روز خور از ماه آذر/ پیروزی اردشیر پاپکان در باربالیسوس

امروز روز خور از ماه آذر 3762 زرتشتی، دوشنبه پنجم آذرماه 1403 خورشیدی، بیست‌وپنجم نوامبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

اوست نخستین اندیشه‌گری که با نور خود افلاک را درخشان ساخت و با نیروی خرد خویش قانون راستی بیافرید تا نیک‌اندیشان را یار و پشتیبان باشد. ای خداوند جان و خرد و ای کسی که همیشه و در همه حال یکسانی، با روح مقدست فروغ (ایمان) را در قلب ما برافروز.

گات‌ها، هات ۳۱ بند

————————— * ——————————–

خُور:
– یازدهمین روز هرماه سی روزه در گاهشمار زرتشتیان “خُورُ نام دارد که  این واژه گاهی “خیر” نیز در گویش ادا می‌شود.

– خُور یا خیر که در اوستا به ریخت «هَوَرَخشَه اِتَه» آمده است، به چم (:معنی) خورشید، آفتاب، گرمی و تابناکی با ویژگی بی‌مرگی و اَروَنداَسپ آمده است.

– این واژه در پارسی خُور، هور و خورشید گفته شده است.

– سرودی در خرده اوستا به نام «خورشید نیایش» آمده است که نیاکان ما به هنگام تابش روشنایی خُور بر گستره سرزمین ایران می‌سرودند.

خُوراسان نام استان خاوری(شرقی) ایران بوده که هر بامداد از این دیار روشنایی خورشید به ایرانشهر می‌تابیده است.

———————————- * ———————————

آخرین جنگ اردشیر پاپکان با امپراتوری روم 

پیروزی تاریخی اردشیر پاپکان در باربالیسوس

به نوشته مورخان اروپایی، جنگ «باربالیسوس» – در تاریخ 26 نوامبر سال 240 میلادی با پیروزی قاطع ایران به پایان رسید. این آخرین جنگ اردشیر پاپکان با رومیان بود و وی سال پس از آن درگذشت.

هشت سال پیش از وقوع جنگ باربالیسوس (سال 232 میلادی)، جنگ شدیدتری میان اردشیر و رومیان در آناتولیا (ترکیه امروز) روی داده بود که الکساندر سه‌وروس، امپراتور وقت روم، آن را فرماندهی می‌کرد. سه‌وروس برای راه‌اندازی این جنگ و قطع پیشروی ایرانیان در قلمرو غرب، در سال 231 میلادی به آنتیوک (انتاکیه) آمده و در آنجا مستقر شده بود. در این جنگ، 60 هزار نظامی رومی کشته، زخمی یا اسیر شدند. سه‌وروس پیش از آغاز جنگ، لژیونرهای رومی را از سه جهت به سوی قلمرو ایران فرستاده بود که اردشیر هر سه دسته را شکست داد. عمده تلفات مربوط به ستون جنوبی بود که به سوی تیسفون (پایتخت) پیش می‌رفت. سه‌وروس که چنین دید، تصمیم گرفت با اردشیر راه دیپلماسی در پیش گیرد و لذا درخواست ترک مخاصمه داد و باقیمانده نیروهای رومی را به ساحل مدیترانه بازگرداند. اردشیر پیشنهاد مذاکره را رد کرد و پیام داد که تا زمانی که رومیان از شرق مدیترانه (خاورزمین) خارج نشوند، مذاکره معنا نخواهد داشت. در این هنگام، سه‌وروس چون شنید که ژرمن‌ها پس از شنیدن خبر شکست او از اردشیر دست به شورش زده‌اند، به اروپا بازگشت. تنی چند از افسران رومی که از زمان عقب‌نشینی سه‌وروس از برابر اردشیر، از او ناخرسند شده بودند، در آلمان او را کشتند.

در نبردی که 28 سال پس از جنگ باربالیسوس (سال 260 میلادی و در دوره پادشاهی شاپور اول، پسر اردشیر ساسانی) روی داد، والریان (والریانوس) امپراتور دیگر روم به اسارت ایران درآمد و تحقیر شد.

مورخان متفق‌القولند که «ناسیونالیسم ایرانی» برنده این جنگ‌ها بود. این ناسیونالیسم که در طول تاریخ چندین بار نیروی شگفت‌انگیز خود را آشکار ساخته است، با روی کار آمدن دودمان ساسانیان بار دیگر به خودنمایی پرداخته بود. مومسن، مورخ آلمانی قرن نوزدهم، مشروح جنگ‌های اردشیر با رومیان را به رشته تحریر درآورده است.

