امروز روز سپندارمزد از ماه شهریور 3762 زرتشتی، چهارشنبه 31 اَمُردادماه 1403 خورشیدی، بیست‌ویکم آگوست 2024 میلادی
فرازهایی از پیام اشو زرتشت:
“ای اهورامزدا، ای دانای بزرگ، ای خالق همه چیزهای نیک، به من دانش و بینش ببخش تا بتوانم راه درست را از نادرست تشخیص دهم و در مسیر راستی و درستی گام بردارم.” گات‌ها یسنا ۳۱، بند ۱۱
در این بند، اهورامزدا به انسان‌ها نیروی اندیشیدن، خرد، کار کردن، سخن گفتن و رهبری کردن را می‌بخشد. همچنین، به انسان‌ها آزادی انتخاب داده شده است تا هر کس بتواند با کمال آزادی، کیش و راه خود را برگزیند.
این بند بر اهمیت آزادی انتخاب و استفاده از خرد و دانش برای انتخاب راه درست سفارش می‌کند.
———————-
سپندارمزد:
پنجمین روز هرماه سی‌روزه در گاهشماری زرتشتیان سپندارمذ نام دارد.
سپند آرامئیتی یا همان اسفند به معنی بی‌نقصی و سلامت کامل است. وی نگاهبان و پاسدار زمین و در عین حال مظهر تمکین، تقوا و عبادت است.
این واژه که در اوستایی «سْپِنْتَه آرمَئیتی» (Spenta-Ârmaiti) است و نام چهارمین امشاسپند شناخته می‌شود، از دو بخش «سپنته» (Spenta) یا «سپند» به چم (:معنی) پاک و مقدس و «آرمئیتی» (Ârmaiti) به چم فروتنی و بردباری تشکیل شده است و این دو با هم به چم فروتنیِ پاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت» (SpandÂrmat) و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است.
سپنته آرمیتی یکی از ایزدبانوان و امشاسپندان زرتشتی است که در زبان اوستایی، سپنته آرمیتی یا سپنت اَرمَیتی یا سپند آرامئیتی خوانده می‌شود، در زبان پهلوی بدان سپندارمذ یا سپندارمت گویند و در فارسی، سپندارمد نیز خوانده شده‌است. امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین سرسبز و نشانی از باروری و زایش است.
در فرهنگ پهلوی سپندرمت یا همان سپندارمذ، نام یکی از امشاسپندان و در عین حال نام پنجمین روز ماه و دوازدهمین ماه سال معرفی شده‌است. وی را همان الهه بسیار قدیمی اسفند دانسته‌اند و گفته‌اند که او را دو امشاسپند دیگر یعنی هورواتات (خرداد) و امرتات (امرداد) همراهی می‌کنند و این سه گروهی از امشاسپندان را می‌سازند که قرینه‌ی سه امشاسپند نخستین، یعنی وهمن (وهومن یا همان بهمن)، اشه وهیشته (اردی بهشت) و خشتره وییریه (شهریور) محسوب می‌شوند.
این فروزه در انسان به گونه‌ی فروتنی و مهر و خدمت به دیگران، نمایان می‌شود. سپندارمزد در جهان خاکی، نگاهدارنده‌ی زمین و زنان است. زمینی که بی‌هیچ چشمداشتی هرچه دارد در اختیار جانداران می‌گذارد و زنانی چون مادر که همچون زمین، مهربان و فروتنند، مهر می‌ورزند بدون این که چشم‌به راه پاسخی مهرانگیز باشند.
زن و زمین همسانی‌های بسیاری دارند. زن و زمین هر دو نماد باروری و زایش هستند، زندگی از زن و زمین است که جریان دارد.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش:
سپندارمز‌روز خیز ای نگار،
سپند آر ما را و جام می آر.
می آر از پی آن که بی می‌‌نشد،
دلی شادمان و تنی شادخوار.
سپند آر پی آن که چشم بدان،
بگرداند ایزد ازین روزگار.
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
ورز زمین کن
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (شهریور) اندر شوی شادخوار،
کنی در (سپندارمز) کشت و کار
———————
چالدران؛ نبردی که سرنوشت ایران و عثمانی را رقم زد
رخداد جنگ چالدران بین ایران و عثمانی (۸۹۳ خورشیدی)
در اوایل پادشاهی شاه اسماعیل اول، بنیاندگذار سلسله صفوی، او توانست ساختار نظامی ایران را احیا کند و مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی کشور اعلام کند. این کار باعث نگرانی سلطان سلیم اول، پادشاه عثمانی، شد که خود را خلیفه مسلمانان می‌خواند و تصمیم به توسعه متصرفات خود گرفت.
