امروز روز رَشن از ماه دی 3762 زرتشتی، روز سوم گَهَنبار چَهره میدیاریم گاه، چهارشنبه دوازدهم دی‌ماه 1403 خورشیدی، یکم ژانویه 2025 میلادی
پیام و سفارش اشو زرتشت:
خواستار فروغ اهورایی باشیم که در پرتو راستی فروزان است.
زبانه‌ی آتش پیام‌آور راستی و داد است.
فروغ اهورایی نیکی را گسترش می‌دهد و بدی را دور می‌سازد.
گات‌ها سرود 34 – بند 4
—————————– * ——————————-
رَشن:
– هجدهمین روز هر ماه سی روزه در گاه‌شمار ویژه زرتشتیان «رشن» نام دارد.
– واژه «رشن» که در اوستا به ریخت «رَشنُو» آمده، به چم (:معنی) دادگری است.
– رشن، ایزد درستی، دادگری و دادگستری است و نام يکی از ايزدان همکار اَمشاسپند اَمرداد، همراه با ایزدان مهر و سروش است.
– ایزد رشن در استوره ایرانی در برابر راهزنان و دزدان ایستادگی می‌کند.
– در ستایش رشن، پس از ستودن دادار اورمزد رایومند و فرهمند در ادبیات کهن اوستایی، اشاره به «رشنِ ترازودار» نیز شده است.
————————— * ———————————
زندگی سیبویه؛ زبان‌شناس برجسته ایرانی
برپایه‌ی نوشته روزنگارهای بین‌المللی، «سیبویه» (Sibbuyeh) زبان‌شناس نامدار ایرانی در نخستین هفته ژانویه سال ۷۹۳ میلادی در شیراز درگذشت. وی در زمانی که هنوز به درستی تاریخ آن به دست نیامده است در شهر بیضا در استان فارس چشم گشود. اهمیت تاریخی سیبویه از آن جهت است که نخستین فردی بود که برای زبان عربی صرف و نحو (گرامر) نوشت و صداها را در این زبان مشخص ساخت. بنابراین، علامات ضمه، فتحه، کسره و تنوین‌ها اختراع و کار سیبویه ایرانی است. وی با این عمل عنوان «سیبویه نحوی» را به خود اختصاص داد. بدون کاری که سیبویه کرد و در آن زمان یک شاهکار بود، پیشرفت زبان عربی میسر نبود و استحکام این زبان به این صورت باقی نمی‌ماند. به این ترتیب، این ایرانیان بودند که برای اعراب دستور زبان (صرف و نحو) نوشتند. سیبویه در لغت به معنای کسی است که بوی میوه سیب می‌دهد. تلفظ عربی آن چیز دیگری است.
به مناسبت سالگشت درگذشت «سیبویه» نگاهی کوتاه به اهمیت بین‌المللی ادبیات فارسی:
هنگامی که از ادبیات یک ملت نام برده می‌شود، داوری درباره آنها به صورت من حیث المجموع در طول زمان (سراسر تاریخ) است. همچنین وقتی که به ادبیات فارسی اشاره می‌رود، یعنی مطالبی که به صورت نظم و نثر، فیکشن (داستانی) و نان‌ـ‌فیکشن (غیرداستانی و مستند) در سراسر «ایران زمین» و نیز توسط ایرانیان و فارسی‌گویان سراسر جهان در طول زمان تألیف و تصنیف شده است. قلمرو «Persian Literature» شامل تمامی خاک امپراتوری قدیم ایران است که در قرن ۱۹ قربانی مطامح و یا رقابت‌های استعماری اروپائیان شد. بنابراین ادبیات سرزمین کنونی ایران، کل آسیای میانه، ایران خاوری (افغانستان تا رود سند)، کشمیر، قفقاز و ایران غربی سابق را شامل می‌شود. می‌دانیم که قرن‌ها زبان دربار امپراتوران هند و عثمانی و روشنفکران هندی و روسیه جنوبی «فارسی» بود و در آنجا می‌توان امیر خسرو دهلوی و محمد اقبال را مثال زد. پس از ایجاد کشور پاکستان، سرود ملی آن کشور به زبان فارسی تنظیم شد. در حال حاضر هم در افغانستان، تاجیکستان و هر نقطه دیگر هر نوشته توسط فارسی‌زبانان و فارسی‌تبارها، ادبیات فارسی بشمار می‌رود.