اردشیر در فاصله دو جنگ آخر خود با رومیان (بین سال‌های 232 و 240 میلادی) دست به یک رشته اصلاحات اداری، قضایی و نظامی زده بود که طبقه‌بندی کارمندان دولت بر حسب کاردانی، صداقت، علاقه‌مندی به کار و دلسوزی برای کشور از جمله این اصلاحات بود. وی فراهم ساختن وسایل و بودجه لازم برای سپاه ثابت (ستندینگ آرمی) را در تقدم و اولویت قرار داده و برای احضار مردان جوان وطن به زیر پرچم در زمان جنگ، ضابطه تنظیم کرد که تا پایان دوران حکومت ساسانیان رعایت می‌شد. 13 قرن بعد، شاه عباس صفوی هنگام ایجاد ارتش ملی ایران تا حد زیادی از همان مقررات اقتباس کرد. اردشیر انتخاب قضات دادگاه‌ها را بر عهده روحانیون ارشد ایران (موبدان آیین زرتشت) گذارده بود، ولی فرمانداران شهرها در صورت خروج قاضی از دایره انصاف و عدل و یا پس از دریافت اعتراض مردم و رسیدگی، می‌توانستند آنان را معلق کنند تا رئیس کشور تصمیم نهایی را بگیرد.

فرمانداران مکلف بودند بر میزان تولیدات کشاورزی، صنعتی و پرورش دام و به ویژه اسب نظارت کنند و مراکزی را که تولید آن‌ها رشد نداشته مورد مواخذه قرار دهند، رفع مشکل کنند و گزارش کار را به شخص اردشیر بدهند. قرن گذشته، تاراپور، پژوهشگر هندی، اصلاحات اداری اردشیر را در کتاب خود «مدیریت و روش‌های اداری و حکومتی در ایران باستان» به صورت یک فصل جداگانه درآورده است که ترجمه آن در رشته علم حکومت (درس تاریخ مدیریت) در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

——————————- * —————————–

یادروز پنجم آذرماه:

“نادر شاه افشار”، در جلسه‌ای با بزرگان کشور و ارتش، طرح ارتش چهارصد هزار نفری دائم برای ایران، برای مقابله با اروپاییان و عثمانی‌ها، را مطرح کرد که با موافقت بزرگان روبرو شد. (۱۱۲۲ خورشیدی)

مجلس تازه‌ تاسيس شورا بودجه دربار را سيصد هزار تومان كسر و به پانصد هزار تومان كاهش داد و شهريه زنان ناصرالدين شاه را هم حذف كرد. (۱۲۸۶ خورشیدی) اين تصميم محمدعلی‌شاه را به خشم آورد و ديگر، كينه مجلس را تا به توپ بستن و انحلال آن از دل بيرون نكرد.

زادروز محمد فراهانی، نقاش قهوه‌خانه‌ای (زاده ۵ آذر ۱۳۱۵ اراک – درگذشته ۱۳ تیر ۱۳۹۱ تهران)

درگذشت “محمدعلی فروغی” سياستمدار و نخست وزير رژيم پهلوی. (زاده ۱۰ امرداد ۱۲۵۴ تهران – درگذشته ۵ آذر ۱۳۲۱ تهران)

او شخصیتی ملی‌گرا، تجددخواه، روشنفکر، مترجم، فیلسوف و تاریخدان بود و مشاغل ریاست مجلس، نخست‌وزیری را در چند دوره عهده‌دار شد. وی نقش مهمی در بنیادگذاری دانشگاه تهران داشت و همچنین پایه‌گذار و نخستین رییسِ فرهنگستان ایران بود. همچنین چندین اثر مهمِ ادبی را تصحیح کرد که مشهورترین آنها، کلیات سعدی است. نخستین کتاب درباره فلسفه غرب “سیر حکمت در اروپا” نیز به قلم او نوشته شد. علاوه بر اینها، او آثار متعددی درباره تاریخ “به‌ویژه تاریخ ایران باستان” اقتصاد و حقوق به‌رشته تحریر درآورده است. وی از فعالان و مبارزان مهم انقلاب مشروطه ایران بود.

“وينستون چرچيل” نخست وزير انگليس و “روزولت” ریيس جمهور آمريكا وارد تهران شدند. (۱۳۲۲ خورشیدی)

زادروز رضا مافی، خوشنویس (زاده ۵ آذر ۱۳۲۲ مشهد – درگذشته ۴ مهر ۱۳۶۱ تهران)

او از هنرمندان صاحب‌نام و تاثیرگذار در هنر معاصر ایران است و از نخستین هنرمندانی است که به خلق نقاشیخط در دوره معاصر پرداخت و در اشاعه این شیوه نقش داشت. پدرش زرگر و حکاک بود و با این هنر ظریف آشنایی داشت. برادر بزرگتر او نقاشی می‌کرد و به هنرهای تجسمی علاقمند بود.

“ژنرال دوگل” ریيس دولت موقت جمهوری فرانسه وارد تهران شد. (۱۳۲۳ خورشیدی)

زادروز “استاد محمد علی بنی اسدی” نقاش، تصویرگر، کاریکاتوریست، مجسمه ساز و استاد دانشگاه. (۱۳۳۴ خورشیدی)

زادروز محمود امیدسالار، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و نسخه‌شناس (زاده ۵ آذر ۱۳۲۹ اصفهان)

زادروز محمدعلی بنی‌اسدی، نقاش، تصویرگر و کاریکاتوریست (زاده ۵ آذر ۱۳۳۴ سمنان)

او عضو هیات علمی دانشکده هنرهای تجسمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و در رشته‌های طراحی، گرافیک، مجسمه‌سازی و انیمیشن نیز فعالیت دارد. وی از اعضای هیات بنیادگذار و رئیس هیات مدیره نخستین دوره انجمن تصویرگران کتاب کودک و نوجوان است و در سال ۲۰۱۲ نامزد جایزه هانس کریستیان‌آندرسن شد.

