روز سپندارمَزد از ماه مهر/ سامانیان از شکوه تا پایان

امروز سپندارمَزد روز از ماه مهر  3762 زرتشتی، آدینه 30 شهریورماه 1403 خورشیدی، بیستم سپتامبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

آنگاه که وهومن و منش نیک
را در خود پویا ساختید.
خشم را فرو نشانید و تندخویی را از خود دور سازید.
اهورای هستی‌دار، آنانکه به اشا و هنجار راستی گرایش دارند.
بی‌گمان در سرای نیک و سپند آرمانی تو
جای خواهند داشت.

یسنا؛ هات ۴۸ بند ۷

———————– ———————————

سپندارمَزد:
– در گاه‌شماری زرتشتی روز پنجم در هرماه سی روزه (سپندارمَزد) نام دارد. در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد)، روز آغاز می‌شود.

– این واژه در اوستا، سپنته آرمیتی (=سپندارمذ) است. به چمار(معنی) پاکدلی و یکرنگی. اشغ و فروتنی. آرامش و آرمان پاک است.

– در گویش پارسی واژه سپنتَه آرمَئیتی به اسفند(اسپند) رسیده است. واژه‌ی آرمئیتی برابر واژهAramato ودایی است.

– سپنته آرمئیتی به‌گونه‌ی بانو است و نماد مهروزی، مهربانی، فروتنی و باورمندی است.

در اوستا «سپنته آرمئیتی» و به چم بردباری و فروتنی و آرمان سپند است. این امشاسپند در جهان مینوی نماد بردباری، شکیبایی و از خودگذشتگی‌ است و در جهان مادی نگهبانی از زمین را بردوش دارد.

– خویشکاری سپندارمذ، خرم، پاک، آباد و بارور نگه داشتن زمین است. خشنودی سپندارمذ هنگامی فراهم می‌شود که زمین پاک بماند، کشت و کار شود یا کارایی نیک‌داشته باشد.

– گل نماد این روز، گل بیدمشک است.

———————— ———————————

به تخت نشستن امیر منصور دوم سامانی و پایان دودمان سامانیان

در ۲۱ سپتامبر ۹۹۷ میلادی برابر با ۲۹ شهریور ۳۷۶ خورشیدی، منصور پسر نوح سامانی به نام امیر منصور دوم در بخارا بر تخت پادشاهی نشست. به سبب جوانی او، امور به دست سران کشوری و لشکری افتاد که با هم سازگاری نداشتند و سرانجام ۱۹ ماه بعد توافق کردند که به جای وی، امیر عبدالملک دوم را شاه کنند. این عمل آنان فرمانروایی دودمان سامانیان را که به احیای زبان فارسی و فرهنگ و رسوم ایرانی خدمت فراوان کرده بودند، بیش از پیش تضعیف کرد و به دست محمود غزنوی فروپاشید. عبدالملک دوم آخرین شاه دودمان سامانی به شمار می‌رود.

دودمان سامانیان که از سال ۸۱۹ تا ۹۹۹ میلادی بر بخش‌های بزرگی از فرارود (ماوراالنهر) فرمانروایی می‌کردند، از سوی چهار برادر به نام‌های نوح، احمد، یحیی و الیاس بنیادگذاری شد. این دودمان در بزرگ‌ترین گستره خود در زمان امیر اسماعیل سامانی، بر تمام افغانستان کنونی و بخش‌های وسیعی از کشورهای تاجیکستان، ایران، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و پاکستان کنونی فرمان می‌راند.

سامانیان به دانش و هنر علاقه زیادی نشان دادند که این رویکرد به برآمدن شاعران و دانشمندانی چون رودکی، فردوسی و ابن سینا انجامید. در همین دوران، بخارا پایتخت سامانیان به شکل رقیبی برای بغداد درآمد و از نظر شکوه تنه به تنه پایتخت عباسیان می‌زد.

