انفجارهای هراس‌اَنگیز پِیدرپی در معدن شِن و ماسه و در حریم کوهی و چشم‌اَنداز سنگنگارههای باستانی نامدار به «بَرم دِلک»، لرزه بر اَندام بی‌دفاع یادگارهای ساسانیان در شهرستان شیراز اَنداخته و آسیب‌های برگشتناپذیری را برجای گذاشته است.
به گزارش اَمرداد، صدای سهمگین اِنفجارهای پِیدرپی در کوه برای برداشت شِن و ماسه در منطقه‌ی تاریخی «بَرم دلَک» شیراز، اَمان همسایگان و مردم این کوی و بَرزن را بُریده و خواب آنان را آشفته کرده و آسایش را از آن‌ها رُبوده است. صدای هراس‌اَنگیز (:هولناک) هر روزه‌ی انفجار در کانی (:معدن) شن و ماسه، مایه‌ی آزار و اذیت مردم منطقه‌ی بَرم دلک و آبادی‌های پیرامون شده است. برخی از مردم که خانه‌های مسکونی آن‌ها در حریم و نزدیکی کوه «برم دلک» جای دارد، از این موضوع بسیار گلایه‌مند بوده و حتا می‌گویند ترک‌های کوچکی در دیوارهای خانه‌هایشان پدیدار شده است. مردم این منطقه با ناتوانی (:عاجزانه) خواستار رسیدگی مدیران و سرپرستان شهری نسبت به این موضوع شده‌اند و آن را چالش جدی این روزهای خود می‌دانند.
سوی دیگر این داستان، ولی موضوع پُر درد و رنج تاریخ است. همان هویت و شناسنامه‌ی بالنده و نازش‌خیز مردم شهرستان شیراز. جایگاهی که برپایه‌ی مدارک و اسناد نوشتاری نشان می‌دهد که بخشی از شیراز قدیم و کهن از اینجا شکل گرفته است. اما با گذشت سَده‌ها و فراز و نشیب‌های فراوان، هم اینک جایگاهی که روزی یکی از هَسته‌های نخستین شهرستان پر رمز و راز شیراز را تشکیل می‌داده، به محل اِنفجارهای سهمگین پِیدرپی و تازش نهادها و اُرگان‌های دولتی تبدیل شده است.
با صدای سهمناک و منفجر شدن هر روزه‌ی کوه، لرزه بر پیکره‌ی بی دفاع پادشاهان ساسانی که روزگاری در آبادانی این منطقه کوشیدند، می‌اُفتد و تهدیدی جدی برای یادگارهای ساسانیان و آثار ملی و هویتی ما به‌شمار می‌آید.
امروزه تاریخ، هویت و فرهنگ دیرینه‌ی ارزشمند ما به بهانه‌ی زیاده‌خواهی‌ها به دست سوداگران قدرت و ثروت و از سوی برخی از افراد، فدای سوداگری و سودجویی آنان شده و تیشه به ریشه‌ی دیرینه و کهن خویش می‌زنیم. ریشه‌ها را نابود می‌کنیم تا پیشه‌ای (:شغل) دست و پا کرده باشیم. اَفسوس که نمی‌دانیم و نمی‌خواهیم که بدانیم همین ریشه‌ها، سرمایه‌های ستُرگ و تکرارناشدنی یک کشور و منطقه به‌شمار می‌آیند. ریشه‌ها را نابود می‌کنیم تا در آینده، نشانی از کیستی و چیستی مردمی با فرهنگ برجای نماند!
اینجا سوداگران ثروت و قدرت بر تاریخ و هویت ما تازیده و میراث فرهنگی و طبیعی را فدای خودخواهی‌ها و سودهای هَنگفت خود کرده و هم‌چنان بر چکاد تاریخ می‌تازند.
انفجارها در کوه «بَرم دِلک»، تهدیدی برای سنگنگارههای ساسانی
اما در بالای کوه و در واقع، در حریم کوهی سنگنگارههای ساسانی نامدار به «بَرم دلَک» کانی شِن و ماسه از سوی شهرداری برپا شده است و اِنفجارهای پی‌درپی در کوه، اَفزون‌بر نابودی طبیعت و زیست‌بوم، لرزه بر اندام بی‌دفاع یادگارهای ساسانیان انداخته و تهدیدی جدی برای آن‌ها به‌شمار می‌آید. همچنین صدای بلند اِنفجارها مایه‌ی آزار باشَندگان (:ساکنان) منطقه‌ی «بَرم دلک» شده و آنان را بی‌تاب کرده است.
