آسیب‌های جدی به سنگ‌نگاره‌های ساسانی «بَرم دلَک»

سنگ‌نگاره‌های بی‌همتای ساسانی بَرم‌دِلَک در شهرستان شیراز، روزگار ناخوشایندی را پشت سر می‌گذارند و ترک‌هایی که در گذشته بر روی آن‌ها پدیدار شده بوده، گسترش یافته و آسیب‌های جدی را به میراث ساسانیان وارد کرده است.
به گزارش اَمرداد، محوطه‌ی تاریخی فرهنگی و طبیعی «بَرم دِلک» شیراز با چالش‌های فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند. بیش از یک دهه است که چشمه‌ی جوشان و دل‌انگیز آن به وسیله‌ی عوامل انسانی و مدیریت نادرست خشک شده است. چشمه‌ی دلربایی که خاطره‌های نوجوانی و جوانی بیشتر مردم شهرستان شیراز را رقم زده است. سال‌های سال است که دامداران و عشایران، گوسپندان خود را برای چَرا به این منطقه می‌آورند و هنوز هم، اگر بامداد زود به این محوطه‌ی تاریخی بیایید، آن‌ها را از نزدیک خواهید دید!
انبوه زباله‌ها و پَسماندهای ساختمانی (نخاله‌ها) در جای‌جای این محوطه‌ی باستانی و ورودی آن به چشم می‌خورد و دل هر دوست‌دار تاریخ و میراث ایرانی را به درد می‌آورد و صحنه‌ی زشت و ناخوشایندی را به نمایش گذاشته است. یادگاری‌نویسی‌ها با رنگ و خَراش با اَشیای نوک‌تیز بر روی نگارکَندهای (:نقش‌برجسته) ساسانی و هدف پرتاب تیر و سنگ جای دادن سنگ نگاره‌ها از سوی برخی از بومیان ناآگاه و فرومایه و افراد سودجو، تنها برخی از دشواری‌های ناتمام این محوطه‌ی تاریخی و فرهنگی است.
بَرم‌دلک، میراث‌فرهنگی شیراز، هم‌چنان مورد بی‌مهری است
میراث کهن و فرهنگی شهرستان شیراز با نام «بَرم دلَک» که محوطه‌ای باستانی بوده و سه سنگ‌نگاره‌ی ارزشمند ساسانی را در درون خود جای داده و پژوهشگران و باستان‌شناسان، آن را هویت و آبرو و پشتوانه‌ی فرهنگی شیراز و شناسنامه‌ی بالَنده و غرورآمیز مردم این سرزمین به‌شمار می‌آورند در بدترین شرایط نگه‌داری و حفاظتی روزگار را سپری می‌کند.
در چندین سال گذشته بر اثر نامهربانی‌های مدیران و سرپرستان دستگاه‌ها و نهادهای دولتی گوناگون و دست‌اَندازی‌ها (:تعرضات) به این محوطه‌ی بی‌همتای باستانی، روزی نبوده که خبرهای ناگواری را از میراث ساسانیان در خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها نشنویم. اگر بخواهیم دشواری‌ها و چالش‌های پیش‌روی محوطه‌ی تاریخی-فرهنگی بَرم‌دِلک را جداجدا و یکی‌یکی بازگو کنیم، بی‌گمان باید مثنوی هفتاد مَنی را پر کرده و روزها و شب‌های پِی‌درپی درباره‌اَش بنویسیم که در اینجا نمی‌گنجد. محوطه‌ی باستانی بَرم‌دلَک، این روزها به پاشنه‌ی آشیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شیراز تبدیل شده و میراث ساسانیان هرروز با چالشی رو‌به‌رو بوده و تهدید می‌شود.
میراث هویتی شهرستان شیراز در پی همکاری نکردن دیگر نهادها و اُرگان‌های شهری همانند شهرداری با وزارت میراث فرهنگی، هر روز وضعیت بدتری پیدا کرده و روزگار سخت و دشواری را می‌گذراند. همچنین وزارت میراث فرهنگی به بهانه‌های تکراری نبود بودجه و کمبود نیرو، محوطه‌ی باستانی برم‌دلک را به حال خود رها کرده و به سادگی نیز از کنار آن گذشته است. هرچند که وزارت میراث فرهنگی با اعتراض‌ها و انتقادهای کُنشگران میراث فرهنگی و خبرگزاری‌ها به‌ویژه نگارنده در چندین سال گذشته، اقدام‌های اَندک و ناچیزی را انجام داده است، ولی هیچ‌کدام از این کارها گِره‌گشا نبوده و نتوانسته است مَرهمی بر زخم‌های ژرف و اَنبوه میراث ساسانیان باشد و از دردهای بی‌شمار آن بکاهد. گواه این سخنان نیز، وضعیت آشفته و پر درد و رنج امروزین محوطه‌ی بَرم‌دلک است.
بَرم‌دلک، آبرو و چشم‌و‌چراغ میراث شیراز، زیر تیغ نابخردی
