گودبرداری در محوطهی سنگ نگاره‌های ساسانی شیراز

 مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی آن اندازه بی‌توجهی نشان دادند که شهرداری در اقدامی نسنجیده، عَرصه‌ی محوطه‌ی باستانی «بَرم دِلک» را کَنده و گود کرده و به آن آسیب رسانیده است.

به گزارش اَمرداد، گل بود به سبزه نیز آراسته شد. این زبانزد (:ضرب المثل) درست گویای وضعیتِ بیمارگونه‌ی این روزهای محوطه ی باستانی ارزشمند «بَرم دلَک» است. محوطه‌ای تاریخی که یادگارهای ساسانیان را می‌توان در آن دید. و به باور کارشناسان و پژوهشگران یکی از بی‌همتاترین و کم‌مانندترین سنگ نگاره‌های تاریخی کشور در کنار چشمه‌ی هزاران ساله‌ی «بَرم دلک» (که هم اکنون به انگیزه‌ی بی‌مهری‌ها و دست‌اندازی‌های‌(:تعرضات) انسانی و مهم‌تر از همه مدیریت نا کارآمد خشک شده است)، در دامان کوه نقش بسته است.

اما شهرداری شیراز بدون هماهنگی و درخواست آگاهی (:استعلام) از سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی درگامی کارشناسی نشده، اقدام به کَندن و گودبرداری در عَرصه ی محوطه ی باستانی و تاریخی «بَرم دلک» کرده و به آن آسیب رسانیده است. این در حالی است که هرگونه دَخل و تصرف و یا ویرانی در آثار تاریخی و فرهنگی که به ثبت ملی نیز رسیده باشد، بر پایه ی ماده ی 564 قانون مجازات اسلامی گناه (:جرم) به شمار می آید و پیگرد قانونی خواهد داشت. باید دانست که این موضوع بر روی تابلوی این اثر تاریخی نوشته شده و در دید همگان جای گرفته است. اما گویا مدیران و سرپرستان شهرداری، هیچ نگرشی به آن نداشته و بالاتر از قانون هستند. زیرا به گفته ی مدیر کل میراث فرهنگی کشور و معاون رییس جمهور زهرا احمدی پور، بیشترین آسیب به یادمان های تاریخی را شهرداری ها می زنند (خبرگزاری دانشجویان ایسنا، 12 دی ماه 95 کد خبر 95101207650).

 به هر روی شهرداری در اقدامی نسنجیده و بدون پروانه (:مجوز) و هماهنگی با میراث فرهنگی به انگیزه ی آب رسانی و کارگذاشتن لوله ی آب، پشت کوهی که سنگ نگاره های ساسانی در آن تراشیده شده را کَنده و گود کرده است که در واقع، بخشی از عَرصه ی محوطه ی تاریخی «برم دلک» به شمار می آید. این در حالی است که به گفته ی کارشناسان میراث فرهنگی تا کنون هیچ کاوش باستان شناختی و بررسی و پژوهشی در این محوطه ی ارزشمند باستانی انجام نگرفته است و این کار به لایه های باستان شناسانه ی محوطه آسیب رسانده و باید هر چه زودتر از دنباله ی کار پیشگیری شود. هر چند نگارنده در یک سال گذشته در گزارش های گوناگون و با رفت و آمد به سازمان میراث فرهنگی، این موضوع را به گوش مدیران و سرپرستان (:مسوولان) میراث فرهنگی رسانیده بود، ولی گویا گوش شنوایی وجود نداشت! و آن اندازه میراث فرهنگی بی توجهی نشان داد که شهرداری عَرصه ی محوطه را گود کرده و به آن آسیب رسانید.

هم اینک نگارنده باز هم بر پایه ی خویشکاری (:وظیفه) ملی و شهروندی خویش این آسیب ها را تلفنی به آگاهی مدیرکل میراث فرهنگی استان رسانده است و با رفتن به سازمان میراث فرهنگی و نشان دادن نگاره ها (:تصایر) به کارشناسان فنی و سرپرست حرایم آثار تاریخی میراث فرهنگی استان، آنان را آگاه کرده است. همچنین کارشناسان اداره ی میراث فرهنگی ضمن تایید آسیب رسانی شهرداری به عَرصه ی محوطه ی باستانی «برم دلک»، پیمان رسیدگی و توقف این طرح را داده اند. از سویی، کَند و کاوهای غیرمجاز افراد سودجو و نابخردان فرومایه در سمت چپ و بالای سر سنگ نگاره های ساسانی، افزون بر ویرانی لایه های تاریخی منطقه، به این محوطه ی باستانی آسیب رسانیده است.

«برم دلک» امروز تنهاتر از همیشه و به مانند نوزادی بدون سرپرست در گوشه ای به حال خود رها و لگدمال شده است. اگر امروز به داد بَرم دِلک نرسیم، شاید فردا دیر باشد.

درباره ی ارزش محوطه ی تاریخی و باستانی «برم دلک» و دست اندازی به عَرصه ی آن یکی از باستان شناسان که بارها از این منطقه بازدید داشته و به خوبی با آن آشنا است به اَمرداد گفت : « گودبرداری در عَرصه ی محوطه ی باستانی «بَرم دلک»، در آینده تهدیدی جدی برای سنگ نگاره ها بوده و به آن ها آسیب خواهد رساند. همچنین بر روی ستیغ این کوه، چندین گور خرفخانه ای وجود دارد که تا چند سال پیش درون هیچ کدام از آن ها باز نشده و سالم مانده بود. اما هم اینک رو به نابودی هستند».