فرشاد رستمی که از بومیان منطقه‌ی «بَرم دلک» است با گلایه‌های فراوان از عملکرد شهرداری به اَمرداد گفت: «صدای بسیار بلند انفجارها اَمان مردم منطقه را بُریده است و اعتراض‌های ما تا کنون رَه به جایی نبرده است. همچنین در برخی از خانه‌ها که به کوه نزدیک‌تر هستند، نشانه‌هایی از تَرک و شکاف‌ها بر روی دیواره‌ی خانه دیده می‌شود. این جا کسی پاسخ‌گو نیست و آسایش از مردم منطقه گرفته شده است. از سویی، جای شگفتی دارد که در بالای سرِ سنگ نگاره‌های تاریخی انفجار انجام می‌گیرد. زیرا با هر بار انفجار، لرزه در کوه پدید می‌آید که برای این آثار تاریخی زیان‌بار است».
این دوست‌دار میراث فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش اَفزود: «این کانی شِن و ماسه بیش از ده تا پانزده سال است که با برداشت سنگ و بُرش کوه، طبیعت زیبای منطقه را نابود کرده است. همچنین با پدیداری دو چاه بزرگ، سبب خشکیدن چشمه‌ی هزاران ساله‌ی بَرم دلک شده است. من به یاد می‌آورم که کمابیش پانزده سال پیش، این چشمه‌ی زیبا و دل‌اَنگیز پر از آب بوده و ما حتا با دوستان و مردم منطقه در آن، آب‌تنی می‌کردیم و خاطره‌های بسیار خوبِ فراوانی را از منطقه‌ی برم دلک به یاد دارم».
یکی از کارشناسان میراث فرهنگی استان نیز، درباره‌ی پدیداری کانی شن و ماسه در بالای کوه نامدار به «برم دلک» پیش‌تر به نگارنده گفته بود: کانی شن و ماسه در حریم چشم‌اَندازی (:منظری) محوطه‌ی تاریخی «بَرم دلَک» جای گرفته است.
اِنفجارهایی که در حریم اثر ملی، رُخ می‌دهد به گمان فراوان به یادمان‌های ساسانی آسیب می‌رساند. زیرا سنگ‌نگاره‌ها به‌گونه‌ی هماهنگ و یکپارچه (:منسجم) به یک رشته‌کوه وصل است و خواهی و نخواهی لرزش‌هایی که بر اثر اِنفجار به وجود می‌آید، امکان آسیب‌رسانی به آثار را تا اندازه‌ی زیادی بالا می‌برد.
این کارشناس میراث فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش آورده بود: یکی از ویژگی‌های شهرستان شیراز، طبیعت زیبا و دست‌نخورده‌ی (:بکر) آن است که شوربختانه در سال‌های گذشته به‌ویژه در کوه چهل مقام، بَرم دلک و سبزپوشان دستخوش دخالت‌های گُسترده‌ی افراد سودجو و نهادهای دولتی شده است. از جمله جاده‌هایی که کشیده شده، چشم‌اَنداز طبیعی کوه شمال شیراز را نابود کرده است. از همین‌روی، ما انتظار داریم همان‌گونه که به میراث فرهنگی و یادمان‌های تاریخی نگاه می‌کنیم، بهتر است میراث طبیعی را هم که بخشی از هویت طبیعی شهرستان شیراز است را دلسوزانه‌تر پاسداری و حفظ کنیم.
یادمان باشد طبیعت شیراز تنها از آنِ یک نسل نیست و از نسل‌های گذشته با اَرج و سختی‌های فراوان به‌دست ما رسیده است و ما حق نداریم به بهانه‌ی سودجویی و سوداگری و یا پدیداری و دسترسی به چیز ویژه‌ای (:خاص)، این زیبایی شهرستان شیراز را از آن بگیریم. شیراز اَفزون‌بر عنصرهای تاریخی ویژه و بسیار زیبایی که دارد از طبیعتی شگفت‌انگیز و دلربا نیز برخوردار است.
