روز مهر از ماه دی/ خسرو پرویز در تاریخ ساسانیان

امروز روز مهر از ماه دی 3762 زرتشتی، آغاز گَهَنبار چَهره میدیاریم گاه، دوشنبه دهم دی‌ماه 1403 خورشیدی، سی‌اُم دسامبر 2024 میلادی

پیام و سفارش اشو زرتشت:

“ای مزدا! مرا از بهترین گفتار و کردار آگاه ساز تا در پرتوی راستی با منش نیک، تو را بستاییم. با شهریاری مینوی خویش و به خواست خود، زندگانی نو و سرشار از راستی را به ما ارزانی دار.”
گات‌ها_هات۵۰_بند۱۱

—————————— * ——————————

گَهَنبار:

گهنبار ها از جشن وآیین های باستانی ایرانند
واژه «گَهنبار» یا «گاهنبار» در گویش پهلوی به ریخت گاسانبار بیان شده است.
آنچه بر سفره گهنبار گذاشته می‌شود و از مهمانان نیز پذیرایی می‌گردد همه ریشه در پیشه کشاورزی و دامداری دارد.
آیین گَهنبار به هنگام‌های ویژه که در کشاورزی کاشت، داشت و برداشت نام داشته و زمانی که چارپایان برای چریدن به دشت و دامنه ها می رفتند، هنگام برگشت و زایش گوسپندان و دیگر رویدادهای نیک زندگی برگزار می شده است.
این جشن با دادودهش همراه است و هرخانواده نسبت به توانمندی مالی خویش، بخشی از داشته‌های خود را به دیگران می‌بخشد که شامل خوراکی‌ها و خشکبار و آجیل و میوه است که گاهی با نان و آش ویژه نیز همراه خواهد بود.
گهنبارها در شش هنگام که “چهره” نام دارد در گذر یکسال برپا می‌گردد و هردوره نیز پنج روز ادامه دارد تا خانواده‌هایی که گهنبار دارند فرصت برپایی این آیین را داشته باشند.

اکنون در چَهره‌ی مَیدیارِیم گاه – ( Maidh-ya-rem ) هستیم. پنج روز گهنبار از روز مهر تا روز ورهرام از ماه دی گاهشماری زرتشتی که برابر با ۱۰  تا ۱۴ دی ماه در گاهشمار خورشیدی است.

 ————————— * —————————-

مهر:
– شانزدهمین روز هرماه سی روزه در گاه‌شماری ویژه‌ی زرتشتیان، روز «مهر» نام دارد.

– مهر در اوستا « میثرَه» خوانده می‌شود، از ایزدان بزرگ پیش از زرتشت بوده که ایزد فروغ و روشنایی نام داشته است.

– ایزد مهر، نگهبان پیمانداری، مهربانی و خردمندی برای رسیدن به خواسته‌ ودارایی نیز بوده است.

– نقش و نماد میترا‌ و مهر؛ گردونه آفتاب یا چلیپا است.

– آیین مهرپرستی یکی از دیرینه‌ترین آیین‌ها در ایران باستان بوده که زمانی به شیوه میترائیسم در اروپا گسترش یافته است.

————————– * ——————————-

خسرو پرویز در تاریخ ساسانیان

دسامبر سال 627 میلادی، خسروپرویز (خسرو دوم)، شاه وقت ایرانیان از دودمان ساسانی، در کاخ تیسفون بازداشت شد. این به خواست ژنرال‌های ایران و تصویب شیرویه (قباد دوم)، پسر او انجام گرفت. بازداشت خسروپرویز، آغاز پایان دودمان ساسانیان را رقم زد.

خسروپرویز که از سال 591 تا سال 628 میلادی شاهنشاه ایران بود، برای گسترش مرزهای ایران و بازگرداندن آن به دوران داریوش بزرگ، دست به جنگ‌های بسیار زد. او صلیبی که مسیح به آن مصلوب شده بود را به تیسفون آورده و ارتش را فرسوده و مردم را زیر بار مالیات‌های سنگین قرار داده بود.

پس از نبرد نینوا در 9 دسامبر 627 میلادی، خسروپرویز روحیه خود را از دست داد و دستور عقب‌نشینی داد. او به حالت فرار به دستگرد (۱۲۰ کیلومتری تیسفون) و سپس به تیسفون بازگشت و افسرده شده بود. این وضعیت باعث شد که سپهبدهای ایران تصمیم به بازداشت او و جایگزینی پسرش به پادشاهی بگیرند.

پس از چند هفته سرگردانی و بحران، در اواخر فوریه اعلام شد که خسروپرویز در بازداشتگاه کاخ درگذشته است. سپس‌تر مشخص شد که به اشاره افسران گارد، زندانبان او را کشته بود.

پس از قتل خسروپرویز، پسر او، شیرویه، که به نام قباد دوم تاج بر سر گذاشته بود، با هراکلیوس آشتی کرد و با قرارداد صلح سوم آوریل 628 میلادی، ایران از متصرفات خسروپرویز از جمله مصر، سوریه و فلسطین صرف‌نظر کرد و صلیب را به روم بازگرداند.

حکومت خسروپرویز از همان آغاز کار با ناآرامی همراه بود. پس از قتل او، در طول چهار سال و چند ماه ده نفر بر ایران حکومت کردند:

شیرویه (قباد دوم)، اردشیر سوم، خسرو سوم، جوانشیر، پوراندخت، گشتاسب، آذرمیدخت، هرمز پنجم، پیروز، خسرو پنجم

در سال 632 یزدگرد سوم به پادشاهی رسید که واپسین شاه دودمان ساسانی بود و پس از چند جنگ با تازیان در سال 651 میلادی در مرو کشته شد. این دوره از تاریخ ایران با تغییرات سیاسی و نظامی بسیاری همراه بود و سرانجام با سقوط تیسفون، دودمان ساسانیان به پایان رسید.