در تاریخ ۳۱ امرداد ۸۹۳ خورشیدی (۲۳ آگوست ۱۵۱۴ میلادی)، جنگ سختی میان سپاه شاه اسماعیل صفوی و سپاه سلطان سلیم اول در منطقه چالدران در حوالی ماکو روی داد. سپاه عثمانی به دلیل کثرت نیرو و مجهز بودن به تفنگ و توپخانه، توانست بر سپاه ایران غلبه کند.
شکست صفویان: لشکر ایران به دلیل کمبود تجهیزات نظامی مدرن و تعداد کمتر نیروها، مجبور به عقب‌نشینی شد.
اشغال تبریز: سلطان سلیم اول تبریز را اشغال کرد، اما به زودی بر اثر مقاومت ملی مجبور به تخلیه تبریز و آذربایجان شد.
گفته می‌شود پس از این واقعه، شاه اسماعیل دیگر هرگز خندان دیده نشد، زیرا این شکست تاثیر عمیقی بر روحیه او گذاشت. پس از بازگشت سلطان سلیم به عثمانی، شاه اسماعیل دوباره به آذربایجان و تبریز بازگشت و به بازسازی خرابی‌های ناشی از لشکرکشی عثمانیان پرداخت.
به‌گفته تاریخ‌نگاران ترک چند تن از زنان ایرانی که در لباس سربازی همراه شوهران خود به میدان جنگ آمده بودند، به‌دست سربازان سلطان سلیم افتادند و دو همسر شاه اسماعیل به نام بهروزه‌خانم و تاجلی‌خانم نیز از آن جمله بودند. گذشته از زنانی که اسیر شدند، جسد بسیاری از زنان نیز در میدان جنگ پیدا شد که به فرمان سلطان سلیم آن‌ها را با تشریفات مخصوص نظامی به خاک سپردند. این زنان دلیر به گفته نویسندگان ترک، با زره و خفتان و کلاه‌خود دوشادوش شوهران خویش در جنگ شرکت کردند به همین سبب پس از جنگ چالدران در دنیا معروف شد که شاه اسماعیل سوارانی از زنان شمشیر زن با اردوی خود داشته که در حدود ده هزار نفر بوده‌اند. یکی از مورخان ایتالیایی به نام جیان فرانچسکو ساگردو در کتاب تاریخ امپراتوری عثمانی در این باره می‌نویسد: «در میان کشتگان اجساد زنان ایرانی پیدا شد که در لباس مردان به میدان جنگ آمده بودند تا در سرنوشت شوهران خود شریک و در افتخار نبرد سهیم باشند. سلیم بر جرات و دلیری و وطن‌پرستی ایشان آفرین گفت و فرمان داد که با تشریفات نظامی آنان را به خاک سپارند».
در نبرد چالدران که سربازان از خستگی فراوان و زخم‌ها، نایی برای ادامه نداشتند. اشعار فردوسی و صدای رسای محمدخان استاجلو طنین‌انداز میدان جنگ و قوت قلب سربازان می‌شد و حس وطن‌پرستی آنان را برمی‌انگیخت. برای تهیج سپاهیان قزلباش در نبرد چالدران از شاهنامه قسمت مهم و اصلی نبرد ایران و توران اشعاری انتخاب شده بود تا قزلباشان به هیجان آمده، به دشمن یورش ببرند. دلیل انتخاب چنین موضوعی همانا ترک بودن عثمانی‌ها بود.
شاه اسماعیل کشته‌شدگان جنگ را در محل آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به خاک سپرد. پس از آن، این گورستان به «شهیدگاه» نام گرفت.
—————————
یادروز 31 امردادماه:
جنگ ايران و عثمانی بر سر “ايروان”. (۱۰۱۴ خورشیدی)
امپراتوری عثمانی شهر “ايروان” را از دست ايران خارج ساخت كه “شاه صفی” با اعزام نيروی تازه نفس از اصفهان آن را پس گرفت. با وجود اين، سال بعد عثمانی‌ها دوباره ايروان را تصرف كردند و مناقشه ادامه يافت. ايروان (پايتخت جمهوری ارمنستان) در پايان جنگ دوم روسيه با ايران و طبق قرارداد تركمنچای (سال ۱۸۲۸ م) از ايران جدا و به روسيه داده شد.