در سفرنامه‌های جهانگردان فرنگی از پیش از دوره‌ی صفویه تا به امروز، کسانی که وارد این شهر شده‌اند، همگی به این موضوع ویژه اشاره کرده و در ستایش (:وصف) طبیعت و زیبایی‌های آن نوشته‌اند. اما ما امروز شوربختانه باید بیننده‌ی برهم زدن طبیعت و چشم‌انداز طبیعی شهرستان شیراز باشیم که این خود گناهی نابخشودنی به‌شمار می‌آید و زنگ خطری است برای شهرستان زیبای شیراز و هویت آن.
میراث فرهنگی با ادامه‌ی کار معدن شن و ماسه موافقت کرده است!
نگارنده برای آگاهی و بررسی چالش‌های موجود در کانی شن و ماسه که از چندین سال پیش پیاپِی پیگیر آن بوده است به اداره‌ی کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رفته و از کارشناسان اَمر موضوع را پیگیری کرده است.
شوربختانه در گفت‌وگو با کارشناسان میراث فرهنگی روشن شد که دو سال پیش، میراث فرهنگی با دنباله‌ی کار کانی شن و ماسه در حریم کوهی و چشم‌اَنداز سنگنگارههای بَرم دلک موافقت کرده است و پروانه‌ی (:مجوز) کار را به شهرداری داده است!؟
میراث فرهنگی مرکز استان در گزارش خود آورده است: کار در کانی شِن و ماسه بلا مانع است و تهدیدی برای سنگنگارههای ساسانی به شمار نمی‌آید!
میراث فرهنگی در واقع، با این تصمیم نسنجیده و نابخردانه تیر خلاصی را بر پیکره‌ی بی‌دفاع یادگارهای ساسانیان زده است. همچنین اُمید و آرزوهای کُنشگران میراث فرهنگی را که سال‌ها پیگیر این داستان بوده‌اند را بر باد داده و آنان را ناامید کرده است.
با این همه، کُنشگران میراث فرهنگی و باستان‌شناسان به شدت نگران هستند و خواستار پیشگیری و تعطیلی هر چه زودتر کانی شِن و ماسه هستند. کُنشگران میراث فرهنگی می‌گویند : دنباله‌ی کار کانی شن و ماسه، اَفزون‌بر آسیب‌های وارده به سنگنگارههای ساسانی و دیوارهای خشکه‌چین سنگی ساسانی دفاعیِ بر روی کوه، طبیعت زیبا و کوه باستانی، این بزرگ‌ترین داده‌های خدادادی بشر را نابود خواهد کرد و آینده‌ای تاریک و ناروشنی را برای آیندگان برجای خواهد گذاشت. از همین‌روی، باید هر چه زودتر کانی شِن و ماسه بَرچیده و تعطیل شود.
مخالفت باستان‌شناسان با ادامه‌ی کار معدن شن و ماسه
علی‌رضا جعفری‌زند، باستان‌شناس نیز پیش‌تر با اِبراز نگرانی از برپایی کانی شن و ماسه در حریم کوهی و تاثیر بد آن بر روی سنگنگارههای ساسانی به اَمرداد گفته بود: سنگ نگاره‌های پدیدار شده در کوه «بَرم دلک» در یکی دو دهه‌ی گذشته به اَنگیزه‌ی عوامل طبیعی و گذشت زمان و رسیدگی نکردن دچار ترک و شکاف‌های ژرفی شده‌اند و انفجار در بالای کوه، بی‌گمان این ترک‌ها را افزایش خواهد داد.
دکتر جعفری‌زند در بخش دیگری از سخنانش افزوده بود: محوطه‌ی باستانی «بَرم دِلک» یکی از محوطه‌های ارزشمند و بی‌مانند (:منحصر به فرد) کشور و شهرستان شیراز است که شوربختانه در گوشه‌ای رها شده و ناشناخته مانده است و آثار تاریخی ارزشمندی در پیرامون آن جای دارد. به گمان من، این محوطه یک کُلونی است از آثار تاریخی ارزشمند و بی‌همتا. به ویژه از دوره‌ی تاریخی در پیرامون منطقه، آثار فراوانی را داریم. حتا آثاری از دوره‌ی«باکون» در پیرامون محوطه شناسایی شده است.