ناپختگی منصور دوم؛ جوانی بر تخت بخارا یکی از دلایل فروپاشی سامانیان بود. از دیگر عوامل مهم سقوط سامانیان، می‌توان به نقش سپهسالاران اشاره کرد. سپهسالاران که بالاترین مقام نظامی در فرمانروایی سامانیان بودند، در دوران ضعف و انحطاط سامانیان، به دلیل افزایش قدرت و نفوذ خود، در تحولات و مناسبات قدرت دخالت می‌کردند. این دخالت‌ها منجر به نابسامانی و آشفتگی امور و در نهایت تضعیف حکومت سامانی شد.

همچنین، مبارزه بین فئودال‌ها و حکومت مرکزی، اختلاف سران سپاه و بزرگان دربار سامانی، و تحریکات پی‌درپی روسای دیوان‌ها و حکام ولایات، از دیگر عواملی بودند که باعث تزلزل حکومت سامانیان شدند. سرانجام، این عوامل دست به دست هم دادند و فرمانروایی سامانیان را به دست محمود غزنوی برچیده شد.

از کوشش‌های دولت تاجیکستان در دو دهه گذشته چنین برمی‌آید که این دولت به لحاظ فرهنگی در همان راهی پیش می‌رود که سامانیان آن را باز و هموار کرده‌اند. تاجیکستان با پافشاری بر پاسداشت و گسترش زبان فارسی و فرهنگ ایرانی، تلاش می‌کند میراث سامانیان را زنده نگه دارد.

———————- ————————–

یادروز 30 شهریورماه:

وزارت معارف سی نفر محصل از طریقه مسابقه انتخاب و به اروپا اعزام نمود. (۱۲۹۰ خورشیدی)

 

زادروز “استاد فریدون مشیری”، شاعر مشهور معاصر. (۱۳۰۵ خورشیدی)

 

“رضا شاه” و خانواده وی از اصفهان به سوی يزد و كرمان و بندرعباس عزيمت نمودند. (۱۳۲۰ خورشیدی)

کرمانيان میهن‌دوست که ایران را خاک پاک می‌نامند، پس از آگاه شدن از تصميم دولت لندن به تبعید “رضا شاه”، آن را تحقيری برای ايرانيان دانسته بودند، در صدد برآمدند که از رفتن “رضاشاه” به بندرعباس جلوگیری کنند. لشکر ۷ پياده کرمان با نيروی هوايی و سه هنگ در خوزستان و نقاط ديگر تنها واحدهای نظامی بودند که بخشنامه نخجوان و رياضی را بدون تصويب آن از سوی فرمانده کل قوا (رضاشاه) نپذيرفته بودند، يک تيپ انگليسی که وارد ايران شده بود را متوقف ساختند که فرمانده تازه کل قوا (محمدرضا پهلوی) به آنها دستور عقب نشینی داد.

 

دو وزارت خانه جديد بنام “وزارت بهداری” و “وزارت كشاورزی” تشكيل شد و لايحه آن تسليم مجلس گرديد. (۱۳۲۰ خورشیدی)

 

“محمد علی فروغی” نخست وزير، كابينه خود را تعيين و به مجلس معرفی كرد. (۱۳۲۰ خورشیدی)

سرلشكر احمد نخجوان به عنوان وزير جنگ اين كابينه انتخاب شده بود. پيش از كناره گيری رضاشاه قرار بود نخجوان را که زمان یورش متفقین، ارتش را مرخص کرده بود به جرم خيانت به كشور محاكمه و اعدام شود. “رضاشاه”، وی و افسران خائن را با دست خود كتک زده بود و پس از كندن پاگون‌هايشان (سر دوشی) به زندان فرستاده بود تا محاكمه صحرايی و اعدام شوند. “رضاشاه” در برابر مقامات كشوری و لشكری اين افسران را دشمن‌یار (خاین) به میهن خوانده بود.

 

“هویدا”، استعفا داد و باردیگر از سوی شاه به نخست وزیری منصوب شد. (۱۳۵۴ خورشیدی)

 

تهاجم هلکوپترهای آمريكايی به كشتی خدماتی “ايران اجر” در خليج فارس. (۱۳۶۶ خورشیدی)

 

درگذشت “استادپرویز مشکاتیان”، آهنگساز، موسیقی‌دان، پژوهشگر و نوازنده سنتور. (۱۳۸۸ خورشیدی)

 

روز جهانی “صلح”.

