روز اورمزد از ماه آبان/ برآمدن دودمان هخامنشیان

امروز اورمزد روز از ماه آبان 3762 زرتشتی، چهارشنبه 25 مهرماه 1403 خورشیدی، شانزدهم اکتبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

از گروه اَشَوان و راستکاران،
و‌گروه دروغکاران و دُروندان،
کدامیک به راه بهتر و بزرگتری روی آورده‌اند؟
دانا بایستی در سخنانش، جایگاه دانایی را آشکار کند.
تا مبادا نادان، مردم را به گمراهی فرا خواند.
ای مزدا اهورا، آموزش‌دهنده منش نیک برای ما باش.

یسنا.هات ۳۱ بند ۱۷

————————— * —————————–

اورمَزد:

– اورمزد نام نخستین روز از هرماه سی‌روزه در گاهشمار ویژه زرتشتیان است.

– در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) روز آغاز می‌شود.

– اورمزد یا «هُرمزد» ویژگی وفروزه خداوندی در دین مزدیسنا و پیام زرتشت است.

اهورامزدا، خداوند جان و خرد، به چمار «دانایی وآگاهی بیکران هستی‌مند» است.

– در بینش زرتشت، اهورامزدا سرآغاز و سرانجام هستی است.

برگردان هر بخش از این واژه:
اهو= هستی
اهورا= هستی دار، هستی مند
مَز= بیکران، دامنه‌دار

—————————- * —————————-

به دست آوردن “انشان” و آغاز شاهنشاهی هخامنشی. شاهنشاهی پارس ( 675 پ.م)

پیرو نوشته‌های هرودوت و ساير مورخان و كشفيات باستان‌شناسان، “هخامنش” از بزرگان پارس، شهر “انشان” در ۴۶ كيلومتری شمال شيراز امروز را تصرف كرد كه طلوع دودمان هخامنشيان است. شهر “انشان” يكی از دو پايتخت ايلام بود. پايتخت ديگر ايلام، شهر “شوش” بود. با اين فتح، فرمانروایی ايران پایه‌گذاری شد كه هفت دهه بعد، كوروش دوم (كوروش بزرگ) با تصرف بابل آن را تكميل و در اكتبر سال ۵۳۹ پيش از ميلاد در همين شهر آن را اعلام داشت كه شرح آن در استوانه كوروش آمده است. اين استوانه سفالی كه در موزه بريتانيا نگهداری می‌شود در سال ۱۸۷۹ میلادی در كشفيات باستان‌شناسی بابل به دست آمد. این استوانه به عنوان نخستین منشور حقوق بشر شناخته شده است و نشان‌دهنده دیدگاه باز و مترقی کوروش بزرگ در حکمرانی اسپس از “هخامنش”، به ترتيب “تيسپس”، “كوروش اول”، “آريارامنس” و “كامبيز اول” بر پارس به پايتختی “انشان” حكومت كرده بودند. كوروش دوم (کوروش بزرگ) نوه پادشاه وقت ماد بود. پدر كوروش با هدف همبستگی دو طايفه ايرانی ماد و پارس با “ماندانا” دختر پادشاه ماد كه مادر او نيز دختر پادشاه ليدی (آناتولی) بود ازدواج كرده بود. بنابراين كوروش بزرگ خود را وارث حكومت همه ايران زمين می‌دانست و كشور را يكپارچه كرد و زير نظر يک دولت مركزی قرار داد.

شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها پادشاهی بود که بخش بزرگی از جهان را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. شاهنشاهی ایران در بزرگترین گستره خود در سال ۴۸۰ پیش از میلاد هشت میلیون کیلومتر مربع (برخی آن را پنج‌ونیم میلیون کیلومتر مربع می‌دانند از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروزی و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی وسعت داشت که آن را گسترده‌ترین فرمانروایی باستانی تاریخ جهان کرد. پارس، در جنوب‌غرب فلات ایران، بخشی بود که خاندان هخامنشی در آن قدرت گرفت. این شاهنشاهی نخستین ابرقدرت جهان نیز بود که سرانجام در پی یورش اسکندر مقدونی به ایران فروپاشید و از میان رفت.

