کتاب «۱+۱۰۰ روایت از اسکلت‌های محوطه‌های باستانی فلات ایران» با آرمان شناساندن دلایل جذاب دیگری برای سفر به ایران در ۲۸۸ صفحه به نویسندگی مهرنوش زاده‌دباغ، از سوی انتشارات نوسده منتشر شد. این دومین کتاب چاپ شده در زمینه‌ی باستان‌شناسی از مجموعه‌ی «ایران۱۰۰۱» است.
اکنون، پس از چاپ روایت «سرگذشت ایران در محوطه‌های باستانی» نوبت به شرح روایت‌های شگفت از بقایای استخوان‌های انسانی و جانوری به‌دست‌آمده در فلات ایران در دوره‌های گوناگون رسیده است؛ روایت‌های علمی از گذشتگان که به کمک فناوری هوش مصنوعی نیز در این کتاب به تصویر کشیده شده‌اند.
این کتاب تلاشی‌است تا ما ایرانیان بیش از دیگر ملت‌ها به یاد آوریم در تلاطم روزگار چگونه دوام آورده‌ایم.
با مطالعه‌ی کتاب حاضر تااندازه‌ای با شیوه‌ی زیست پیشینیان از معماری گرفته تا خوراک، پوشاک، سازگاری با طبیعت در دوره‌های پارینه‌سنگی، نوسنگی، مس‌و‌سنگ، مفرغ، آهن، ایلامی، هخامنشی، سلوکی و اشکانی، ساسانی، اسلامی و جهان ایرانی (بیرون از مرزهای سیاسی جدید) آشنا خواهید شد.
نویسنده تلاش کرده است برای بازنمایی سبک زندگی اهالی فلات ایران افزون بر ارجاع به مستندات علمی به دنیای داستان نیز پناه برد تا روایت برای خواننده قابل فهم‌تر باشد. منابع معتبر مورد استناد نیز در پایان داستان‌های هر دوره آورده شده‌اند. هم‌چنین اطلاعات کاوش هر محوطه دربردارنده‌ی سال کاوش، ملیت هیات باستان‌شناسی، یافته‌های کاوش، مطالعات آزمایشگاهی، استخوان‌شناسی و تفسیر باستان‌شناسان ارایه شده‌اند.
- فصل نخست کتاب دربردارنده‌ی هشت روایت از دوران پارینه‌سنگی است. گونه‌های انسانی و جانوری گوناگونی در دوران پارینه‌سنگی در فلات ایران می‌زیسته‌اند که بعضی از آن‌ها منقرض شده‌اند. نیمی از روایت‌های این فصل به این گونه‌های از میان رفته پرداخته است. بیشتر این روایت‌ها بر مبنای بقایای استخوانی اندک استوار است.
- در فصل دوم، ده روایت از مرگ و زندگی کودکان و سالمندان دوره‌ی نوسنگی آورده شده است. آیین گورسپاری (:تدفین) در این دوره اغلب راهگشای دیرینه‌شناسان بوده‌است.
- تعامل مردمان دوره‌ی مس و سنگ با طبیعت، در ده روایت دلنشین دیگر، در فصل سوم این کتاب شرح داده شده است.
- آثار شهرنشینی و رقابت بر سر منابع، مشاغل تخصصی و سلسله‌مراتب اجتماعی در گورهای دوره‌ی مفرغ برای باستان‌شناسان نمایان است. نویسنده به زیبایی در شانزده روایت سبک زندگی مردمان این دوره را به تصویر کشیده است.
- عصر آهن، عصر تقابل فرهنگ‌ها و اقوام گوناگون است که به مدد نگارش، نامشان را می‌دانیم. این تقابل‌ها گاه اقوام را به تجلی و شکوه می‌رساند و گاه در جنگ‌ها و نبردهای پی‌درپی می‌فرساید. تقابل‌ها و تنوع اقوام در شیوه‌ی زندگی و مرگ آن‌ها اثراتی به وجود آورده که برخی ویژگی‌های آن در چهارده روایت فصل پنجم درج شده‌اند.
- گستره‌ی پهناور قلمروی ایلامیان از عصر مفرغ تا آستانه‌ی عصر آهن و حضور اجتماعی پررنگ آن‌ها حتی پس از حمله‌ی آشور موجب شد فصل ششم به توصیف یافته‌های باستان‌شناسی از بقایای استخوانی آن‌ها اختصاص یابد. شش روایت مندرج در این بخش خواننده را با زندگی ایلامیان در شهرهای گوناگون ایران آشنا خواهد کرد.
- مدارای حاکمان هخامنشی با اقوام گوناگون سرزمین پهناور ایران در گورهای کاوش‌شده حاکی از یافته‌های باارزشی‌است که برخی از آن‌ها در پنج روایت مشروح در فصل هفتم ارایه شده‌اند.
- تبلور ویژگی‌های هلنی اقوام سلوکی و نقش تسلط ایرانیان بر خلیج پارس در دوره‌ی اشکانی را در نُه روایت جذاب فصل هشتم ملاحظه خواهید کرد.
- نهمین فصل، راوی زندگی ایرانیان زرتشتی و گاه غیر زرتشتی در عصر ساسانی‌است.
- حمله‌ی اعراب مسلمان با سقوط دوره‌ی ساسانی موجب اتخاذ راهکارهایی برای تداوم سبک زندگی ایرانی شد. همزمان حمله‌ی اقوام ترک و مغول به تغییراتی منجر شد که ایجاد شهرهای زیرزمینی از آن جمله‌اند. بعدها ایرانیان از سبک زندگی اروپایی هم سود بردند. یازده روایت در فصل دهم گویای رویکرد مذهبی، تجاری و سنتی ایرانیان پس از دورهٔ ساسانی تا پایان دوره‌ی قاجار است.
ایران‌زمین از دیرباز فراتر از مرزهای سیاسی امروز وسعت داشته و به ویژه در شرق فلات ایران حتی در دوران اسلامی نیز از فرهنگ ایرانی پاسداری شده است. آثار برجای مانده در سیبری، تاجیکستان، ترکمنستان، شمال سوریه، عراق و امارات متحده عربی از نمونه‌های گواه این گفته هستند. شش روایت از کاوش‌های انجام شده در این مناطق، خواننده را از تجربه‌ی زیسته‌ی ایرانیان در جهانی خارج از جغرافیای کنونی ایران آگاه می‌کند.
نقشه‌ی پراکندگی محوطه‌های کاوش‌شده، ضمیمه‌‌ی این کتاب است. گرچه هر محوطه شامل دوره‌های گوناگون باستانی و تاریخی‌است اما دوره‌ی لایه‌ای که قصه‌ی اسکلت موردنظر روایت شده، مبنا قرار گرفته است.
کتاب «۱+۱۰۰ روایت از اسکلت‌های محوطه‌های باستانی فلات ایران» با هدف آشنایی عموم دوستداران یافته‌های شگفت‌انگیز باستان‌شناسی در قالبی شیوا تهیه و تدوین شده است تا علاوه بر آگاهی‌رسانی، فرصتی را برای تولید محصولات فرهنگی اعم از فیلم، انیمیشن، بازی‌های کامپیوتری و کتاب به ویژه برای گروه سنی کودکان و نوجوانان فراهم سازد.
علاقه‌مندان از سراسر ایران می‌توانند برای سفارش آنلاین این کتاب به قیمت ۹۹۰ هزار تومان به وب‌سایت فصلنامه‌ی میراث و گردشگری گیلگمش به آدرس www.gilgameshmag.com یا شبکه‌های اجتماعی آن و نشر نوسده مراجعه کنند.