اما شاید بدترین چالش این روزهای محوطه‌ی باستانی «بَرم دِلک» شیراز و در دو سه سال گذشته، پدیداری معدن شِن و ماسه در حریم کوهی و چشم‌انداز (:منظر) آن باشد که این اقدام هم نیز، بدون پروانه (:مجوز) و درخواست آگاهی از وزارت میراث فرهنگی انجام شده است! اِنفجارهای پِی‌درپی در کوه، لرزه بر اَندام بی‌دفاع پادشاهان ساسانی انداخته است. همچنین گُسل‌ها و شکاف‌های میان سنگ‌نگاره‌ها و به‌ویژه میان سنگ‌نگاره‌ی بهرام دوم و شاهپور یکم ساسانی را گسترش داده و بیشتر خواهد کرد و باید هرچه زودتر از دنباله‌ی کار معدن شن و ماسه پیشگیری شود.
از سویی، با این اقدام چشم‌انداز طبیعی شهرستان را از میان برده و کوه‌ها که ثروت‌های بزرگ خدادادی بوده را با دست خود نابود می‌کنیم. اما شگفت ‌َنگیزتر و دردناک‌تر از همه، سکوت سرپرستان شهری است. سازمان حفاظت محیط‌زیست، منابع طبیعی، وزارت میراث فرهنگی و در کل مدیریت شهری در این زمینه یا سکوت پیشه کرده و یا اقدام درخوُر و پیشگیرانه‌ای انجام نداده‌اند و یا شاید هم ترجیح می‌دهند که سکوت کنند!؟
کُنشگران میراث فرهنگی و باستان‌شناسان به شدت نگرانند و خواستار پیشگیری و تعطیلی هر چه زودتر معدن شِن و ماسه هستند. کُنشگران میراث فرهنگی می‌گویند دنباله‌ی کار معدن شن و ماسه، اَفزون بر آسیب‌های وارده به سنگ‌نگاره‌های ساسانی و دیوارهای خشکه‌چین سنگی ساسانی دفاعی بر روی کوه، طبیعت زیبا و کوه باستانی، این بزرگ‌ترین داده‌های خدادادی انسان را نابود خواهد کرد و آینده‌ای تاریک و ناروشنی را برای آیندگان برجای خواهد گذاشت. از همین‌روی، باید هرچه زودتر معدن شن و ماسه برچیده و تعطیل شود.
به هرروی، چشم و چراغ و آبرو و هویت شهرستان شیراز، بَرم‌دلک، زیر تیغ نابخردی و زیاده‌خواهی برخی افراد گرفتار شده و نیازمند فوری رسیدگی است. نیاید روزگاری که خدای ناخواسته، دیگر دیر باشد و کار از کار گذشته باشد.
تَرک‌ها در سنگ‌نگاره‌های بَرم‌دلک بیشتر شده است
آسیب‌ها و تَرک‌ها بر روی سنگ‌نگاره‌های بَرم‌دلک، فزونی گرفته و بیشتر شده است. در تازه‌ترین سرکشی و بازدید میدانی نگارنده به اَنگیزه‌ی پاسداری و نگاهبانی بهتر و بیشتر میراث گذشتگان، بیانگر آن است که تَرک‌ها به‌ویژه بر روی سنگ‌نگاره‌ی صحنه‌ی ازدواج بهرام دوم و در بخش دست‌های شهبانوی وی، بیشتر شده و حتا تکه‌ای از سنگ از آن جدا شده است. اما با این همه، روشن نیست که آیا این ترک‌ها به وسیله‌ی سوداگران اَموال تاریخی و فرهنگی و قاچاقچیان انجام شده است یا تاثیرات معدن شن و ماسه و به آرامی آن را رقم زده است.
نگارنده با سنجش نگاره‌های (:تصاویر) چندین ماه پیش خود، متوجه آسیب‌های جدی و برگشت‌ناپذیر یادگار ساسانیان شده است و خواستار پیگیری و رسیدگی هر چه زودتر، مدیران وزارت میراث فرهنگی است. همچنین با وضعیت موجود باید وزارت میراث فرهنگی، هرچه زودتر پرونده‌ی طرح مرمت این یادمان ملی و ارزشمند را گشوده و چاره‌ای ریشه‌ای پس از این همه سال، برای آن اندیشیده و نگذارد بیش از این میراث هویتی شیراز پایمال شده و آسیب ببیند.
محوطه‌ی تاریخی-فرهنگی و طبیعی «بَرم‌دلک» در 8 کیلومتری خاور (:شرق) شیراز جای گرفته و نگاره‌های سه پادشاه ساسانی در سینه‌ی کوه تراشیده شده است. سنگ‌نگاره‌های ساسانی بَرم‌دلک با شماره‌ی 71 در 15 دی‌ماه 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.
نگاره‌های زیر را که با گوشی همراه در 15 فروردین ماه گرفته شده است، ببینید:

سنگ نگاره بهرام دوم ساسانی در 15 فروردین ماه 99 و افزایش ترک‌ها و آسیب‌ها

سنگ نگاره‌های برم‌دلک شیراز، نیاز فوری به مرمت و بهسازی دارند

نگاره مربوط به پاییز 98، بخش ترک در دست شهبانو را بسنجید با نگاره‌های بهار 99

وضعیت بسیار بد سنگ‌نگاره‌های ساسانی، آن‌ها را در خطر حذف قرار داده است

فرتورها از سیاوش آریا است.

1719