در همه دانشنامه‌ها، ادبیات فارسی به عنوان وسیع‌ترین ادبیات در همه جهان توصیف شده است که با احتساب «اوستا» (Avesta) سابقه سه هزار ساله دارد. ادبیات فارسی و به ویژه در قرون وسطا دارای بهترین کیفیت در طول تاریخ است. ارزش جامعه‌شناسی ادبیات فارسی قرون وسطا در این است که آکنده از پند و نصیحت به همگان از نوجوانان تا دولتمردان است. کثرت شعر در ادبیات فارسی، این زبان را که معرف روانشناسی و وسعت اندیشه مردمانش است به «زبان شعر» معروف ساخته که ما باید آن را مرهون سامانیان و فردوسی و شعرای سده نهم تا ۱۳ میلادی خود بدانیم که بیشتر از ایران خاوری و شمال خاوری (افغانستان و آسیای میانه) و فارس برخاسته بودند. همین اشعار بود که موسیقی ایرانی را متمايز از موسیقی سایر ملل کرده است. ادبیات یک ملت مرزهای قراردادی را نمی‌شناسد و در نتیجه سند هویت و وحدت مردمی است که این ادبیات متعلق به آنان است و در مالکیت آنها شریک هستند. این افتخاری بزرگ است که کتاب کاووسنامه (قابوسنامه) ۱۱ سده پیش ما که توسط یک امیر (پرنس) مازندرانی از دودمان زیاریان نوشته شده بود به همه زبان‌ها ترجمه شده است؛ نخست به یونانی و سپس به ترتیب هبرو، اسپانیایی، لاتین (ایتالیایی قدیم)، آلمانی، انگلیسی (توسط سر توماس نورث)، فرانسه و…
همچنین باید بدانیم که ادبیات در جهان عرب با ترجمه «کلیله و دمنه» از فارسی ساسانی به عربی در سده هشتم میلادی به دست روزبه (ابن مقفع) آغاز شد. با وجود این خدمت با ارزش، منصور خلیفه عباسی که با کمک نظامی ـ سیاسی ایرانیان بر سر کار آمده بود او را اعدام کرد! اگر سیبویه ایرانی برای زبان عربی صرف و نحو (گرامر) ننوشته بود این زبان در نوشتار همانند لهجه (گویش) یک‌نواخت بودن خود را از دست می‌داد.
———————————- * ———————————-
آغاز سال‌نو میلادی ” ۲۰۲۵ ” فرخنده‌باد.
ژانویه (به فرانسوی: Janvier) نخستین ماه سال میلادی در گاهشماری گریگوری و گاه‌شمار ژولینی و یکی از هفت ماه سال میلادی است که ۳۱ روز دارد.
در بیشترین نقاط جهان، نخستین روز این ماه، با نام « روز سال نو » شناخته شده است و مردم جهان این روز را جشن می‌گیرند.
ژانویه در بیشتر نقاط نیمکره شمالی، دومین ماه فصل زمستان است و به طور متوسط از دیگر ماه‌های سال سردتر است، ولی در نیمکره جنوبی، دومین ماه تابستان و گرم‌‌ترین ماه در سال است. از نظر فصلی، ژوئیه در نیمکره شمالی، برابر ژانویه در نیمکره جنوبی است.
سال نو میلادی یکی از بزرگترین رویدادهای جهانی می‌باشد. شورای عالی مسيحيت در اجلاس خود در شهر رم كه یکم ژانويه سال ۱۶۲۲ برگزار شد، “یکم ژانويه” را به عنوان نخستين روز سال نو اروپاييان پذیرفت. تا آن زمان، جایگاه پاپ، آغاز فصل بهار، ۲۵ مارس را که از ديرگاه نوروز ميترائيست‌های اروپايی به اقتباس از نوروز ايرانيان بود، نخستين روز سال می‌دانست. به عبارت ديگر پاپ‌ها از سال ۳۱۳ ميلادی كه امپراتوران رومی دست از آزار مسيحيان برداشتند تا سال ۱۶۲۲ به مدت بيش از ۱۳ سده نوروز ايرانی را به عنوان آغاز سال نو خود برگزار می‌كردند.