—————————– * ——————————

یادروز 25 مهرماه:

در مناطق عشایری فارس باردیگر زدوخورد بین قوای دولتی و عشایر آغاز شد. (۱۲۹۱ خورشیدی)

 

کشف دسیسه‌ای در تهران در خصوص ترور قوام السلطنه ریيس الوزرا و سردار سپه وزير جنگ. (۱۳۰۰ خورشیدی)

 

درگذشت “محمد فرخی يزدی” شاعر، نماینده مجلس شورای ملی و روزنامه ‏نگار آزادی خواه. (۱۳۱۸ خورشیدی)

درگذشت محمد فرخی‌یزدی، شاعر و روزنامه‌نگار (زاده سال ۱۲۶۷ یزد – درگذشته ۲۵ مهر ۱۳۱۸ تهران)

او که در مدرسه مرسلین انگلیسی یزد، تحصیل می‌کرد، در  ۱۵ سالگی به دلیل اشعاری که علیه مدرسان و مدیران مدرسه می‌سرود، از مدرسه اخراج شد.
در نوروز سال ۱۲۸۷ ” برخلاف سایر شعرا که بیشتر قصیده‌ای در مدح حاکم و حکومت می‌ساختند” شعری در قالب مسمط ساخت و در مجمع آزادیخواهان یزد خواند. در پایان آن سروده، ضمن بازخوانی تاریخ ایران، خطاب به ضیغم‌الدوله قشقایی حاکم یزد چنین گفت:
خود تو می‌دانی نیَم از شاعران چاپلوس
کز برای سیم بنمایم کسی را پای‌بوس
لیک گویم گر به قانون مجری قانون شوی
بهمن و کیخسرو و جمشید و فریدون شوی.
او به دستور حاکم یزد دهانش را با نخ و سوزن دوختند و زندانی‌اش کردند. تحصن مردم یزد در تلگرافخانه شهر و اعتراض به این امر موجب استیضاح وزیر کشور از طرف مجلس شد. ولی وزیر منکر چنین واقعه‌ای بود. دو ماه بعد شعر زیر را با ذغال بر دیوار نوشت و از زندان فرار کرد.
به زندان نگردد اگر عمر طی
من و ضیغم‌الدوله و ملک ری
به آزادی ار شد مرا بخت یار
برآرم از آن بختیاری دمار
او درباره دوخته شدن لبانش سروده‌است:
شرح این قصه شنو از دولب دوخته‌ام
تا بسوزد دلت از بهر دل سوخته‌ام
در اواخر سال ۱۲۹۷ به تهران کوچ کرد و مقالات و اشعار مهیجی را درباره آزادی در روزنامه‌ها انتشار داد. وی در جریان جنگ جهانی اول به عراق رفت، اما مورد پیگرد انگلیسی‌ها قرارگرفت و هنگامی که به‌طور ناشناس عزم ورود به ایران را داشت، به دست سربازان روسیه مورد سوقصد قرارگرفت. او در دوران نخست وزیری وثوق‌الدوله، با قرارداد ۱۹۱۹ مخالفت کرد و به همین سبب مدتها زندانی شد. با وقوع کودتای سوم اسفند، همراه با بقیه آزادیخواهان بازهم مدتی را در باغ سردار اعتماد زندانی شد.
در سال ۱۳۰۰ در تهران روزنامه توفان را انتشار داد، اما بارها توقیف شد و در مواقع توقیف، با در دست داشتن مجوز و امتیاز سایر روزنامه‌های «پیکار» «قیام» طلیعه آئینه افکار» و «ستاره شرق» مقالات و اشعارش را منتشر می‌‌ساخت.
در سال ۱۳۰۷ به‌عنوان نماینده مجلس شورای ملی در دوره هفتم قانون‌گذاری، از طرف مردم یزد انتخاب شد و به همراه محمدرضا طلوع، تنها نمایندگان بازمانده در جناح اقلیت را تشکیل دادند. با توجه به اینکه بقیه نمایندگان حامی دولت بودند، وی مرتبا از سوی آنها ناسزا می‌شنید و حتی یکبار مورد ضرب و شتم قرارگرفت. از آن پس با اظهار اینکه حتی در کانون عدل و داد نیز امنیت جانی ندارد، ساکن مجلس شد و پس از چند شب، مخفیانه از تهران فرار کرد.
وی از راه شوروی به آلمان رفت و مدتی در نشریه‌ای به نام «پیکار» که صاحب‌امتیاز آن غیرایرانی بود، افکار انقلابی‌اش را منتشر ساخت و در ملاقاتی با تیمورتاش فریب وعده او را خورد و به تهران بازگشت و به سی ماه زندان محکوم شد.
در شهریور ۱۳۱۸ در زندان مسموم شد و بنا به اظهار دادستان، به وسیله تزریق آمپول هوا توسط پزشک احمدی کشته شد. گرچه گواهی رییس زندان حاکی از مرگ او بر اثر ابتلا به مالاریا بود.

