانین مصوبه مجلس دارای حقوق مساوی باشند. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد و تلاش‌های او برای بهبود شرایط و حقوق زرتشتیان و همچنین توسعه و پیشرفت مجلس شورای ملی بود.

پس از صدور اعلامیه مشروطیت، در مدت پنج ماه قانون اساسی شامل 51 اصل تدوین شد و هشتم دی ماه به تصویب مجلس و سپس به امضای مظفرالدین شاه رسید. مظفرالدین شاه که به بیماری سل دچار بود، همان سال هجدهم دی ماه 1285 در 54 سالگی درگذشت و پسر او محمدعلی میرزا برجایش نشست.

در آذرماه 1304، چهار اصل از اصول متمم قانون اساسی اصلاح شد و پادشاهی به خاندان پهلوی انتقال یافت. پهلوی دوم، محمدرضا شاه، پس از ماجرای تیراندازی در نیمه بهمن 1327 با تشکیل مجلس موسسان و الحاق و اصلاح اصولی از قانون اساسی، اختیارات خود را افزایش داد و بر آنها اختیار انحلال مجلس و معرفی نخست‌وزیر را اضافه کرد. با این تغییرات، پادشاهی ایران از پارلمانی و تفکیک قوا خارج شد. این تغییرات از همان زمان مورد انتقاد بود و این انتقادها در سال انقلاب (سال 1357) به اوج رسید.

این نخستین بار نبود که ایران دارای پارلمان می‌شد؛ ایران در دوران چهارصد ساله حکومت اشکانیان نیز دارای پارلمان و عملاً مشروطه بود. برای بررسی و تصویب قوانین و انتصابات مهم حتی تعیین شاه و فرمانده نیروهایی که به جبهه اعزام می‌شدند، دو مجلس وجود داشت که مجلس عالی‌تر و همچنین اجلاس مشترک آنها را مهستان (مجمع بزرگان) می‌خواندند. شاهان ساسانی نیز ایران را با کمک یک «شورای دولتی» اداره می‌کردند. (روزنامک، کیهانی‌زاده/ ویکی‌پدیا)

———- ———- ———— ———-

یادروز 14 امردادماه:

ساعت ۱۰ و ۴۵ دقيقه بعدازظهر خسوف در يك سوم قرص ماه ظهور كرد و ساعت دوازده و نيم خاتمه يافت. (۱۳۳۱ خورشیدی)

جشن پنجاهمين سال مشروطيت با شکوه در باغ بهارستان تشکيل شد. (۱۳۳۴ خورشیدی)

بازار کفاش‌های تهران آتش گرفت، ۱۷۰ مغازه و یک انبار به کلی سوخت و سه نفر هم جان باختند. (۱۳۵۵ خورشیدی)

رای اعتماد مجلس شورای اسلامی به نخست وزيری “دكتر باهنر”. (۱۳۶۰ خورشیدی)

ترور دكتر “حسن آيت”، نماينده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی. (۱۳۶۰ خورشیدی)

عمليات “نصر ۷” در ارتفاعات دوپازا و سليمانيه توسط دلاور مردان ایران در جریان جنگ تحمیلی. (۱۳۶۶ خورشیدی)

درگذشت “حسین پناهی”، شاعر و بازیگر سینما و تلویزیون. (۱۳۸۳ خورشیدی)

روسيه، پروس (آلمان) و اتريش سرزمين لهستان را ميان خود قسمت كردند که در تاريخ از آن به عنوان نخستين تقسيم لهستان نام برده شده است. (1772 م)

زادروز “هانری موپاسان” نويسنده و رمان ‏نويس شهير فرانسوی. (1850 م)

اختراع موتور ديزل توسط “رودلْف ديزل”، مهندس آلمانی. (1895 م)

“ايران” دارای كارخانه هواپيما سازی به نام شهباز و نيز يك باشگاه هواپيمائی شد. (1939 م)

اتحاد جماهیر شوروی در جریان جنگ جهانی دوم و بر اساس قرارداد عدم مخاصمه با آلمان نازی ،قرارداد مولوتوف-ریبنتروپ کشور “لاتویا” را به خاک خود ضمیمه کرد. (1940 م)

يک بمب افكن “بی – ۲۹” آمريكا نخستين بمب اتمی را بر شهر هيروشيما در ژاپن فرو افكند. (1945 م)

روز استقلال كشور آفريقايی “بوركينا فاسو” از استعمار فرانسه. (1960 م)

كشور “بوركينافاسو” با بيش از ۲۷۴ هزار كيلومتر مربع مساحت در غرب قاره آفريقا واقع است. جمعيت آن نزديک به ۱۲ ميليون نفر بوده كه اكثريت آنان پيرو آيين اسلام هستند و به زبان رسمی “فرانسوی” گفت‌وگو می‌کنند. پايتخت بوركينافاسو، “واگادوگو” نام دارد. واحد پولش، “فرانک سی. اف. آ” و نوع حكومت آن “جمهوری” است.

امضای قرارداد منع آزمايش‏‌های هسته‏‌ای ميان آمريكا، شوروی و انگليس. (1963 م)