ارتش روم نیز در این جنگ‌ها تضعیف شد و هراکلیوس پس از بازگشت به قسطنطنیه، عنوان امپراتوری روم را به پادشاهی بیزانس تغییر داد. در جنگ سال 636 میلادی در یرموک (شام = سوریه) از تازیان شکست خورد و سوریه و بعدها فلسطین را از دست داد. (برگرفته از روزنامک/ کیهانی‌زاده)

خسرو دوم (۵۷۰ – فوریه‌ی ۶۲۸ میلادی) نامور به خسرو پرویز یا خسرو اپرویز، بیست‌وهفتمین شاهنشاه ایران و انیران از خاندان ساسان در ایرانشهر بود که در ۵۹۰ و سپس از ۵۹۱ تا ۶۲۸ میلادی پادشاهی کرد. او فرزند هرمز چهارم و نوه‌ی انوشیروان دادگر بود که در میان اختلاف‌های درباریان، فرماندهان نظامی و بزرگان حکومتی به پادشاهی رسید.

———————— * ————————–

یادروز دهم دی‌ماه:

گهنبار (گاهان بار) – چهره میدیارم. چهره پنجم گهنبار در هر سال “میدیارم” نام دارد. این گهنبار از روز مهر تا روز ورهرام از ماه دی (۱۰ – ۱۴ دی) برگزار می‌شود. میدیارم یعنی “میانه آرامش” و در زمانی برگزار می‌شود که آرامش کشاورزان و دامداران است و از سوی دیگر در باور زرتشتیان هنگام آفریده شدن جانوران بر روی زمین است.

روس‌ها در تبریز “ثقه الاسلام” و هفت نفر دیگر از مجاهدین را به دار آویختند (۱۲۹۰ خورشیدی).

زادروز “لیلیت تریان”، مجسمه‌ساز ایرانی ارمنی‌تبار، مادر مجسمه‌سازی ایران (۱۳۰۹ خورشیدی).

در دوران رضا شاه قانون اصلاح قانون تقسیمات کشوری به تصویب مجلس رسید (۱۳۱۶ خورشیدی). به موجب این قانون کشور ایران به ده استان و ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش تقسیم شد که هر بخش مرکب از چندین دهستان بود.

زادروز “ناصر چشم‌آذر”، آهنگساز و تنظیم‌کننده موسیقی ایرانی (۱۳۲۹ خورشیدی).

زادروز “ناصر عبداللهی”، خواننده پاپ اهل بندرعباس بود که در آغاز با ترانه “ناصریا” به شهرت رسید (۱۳۴۹ خورشیدی).

جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری آمریکا وارد تهران شد. تظاهرات مردم تهران در اعتراض به سفر کارتر به ایران (۱۳۵۶ خورشیدی).

تظاهرات مردم مشهد و دیگر شهرها در اعتراض به رژیم پهلوی (۱۳۵۷ خورشیدی).

با استعفای “غلامرضا ازهاری” دولت نظامی وی منحل شد (۱۳۵۷ خورشیدی).

درگذشت “جواد بدیع‌زاده”، خواننده و آهنگساز شهیر ایرانی (۱۳۵۸ خورشیدی).

درگذشت “رقیه چهره‌آزاد”، هنرپیشه، بازیگر نقش مادر در فیلم مادر (۱۳۷۳ خورشیدی).

“رییس گارد” و “مِترِس امپراتوری” روم با توطئه امپراتور “كومودوس” را کشتند و از سنا تقاضای بخشودگی کردند (192 میلادی).

زادروز “ژاک کارتیه”، دریانورد فرانسوی، کاشف بخش فرانسوی کانادای کنونی (1491 میلادی).

دولت انگلستان در راستای سیاست استعماری‌اش در آسیا، فرمان ایجاد کمپانی هند شرقی را صادر کرد و همه بازرگانان و مأموران و دریانوردان انگلیسی را که قصد فعالیت در قاره آسیا و آب‌های آن داشته باشند اجباراً عضو آن کرد که روزی سیاه برای این قاره و مردم آن به شمار می‌رود (1600 میلادی).

تولد “گوتفرید بورگر”، شاعر و ادیب برجسته آلمانی (1747 میلادی).

نخستین کبریت شیمیایی به دست “جان واکر”، دانشمند انگلیسی اختراع شد (1827 میلادی).

ملکه ویکتوریا شهر “اوتاوا” را برای پایتختی مهاجرنشین انگلیسی کانادا انتخاب کرد (1857 میلادی).

زادروز “هانری ماتیس”، نقاش معروف فرانسوی (1869 میلادی).

زادروز “آرتور کریستین سن”، شرق‌شناس برجسته دانمارکی (1875 میلادی).

نیروی دریایی آلمان، کشتی مسافربر انگلیسی “پِرشیا” را غرق کرد که در این رویداد ۳۳۵ نفر کشته شدند (1915 میلادی).

در مدت جنگ جهانی دوم مجارستان به‌گونه رسمی به آلمان نازی اعلان جنگ داد (1944 میلادی).

هری ترومن، رییس‌جمهور ایالات متحده به‌گونه رسمی پایان مخاصمه جنگ جهانی دوم را اعلام کرد (1946 میلادی).

استعفای “بوريس یلتسین” از ریاست جمهوری روسیه (1999 میلادی).

درگذشت “جرارد دبرو”، اقتصاددان و ریاضیدان فرانسوی، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۸۳ میلادی (2004 میلادی).