 

بنیادگذاری بانک اقتصادی ايران به صورت بانكی صددرصد ايرانی و بدون حضور سهامداران بيگانه. (۱۳۲۸ خورشیدی)

 

زادروز “احمد رضا درویشی” آهنگ‌ساز، پژوهشگر موسیقی و گردآورنده دانشنامه سازهای ایران. (۱۳۳۴ خورشیدی)

 

درگذشت حسین بیضایی «پرتو» شاعر، نویسنده و مصحح، (زاده سال۱۲۸۴ آران و بیدگل – درگذشته ۲۵ مهر ۱۳۴۸ تهران)

 

گشایش موزه مردم‌شناسی و حمام گنج علی‌خان در کرمان.(۱۳۵۰ خورشیدی)

 

وقف‌ خانه و موزه محسن مقدم در مجموعه باغ نگارستان به دانشگاه تهران. (۱۳۵۱ خورشیدی)

 

تصرف مرکز شورشیان عمان در ظفار توسط نظامیان ایران و با حمایت نیروی هوایی عمان. (۱۳۵۴ خورشیدی)

 

اشغال موقت “موسیان” و “دهلران” توسط ارتش متجاوز عراق در جریان جنگ تحمیلی. (۱۳۵۹ خورشیدی)

 

تشکیل کانون مطبوعات کشور. (۱۳۶۴ خورشیدی)

 

درگذشت استاد “سيدحسين خديوجم”، پژوهشگر، محقق و مترجم معاصر. (۱۳۶۵ خورشیدی)

 

برگزاری چهارمین مجمع استادان زبان و ادبیات فارسی با حضور ۱۷۰ استاد ایرانی و خارجی در ایران. (۱۳۸۲ خورشیدی)

 

روز جهانی “ريشه‌‏كنی فقر”.

 

صليبيون كه بيت‌المقدس را در دست داشتند در جنگ “حربيه” در منطقه غزه از نيروهای ائتلاف مسلمانان شكست خوردند و ۵۰۰۰ كشته و ۸۰۰ اسير دادند. (1244 م)

 

مرگ “رِنِه آنتوان رئومور” دانشمند فيزيک، رياضی‌دان و محقق فرانسوی. (1757 م)

 

احمدخان دُرّانی (احمدشاه)، سومين حمله نظامی خود را به هندوستان، كه انگليسی‌ها سرگرم بلعيدن آن بودند آغاز كرد. (1759 م)

وی در هفت سال سه بار به آن سرزمين حمله نظامی برده بود. “احمدخان” در ارتش ايران يک ژنرال بود كه پس از كودتای نظامی دهم ژوئن ۱۷۴۷ میلادی، برضد “نادرشاه افشار” و قتل او، به زادگاهش افغانستان بازگشت و با استفاده از آشفتگی اوضاع ايران خود را امير افغان‌ها خواند كه تا آن زمان همواره ايرانی خوانده می‌شدند و ايرانی تبار و دارای فرهنگ مشترک هستند. “احمدخان” از طايفه ابدالی كه در جريان تصرف هندوستان توسط نادر در مارس ۱۷۳۹ میلادی به مانند ساير افسران ارتش ايران همراه او بود در سه حمله خود به هند شمال غربی اين سرزمين را متصرف شد.

 

درگذشت “فردريک شوپِن” آهنگ‏ساز شهير لهستانی. (1849 م)

 

نخستين ميدان گلف كه بازی ثروتمندان خوانده شده است در انگلستان آغاز بكار كرد. (1860 م)

 

اختراع تلگراف تصويری در فواصل دور، “فوتوتلگراف” . (1906 م)

 

يورش سپاهيان استعمارگر ايتاليا به كشور ليبی در شمال آفريقا. (1911 م)

 

سازمان ملل ۱۷ اكتبر را روز ريشه كنی فقر و تنگدستی در جهان اعلام كرد. (1975 م)