“علاالسلطنه” از رییس الوزرایی کنار رفت و بار دیگر “وثوق الدوله” فرمان گرفت. (۱۲۹۵ خورشیدی)
نيروی قزاق با يک حمله شديد شهر لنگرود را از “احسان‌الله خان” پس گرفت. (۱۳۰۰ خورشیدی)
به دستور “كلنل محمد تقی خان” يک‌صد قبضه تفنگ از اسلحه خانه پليس مشهد ضبط و تحويل ژاندارمری شد. (۱۳۰۰ خورشیدی)
ايران دارای قانون منع انتشار مطالب پرونده‌های قضايی در مرحله تحقيق شد. (۱۳۲۲ خورشیدی)
سه روز پس از براندازی حكومت “دکتر مصدق”، “محمدرضا شاه” به ايران بازگشت. (۱۳۳۲ خورشیدی)
دانشسرای عالی منحل و به جای آن دانشگاه تربيت معلم بنیاد شد. (۱۳۴۲ خورشیدی)
“سپهبد تیمور بختیار” توسط یک عضو امنیتی ایران، در عراق به قتل رسید. (۱۳۴۹ خورشیدی)
ارتباط تلفنی بین ایران و پکن آغاز شد. (۱۳۵۰ خورشیدی)
سازمان ثبت احوال کشور اعلام کرد در پایان تیرماه ۱۳۵۳ جمعیت کل کشور به ۳۲/۳۰۰/۸۱۰ تن رسید جمعیت تهران نیز ۳/۵۸۷/۲۱۲ تن اعلام شد. (۱۳۵۳ خورشیدی)
درگذشت “حسین عرب”، از پیشکسوتان ورزش کشتی آزاد و از جمله بنیانگذاران کشتی مدرن در ایران. (۱۳۹۱ خورشیدی)
زادروز هوشنگ سیحون، پدر معماری مدرن ایران، (زاده ۳۱ امرداد ۱۲۹۹ تهران – درگذشته ۵ خورداد ۱۳۹۳ کانادا)
زادروز خیراله دادرس، کارآفرین برتر، (زاده ۳۱ امرداد ۱۳۱۳ تهران – درگذشته ۱۹ امرداد ۱۳۹۹ تهران)
او از پیشکسوتان و بنیادگذران صنعت گاز در کشور و جزو کارآفرینان برتر و فعال در سه دهه اخیر و چهره ماندگار صنعت و معدن ایران بود.
سالروز درگذشت صادق صندوقی، پیشکسوت در حوزه تصویرگری کتاب‌های درسی و کودکان و نوجوانان، (زاده ۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ همدان – درگذشته ۳۱ امرداد ۱۳۹۷ تهران)
او از شوروی سابق به آدنای ترکیه و بعد به همدان آمد و در این شهر ساکن شد و غذاخوری یا همان کبابی معروف استامبولی را در آنجا دایر کرد. او شوق نقاشی داشت و پدرش از یادگیری هنر نقاشی او خشنود بود و همه لوازم نقاشی را برایش آماده می‌کرد.
درگذشت ابراهیم گلستان، کارگردان، داستان‌نویس، مترجم، روزنامه‌نگار و عکاس، (زاده ۲۲ مهر ۱۳۰۱ شیراز – درگذشته ۳۱ امرداد ۱۴۰۲ انگلستان)
“اردشير سوم”، شاه وقت ايران از دودمان هخامنشی دستور حمله نظامی به يونان را صادر كرد. وی در پايان نخستين سال سلطنت خود چنين تصميمی را گرفته بود. (337 پ.م)
زادروز “دنی پاپن” فيزيكدان فرانسوی و مخترع ديگ بخار. (1647 م)
زادروز “پاول نيپكو” مبتكر آلمانی و يكی از مخترعين تلويزيون. (1860 م)
امضای قرارداد “ژنو” در مورد عدم تعرض به مجروحين و اسيران جنگ. (1864 م)
درگذشت “مایکل فارادی” شیمی‌دان و فیزیک‌دان انگلیسی، کشف بنزن، قوانین مربوط به القای الکترومغناطیسی و تهیه کلر مایع از مهم‌ترین دستاوردهای او برشمرده می‌شوند. (1867 م)
ژاپن، “كره” را ضميمه خاك خود كرد. شبه جزيره “كره” از ۱۹۰۵ میلادی تحت الحمايه ژاپن بود. (1910 م)
مرگ “روژه مارتين دوگار” نويسنده و رمان نویس شهير فرانسوی. (1958 م)