او دارای درجه دکتری ادبیات فارسی از دانشکده مطالعات خاور نزدیک دانشگاه برکلی در کالیفرنیاست. دانش فولکلور را زیر نظر “الن‌داندس” استاد دانشگاه برکلی آموخته و از این رو یکی از دانشمندان برجسته در زمینه مطالعات فولکلور ایرانی و ادبیات فارسی به‌شمار می‌آید و مقالات زیادی در این خصوص نگاشته است. از کارهای ویژه او همکاری با جلال خالقی مطلق در تصحیح شاهنامه فردوسی و همکاری با دانشنامه ایرانیکا به سرپرستی احسان یارشاطر از سال ۱۹۹۰ و عضویت در شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی از سال ۲۰۰۶ بوده‌است.

زادروز نادر مشایخی، آهنگساز، موسیقی‌دان و رهبر ارکستر (زاده ۵ آذر ۱۳۳۷ تهران)

او که فرزند جمشید مشایخی بازیگر نامدار تاتر و سینما است، در تهران، به هنرستان عالی موسیقی راه یافت و پس از آن تحصیلاتش را در دانشگاه موسیقی وین در اتریش و در رشته آهنگسازی، رهبری و موسیقی الکترونیک ادامه داد و با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد.

پاپ پل ششم رهبر کاتولیک‌های جهان وارد تهران شدند. (۱۳۴۹ خورشیدی)

سربازان انگلیسی خلیج فارس را تخلیه کردند. (۱۳۴۹ خورشیدی)

درگذشت “سيد حسن ميرخانی” معروف به “سراج الكُتّاب”، استاد خوشنويسی. (۱۳۶۹ خورشیدی)

درگذشت “بابک بیات” آهنگساز، نوازنده و موسیقیدان نامی ایرانی. (زاده ۲۳ خرداد  ۱۳۲۵ تهران – درگذشته ۵ آذر ۱۳۸۵ تهران)

او که نخستین معلم موسیقی‌اش، استاد میلاد کیایی بود، در ۱۹ سالگی در اپرای تهران زیر نظر خانم اولین باغچه‌بان، ثمین باغچه‌بان و نصرت‌اله زابلی باموسیقی كلاسیک و جهانی آشنا شد و پنج سال همكاری‌اش را با این اپرا ادامه داد. ابتدا خوانندگی کرد و یک صفحه گرامافون هم خواند. بعد دوستی‌اش با محمد اوشال آهنگساز و رهبر اركستر جاز فولكلوریك به ادامه هارمونی و آكومپانی‌مان و فراگیری دیگر اشتیاق‌های موسیقایی انجامید.

۵ آذر (۲۵ نوامبر) روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان

خشونت علیه زنان اصطلاحی تخصصی است که مانند جنایت برپایه بیزاری، برای توصیف کلی کارهای خشونت‌آمیز علیه زنان به کار می‌رود. این شکل از خشونت علیه گروه خاصی از مردم اعمال می‌شود و جنسیت قربانی، پایه اصلی خشونت است. سازمان‌ها و کشورهای جهان می‌کوشند با برنامه‌های گوناگون، با خشونت علیه زنان مبارزه کنند. سازمان ملل‌متحد روز ۲۵ نوامبر را روز بین‌المللی مبارزه با خشونت علیه زنان اعلام کرده‌است.

درگذشت “آدام ميتس‏ كيويچ” شاعر و نويسنده برجسته لهستانی. (1855 م)

درگذشت “هنری هرتز” فيزيك‏دان و رياضي‏دان معروف آلمانی. (1894 م)

ورود “هوارد کارتر” باستان‌شناس انگلیسی برای نخستین بار به گورگاه “توتانخامون” فرعون مصر. (1922 م)

سال‏روز تاسيس جمهوری خلق مغولستان (1924 م) “مغولستان” كشوری است در شرق آسيای مركزی با ۱/۵۶۶/۵۰۰ كيلومتر مربع مساحت و نزديک به ۳ ميليون نفر جمعيت كه اكثريت بودايی هستند. پايتخت آن، “اولان باتور” و واحد پولش “توگريك” و زبان رسمی آن‏ها “مغولی خلخی” است.

به دستور هيتلر اطراف محل سكونت صدها هزار يهودی شهر ورشو را ديوار كشيدند. (1940 م)

هواپیمای “ادوارد اوهیر” خلبان آمریکایی و مبتکر حملات هوایی شبانه، هدف گلوله ژاپنی‌ها قرارگرفت و سرنگون شد. (1943 م)