امروز شهریور امشاسپند از ماه اسفند سال 3757 زرتشتی، دوشنبه 28 بهمنماه 1398 خورشیدی 17 فوریه 2020 میلادی
چنین روزی؛ شمارهی نخست «نامه فَرهوَهَر» به مدیریت خدارحم آبادیان 28 بهمن ماه 1301 به چاپ رسید. این نشریه به صورت هفتگی در تهران انتشار یافت.
خدارحم آبادیان مدیر و بنیادگذار روزنامهی “فرهوهر” است که در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در تهران منتشر میشد. این روزنامه از انتشارات زرتشتیان بود که در عنوان آن ، بالای اسم روزنامه تصویر “فرهوهر” چاپ میشد و نوشتههای روزنامه بیشتر در پیوند با زرتشتیان بود. به گمان روزنامه بیش از یکسال چاپ نشد. این روزنامه از انتشارات زرتشتیان بود و بصورت هفتگی چاپ میشد.
نخستین نشریه زرتشتیان مجلهی ماهانه «همای» بوده که از دیماه 1301 خورشیدی (برابر 12 جمادی الاولی 1341 ه.ق) تا هفت شماره منتشر شده است. این ماهانه از سوی روانشاد خداداد دستور کیخسرو هورمزدی در کرمان منتشر میشده است.
دستور خداداد هورمزدی در سال 1282 خورشیدی در خانوادهای روحانی در کرمان به دنیا آمد. پدرش روانشاد دستور کیخسرو فرزند دستور رستم، موبد بزرگ کرمان بود. دستور خداداد در 25 سالگی به عضویت انجمن زرتشتیان کرمان برگزیده شد. این موبد بزرگوار در سن 36 سالگی، در اثر اشتباه پزشکی درگذشت.
یک ماه پس از انتشار همای، در تهران «نامه فرهوهر» به مدیریت خدارحم آبادیان به صورت هفتگی انتشار یافت (تاریخ انتشار شمارهی اول آن 28 بهمن1301 خورشیدی).
آبادیان گویا از انتشار «همای» خبر نداشته و در شمارهی اول مجلهی خود مینویسد: «امروز در تمام ایران غیر از زرتشتیان عموم ملل و طوایف دارای روزنامه هستند و زرتشتیان تنها ملتی میباشند که تا به امروز از این وسیله اصلاح و ترقی خود محروم بوده بنابراین به مناسبت اقتضای این دوره و فواید و پیشرفت کلیه امور روزنامهی ما علیالعجاله هفتگی منتشر میشود و بس مسروریم که به این مقصود نایل شدیم…»
این تنت را ز نیکویی زیور
شهره روزی است روز شهریور
در گاهشمار زرتشتی روز چهارم هر ماه شهریور نامیده میشود و برابر آیین، هرگاه نام روز و نام ماه برابر میشد آن روز را جشن برپا میکردند و به شادمانی و ستایش آفریده های نیک اهورا مزدا میپرداختند. برابری روز شهریور با نام شهریورماه در گاهشمار زرتشتی را شهریورگان مینامیدند. جشن شهریورگان، شهریور روز از شهریور ماه که روز سی ام امردادماه و به نام امشاسپند توانای “خْـشَـتْـرَه وَئیریَـه” به معنی کشور آسمانی یا شهریاری آرمانی و شایسته است.
ابوریحان بیرونی، در آثارالباقیه در بارهی این جشن کهنسال ایرانی میگوید: “شهریور ماه که روز چهارم آن شهریور روز است و به مناسبت برابری دو نام روز و ماه جشن میگیرند، آن جشن را شهریورگان گویند . چم (معنی) شهریور دوستی و آرزوست.
خشَتَره وییریه یا شهریور به چم «شهریاری و نیرومندی اهورایی»، نام سومین امشاسپند است. این امشاسپند نشان از پیروزی دارد، زیرا وظیفهی اصلی او پاسداری از فلزات است.
خشَترا در اوستا نام سومین فروزه اهورامزدا از گروه امشاسپندان است. خشَتَره وییریه یا شهریور به چم «شهریاری و نیرومندی اهورایی»، نام سومین امشاسپند است. این امشاسپند نشان از پیروزی دارد، زیرا وظیفهی اصلی او پاسداری از فلزات است. در اوستا نماد توانمندی و فر و شکوه پادشاهی اهورامزدا است. نگهبانی توپالها (فلزات) بر روی زمین به او سپرده شده است.
شهریور (امشاسپند)، خَشَتَرَه وَیریَه نام یکی از امشاسپندان زرتشتی است. در اوستا «خشَثرَ وَیریَه» و در پهلوی «شَهرِوَر» و در فارسی «شَهریوَر» یا «شَهریَر» است. بخش نخست این واژه به چم (:معنای) شهریاری و شهر است (مراد از شهر، همانا کشور است، چنانکه سرزمین ایران را، ایران شهر مینامیدند) بخش دوم این واژه، یعنی «ویریه»، فروزه (:صفت) و به چم مورد پسند است. بر این اساس، خشترهویریه، به معنای آرمانشهر یا شهریاری آرمانی یا توانایی مینُوی آرمانی است. در اساطیر زرتشتی و ایرانی این امشاسپند نماد شهریاری و فّر و فرمانروایی اهورا مزدا و نگاهبان فلزها و پاسدار فَر و پیروزی شهریاران دادگر و یاور بینوایان و دستگیر مستمندان است.
در جهان مادی پاسبان فلزات است. شهریاری اهورایی از قانون اشا ( هنجار هستی ) بر می خیزد و همه جهان را در بر می گیرد. در این روز نیکوست به خواستگاری رفتن و زن خواستن.
در بندهش که از نامه های کهن ایرانی است از دیوی بنام سئورو یاد شده که دیو آشوب و تباهی است و از دشمنان و هماوردان خشَتریور می باشد، از سوی دیگر ایزدانی مانند ایزد خور، ایزد مهر و ایزد آسمان از یاران و همکاران او هستند.
مسعود سعد سلمان میسراید:
«ای تنت را ز نیکویی زیور / شهره روزی ست روز شهریور».
چکامه از «مسعود سعد سلمان»
شهریور است و گیتی از عدل شهریار
شاد است، خیز و مایه شادی به من بیآر
باده شناس، مایه شادی و خرمی
بی باده هیچ جان نشد از مایه شاد خوار
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
این تنت را ز نیکویی زیور
شهره روزی است روز شهریور
تا به اقبال شهریار جهان
بگذرانیم جان به لهو و بطر
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
خوش باش
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (شهریور) اندر شوی شادخوار/ کنی در (سپندارمز) کشت و کار