علی رضا جعفری زند درباره ی وضعیت بسیار بد محوطه و دشواری های بی شمار آن گفت : « ریختن پَساب (:فاضلاب) کارخانه ی صنعتی به درون چشمه‌ی کهنسال «بَرم دلک» که در عَرصه‌ی محوطه و بدون پروانه برپا شده بوده، یکی از انگیزه های خشک شدن چشمه است و ریختن زباله‌های کارخانه به درون چشمه و پیرامون محوطه ی باستانی «برم دلک» از دیگر دشواری های این محوطه‌ی تاریخی است. در کل چون «برم دِلَک» فضا سازی نشده، همه‌ی این عوامل برای آن آسیب زا است. از سویی، این جا یک محوطه‌ی تاریخی است که تا کنون بررسی و کاوش‌های باستان شناختی در آن انجام نگرفته است و سراسر محوطه پر از یادمان های تاریخی فرهنگی است. و کل محوطه و حریم و پیرامون آن باید پاسداری و حفظ شود. همچنین شهرداری سنگ نگاره های ساسانی برم دلک را هیچ گاه به رسمیت نشناخته است و تا زمانی که این مهم رُخ ندهد، طرح ساماندهی آن معنایی ندارد. این محوطه ی باستانی تا همین چند مدت پیش جایگاه ریختن زباله های شهری و پَسمانده‌های‌(:نخاله‌ها) ساختمانی بود. زیرا به حال خود رها شده و برای هیچ کس اهمیتی ندارد».

دکتر جعفری زند در دنباله‌ی سخنانش افزود‌: « از محوطه‌ای که امروزه آن را با نام دژ بندر (بالای کوه دلگشا) می‌شناسیم تا منطقه‌ی برم دلک، دارای ارزش بسیار فراوانی از دیدگاه تاریخی و پژوهش‌های باستان شناختی است و آثار بسیار فراوانی در این گذر جای گرفته و بسیار اهمیت دارد. از تپه‌های پیش از تاریخی و حتا دوره ی نوسنگی و بدون سفال گرفته تا دوران تاریخی. پس نباید امروز تنها به برم دلک به گونه ی یک اثر جدا که تک افتاده، نگاه کرد. این محوطه بسیار ارزشمند است و ناگفته ها و رازهای فراوانی را در سینه‌ی خود نهفته دارد. اما شوربختانه (:متاسفانه) ناشناخته مانده است. همچنین باید دانست که شیراز قدیم بسیار پهناور بوده و این منطقه بخش مهمی از آن بوده است. اما به انگیزه‌ی زمین لرزه های فراوان در زمان های گوناگون در شهر جا به جایی انجام گرفته است. شهر شیراز یک شهر باستانی و تاریخی ارزشمند است. ما از شهرک صدرا تا این منطقه آثار پراکنده‌ی بسیاری داشته ایم که با رُخ دادن زمین لرزه در هر منطقه، سکونت ها جا به جا شده است و با ساخت و سازهای بی رویه و گسترش شهرنشینی در چند دهه ی گذشته بخش فراوانی از این آثار نابود شد. و همین برجای مانده ها نیز به درستی نگهداری نمی شود. ازسویی، در منطقه‌ی برم دلک پژوهشی انجام نگرفته و آگاهی‌های ما بسیار اَندک و ناچیز است و همین گفتمان، ارزش آن را دو چندان می کند. ما در این محوطه حتا نقشه ی باستان شناسی نداریم. از همین روی باید گفت : برم دلک نه به تنهایی یک نام ارزشمند است، بلکه محوطه های پیرامون آن نیز باستانی و تاریخی بوده و دارای ارزش بسیار فراوانی است که باید به درستی از آن پاسداری و محافظت کرد».

به گزارش اَمرداد، منطقه ی تاریخی فرهنگی «بَرم دلک» در 8 کیلومتری خاور (:شرق) شیراز جای گرفته و نگاره های سه پادشاه ساسانی در سینه ی کوه تراشیده شده است. سنگ نگاره های ساسانی بَرم دلک با شماره ی 71 در 15 دی ماه 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.

نگاره های زیر را که هفته ی پیش گرفته شده است، ببینید : 

وضعیت اندوه بار چشمه کهنسال و محوطه تاریخی برم دلک

وجود این تابلو هم نتوانسته است از دست اندازی ها پیشگیری کند و جای افسوس دارد

بخشی از عرصه محوطه باستانی و ملی برم دلک که نابود شده است

انبوه یادگاری نویسی ها با رنگ بر روی اثر ملی نشان بی توجهی مدیران به آن است

گذر لوله آب از بالای کوه برم دلک

حفاری غیرمجاز در سمت چپ و بالای کوهی که سنگ نگاره های ساسانی در آن جای گرفته است

کندن زمین در عرصه محوطه تاریخی خلاف قانون بوده و جرم به شمار می آید

فرتور از سیاوش آریا است.
6744