 

روز جهانی “آلزایمر”.

 

قتل “رُكسانا”، مادر ايرانی تنها پسر اسکندر مقدونی به دست “كاساندروس”. (310 پ.م)

رکسانا، همسر ایرانی اسکندر مقدونی و مادر تنها پسر او، اسکندر چهارم، در سال ۳۱۱ پیش از میلاد به دست کاساندر، یکی از ژنرال‌های اسکندر، به قتل رسید. پس از مرگ اسکندر در سال ۳۲۳ پیش از میلاد، امپراتوری او به چندین بخش تقسیم شد و ژنرال‌های او برای کنترل این بخش‌ها به رقابت پرداختند. کاساندر که به دنبال قدرت بود، برای از بین بردن هرگونه تهدید به تاج و تخت، دستور قتل رکسانا و پسرش را صادر کرد. این رویداد در شهر آمفیپولیس در شمال یونان رخ داد، جایی که رکسانا و اسکندر چهارم در آنجا تحت نظر بودند. قتل رکسانا و پسرش به عنوان یکی از اقدامات بی‌رحمانه در تاریخ پس از اسکندر کبیر شناخته می‌شود و نشان‌دهنده رقابت شدید و خشونت‌آمیز برای قدرت در دوران پس از او است.

 

درگذشت “پابليوس ويرژيل” شاعر بزرگ روم باستان. (19 پ.م)

 

“منصور” پسر نوح سامانی، به نام “امير منصور دوم” در بخارا برتخت سلطنت نشست. (997 م)

 

زادروز “كريستُف كُلُمب” دريانورد و مكتشف معروف ايتاليايی. (1451 م)

 

امضای قرارداد صلح بلگراد ميان اتريش و امپراتوری عثمانی. (1739 م)

 

فرانسه “جمهوری” شد كه در تاريخ به نام جمهوری اول معروف است. مجلس انقلاب، “پادشاهی” را لغو کرده بود که دو دهه بعد دوباره برقرار شد. (1792 م)

 

درگذشت “والتر اسكات” داستان‏سرای برجسته اسکاتلندی. او را بیشتر نوآور و یا پدر رمان تاریخی می‌دانند. (1832 م)

 

زادروز “هربرت وَلز” نويسنده معروف انگليسی، جامعه‌شناس و تاریخ‌نگار. (1866 م)

 

با امضای “پیمان آخال” بین ناصرالدین قاجار و امپراتوری روسیه در تهران، ایران حاکمیت روسیه بر ترکمنستان را به رسمیت شناخت. (1881 م)

 

روز ملی و استقلال “مالت” از استعمار انگلستان. (1964 م)

مالت مجمع الجزايری است واقع در دريای مديترانه، مساحت اين كشور ۳۱۶ كيلومتر مربع و جمعيت آن بيش از ۳۹۰ هزار نفر است. پايتخت آن، “والتا” و واحد پولش “يورو” می‌باشد.

 

روز ملی و استقلال “بليز” از استعمار انگلستان. (1981م)

كشور “بليز” با ۲۲/۹۶۵ كيلومتر مربع  در آمريكای مركزی است. جمعيت اين كشور، بيش از ۲۰۰ هزار نفر است. زبان رسمی آن “انگليسی” و واحد پولشان “دلار بليز” است. پايتخت بليز، “بلمْوپان” نام دارد.

 

روز ملی و استقلال “ارمنستان” از اتحاد جماهير شوروی سابق. (1991م)

پايتخت آن، “ايروان” نام دارد و واحد پولش “درام” است. نظام سياسی حاكم بر آن جمهوری چند حزبی با يک مجلس قانون‏گذاری است.

 

درگذشت “سرگرد اريک هارتمن”، خلبان آلمانی که رکوردهایش هرگز شکسته نخواهد شد. وی در جنگ جهانی دوم ۳۵۲ هواپيمای دشمن را سرنگون ساخته بود. (1993 م)