به هر روی، انفجارها در حریم کوهی و چشم‌اَنداز سنگ‌نگاره‌ها بسیار خطرناک است و گُسل‌ها و شکاف‌های میان سنگ‌نگاره‌ها به ویژه میان سنگ‌نگاره‌ی بهرام دوم و شاهپوریکم ساسانی را گسترش داده و بیشتر خواهد کرد و باید هر چه زودتر از دنباله‌ی کار کانی شن و ماسه پیشگیری شود. باید دانست که اِنفجارها تهدیدی جدی برای سنگنگارههای ساسانی به‌شمار می‌آید.
همچنین محوطه‌ی ارزشمند «برم دلک» باید زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی فضاسازی و ساماندهی شود تا پس از آن بتوانیم طرح‌های حفاظتی را در آنجا اجرا کنیم.
با پدیده‌ی کوه‌خواری باید مقابله کرد
برپایی کانی شن و ماسه در کوه جدا از آسیب‌های وارده به آثار تاریخی، پدیده‌ای به نام کوه‌خواری را به دنبال خواهد داشت. پدیده‌ای که صدای مقام رهبری را نیز درآوده و در 17 اِسپندماه 1393 خورشیدی در دیدار با دست اندرکاران و مدیران سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی گفته بود: پدیده‌ی زمین‌خواری و به‌تازگی کوه‌خواری و ساخت‌وساز در ارتفاعات، بسیار رنج‌آور و اَندوه‌بار است و باید در قانون، این گونه کارها جُرم به‌شمار آید و افرادی که از آن بهره‌ی نادرست می برند، بدون هیچ چشم‌پوشی مورد تعقیبقضایی قرار گیرند. و اگر در دستگاه‌ها کوتاهی انجام گیرد، باید با عوامل این کاستی هم به شدت برخورد شود.
«برم دلک»، دیر زمانی است که فراموش شده است. کسی صدای ناله‌ها و فریادهایش را نمی‌شنود. یادگارهای ساسانیان با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند و من و تو را فرا می‌خوانند. «برم دلک» را امروز دریابیم، شاید فردا دیر باشد. نگذاریم هویت ملی و شناسنامه‌ی بالنده‌ی شهرستان شیراز برای همیشه از چهره‌ی تاریخ پاک شود. «بَرم دِلک» را همین امروز دریابیم …
به گزارش اَمرداد، منطقه‌ی تاریخی-فرهنگی «بَرم دلَک» در 7 کیلومتری خاور (:شرق) شیراز جای گرفته و نگاره‌های سه پادشاه ساسانی در سینه‌ی کوه تراشیده شده است. سنگ نگاره‌های ساسانی بَرم دلک با شماره‌ی 71 در 15 دی‌ماه 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.
نگاره‌های زیر را که به‌تازگی گرفته شده است، ببینید:
ایجاد معدن شن و ماسه و برداشت سنگ‌های کوه، بی‌گمان تاثیر بسیار زیاد و ویران‌گری بر روی سنگنگارههای برم دلک دارد
با برداشت سنگ، دو سوی کوه را نابود کرده‌اند و هیچ نهادی هم صدایش در نمی‌آید!؟
ثروت خدادادی و طبیعی که رو به نابودی است و همه‌ی مسوولان شهری در برابر آن سکوت کرده‌اند
حفاری غیرمجاز بر بالای کوه برم دلک و بر روی دیواره‌ی ساسانی از سال‌های گذشته
حفاری‌های غیرمجاز بر روی دیوار سنگ‌چین ساسانی در بالای کوه که اثر ملی را تخریب کرده است
دیواره‌ی سنگ‌چین ساسانی بر روی کوه برم دلک و نزدیک به معدن شن و ماسه که در خطر نابودی است
شکستگی تازه که بهار امسال در سنگ نگاره‌ها ایجاد شده و به گمان فراوان از اثرات ویران‌گر انفجارها در کوه است
کوه بالای سر سنگنگارههای برم دلک که دیگر چیزی از آن برجای نمانده و تاثیر مستقیمی بر تخریب سنگ‌نگاره‌ها دارد
1719