————————– * ———————–
یادروز دوازدهم دی‌ماه:
تصرف شهرهای تبریز و ارومیه توسط قوای عثمانی در جریان جنگ جهانی اول در زمان پادشاهی “احمد شاه قاجار” (۱۲۹۳ خورشیدی)
دولت سپهسالار در مقابل دریافت هر ماه دویست هزار تومان از دولت انگلیس موافقت نمود کنترل مالیه و قشون ایران به آنها سپرده شد. (۱۲۹۵ خورشیدی)
۲۳ افسر نظامی که در طول تجزیه‌طلبی جعفر پیشه‌وری، که با حمایت نیروهای شوروی مستقر در ایران دست به این کار زده بود، به جرم خیانت به میهن اعدام شدند. (۱۳۲۵ خورشیدی)
قطار اصفهان و یزد از خط خارج شد و در نتیجه ۵۶ تن کشته و ۶۱ تن مجروح شدند. (۱۳۴۹ خورشیدی)
درگذشت مریم روحپرور، خواننده (زاده سال ۱۳۱۱ تهران – درگذشته ۱۲ دی ۱۳۶۶ تهران)
او با نام هنری روحپرور که خود را فرزند دریا می‌دانست، اوایل در بندر انزلی می‌خواند و کم کم پرآوازه شد. نخستین بار صدای او از رادیویی در تهران به نام رادیوی نیروی هوایی پخش شد و به این خاطر مردم او را تا مدت‌ها به نام روحپرور نیرو هوایی می‌شناختند.
بعدها از خواننده‌های لاله‌زاری شد و برای برخورداری از صدایی قدرتمند در اجرا، به او لقب ام‌کلثوم ایران را داده بودند.
بعد از انقلاب که در دکه‌ای سرتقاطع بهشتی و ولی عصر زندگی می‌کرد، صفرزاده آهنگساز او را به منزل خود برد و از وی نگهداری می‌کرد. پس از چندی به ترکیه رفت و سر او کلاه گذاشتند و به تهران بازگشت.
آرامگاه وی در قطعه ۱۰۴ بهشت‌زهرا است.
کشف نفت در کویر مرکزی ایران، پس از ۳ سال فعالیت مطالعاتی و حفاری، نفت خام در عمق ۳ هزار و ۹۶۴ متری در شهر آران و بیدگل استان اصفهان کشف شد. (۱۳۸۲ خورشیدی)
درگذشت مهین اسکویی، کارگردان، مدرس تئاتر و مترجم آثار نمایشی (زاده ۲ اسفند ۱۳۰۹ تهران – درگذشته ۱۲ دی ۱۳۸۴ تهران)
درگذشت “آیت‌الله مجتبی تهرانی” استاد اخلاق و از مراجع عظام تقلید. (۱۳۹۱ خورشیدی)
درگذشت “محمدعلی اینانلو”، مستندساز طبیعت، مجری تلویزیون و بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری محیط زیست. (۱۳۹۴ خورشیدی)
گهنبار (گاهان بار) – چهره میدیارم، در آیین زرتشتیان.
وعده کمک نظامی ایران به “وسپاسیانوس” برای امپراتور شدن وی بعد از خودکشی “نرون”، که منجر به سپاسگزاری رسمی “وسپاسیانوس” از “بلاش”، شاه وقت ایران شد. (۶۹ میلادی)
درگذشت “لوئی ۱۲” معروف به “پدر ملت”، پادشاه موجه و دادگر فرانسه که با مرگ او پادشاهی دودمان “ارلئان” هم بر فرانسه پایان یافت. (۱۵۱۵ میلادی)
زادروز “یوهان پِستالوزی” استاد تعلیم و تربیت و مربی سوئیسی. (۱۷۴۴ میلادی)
نخستین عکس از ماه به دست “لوییس داگر” عکاس فرانسوی گرفته شد. (۱۸۳۹ میلادی)
نصب نخستین صندوق پستی به سبک امروزی در وین. (۱۸۴۳ میلادی)
زادروز “جیلبرت مورای” فیلسوف و شاعر انگلیسی. (۱۸۶۶ میلادی)
ژاپنی‌ها پس از شکست دادن نیروهای روسیه “پورت آرتور” را تصرف کردند. ناوگان روسیه در این بندر خود را به ژاپنی‌ها تسلیم کرده بود. (۱۹۰۵ میلادی)
زادروز “آیزاک آسیموف”، نویسنده و دانشمند روس. (۱۹۲۰ میلادی)
مرگ “فتحعلی شاه” دومین شاه قاجار. (۱۲۵۰ هجری قمری)
“فتحعلی شاه قاجار” پس از حدود ۳۸ سال پادشاهی در ۶۸ سالگی در اصفهان درگذشت. در دوران پادشاهی بلندمدت او، جنگ‌های اول و دوم ایران و روسیه روی داد و باعث انعقاد قراردادهای ننگین گلستان و ترکمانچای و جدا شدن سرزمین‌های پهناوری از کشور ایران و پیوستن به روسیه گردید. فتحعلی شاه در موقع مرگ از ده‌ها زن خود بیش از ۱۰۵ دختر و پسر و در حدود ۶۰۰ نوه باقی گذارد.
