تپهی چند هزارساله‌ی اسکو در داراب فارس، این روزها نه تنها با کاوش‌های غیرمجاز و استخری برای آبیاری زمین‌های کشاورزی دست و پنجه نرم می‌کند، بلکه خط لوله‌ی آب به درازنای نزدیک به۴۰ متر نیز در عرصه و گستره‌ی آن کشیده شده است.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، فیلمی با نام «وضعیت اندوه‌بار تپه ۶ هزار ساله “اسکو” در داراب پارس»، در فضای مجازی پخش شده است. در این فیلم به تپه‌ای باستانی در داراب استان فارس اشاره شده که در وضعیت مناسبی نیست و افزون‌بر کاوش‌های فراوان غیرمجاز در آن، رد ماشین‌‌های سنگین روی آن دیده می‌شود.
در گستره‌ی باختری شهر داراب، آثار دو تپهی بزرگ پیش از تاریخ به نام «تُل سیاه» و «تُل اسکو» دیده می شود. این تپه‌ها در کنار روستای تاریخی «مادوان» داراب جای گرفته‌اند. نام هر دو تُل، در نقشه ی تپه‌های پیشاتاریخی هزاره‌های سوم و دوم پیش از میلاد، ثبت شده است. تل سکو، یا اسکو، در داراب با شماره‌ی ۳۲۷۱ در ۲۵ اسفندماه ۱۳۷۹ و تل سکو یا اسکو در داراب با شماره‌ی ۳۲۷۱ در ۲۵ اسفندماه ۱۳۷۹ خورشیدی، ثبت شده‌اند.
تل پیشاتاریخی «اسکو»، یا «اسکان»، در خاور روستای مادوان جای دارد که از دید پهناوری از تل سیاه بسیار بزرگ‌تر است. روی تل و پیرامون آن آثار دیوار و بقایای شالوده‌ی ساختمان دیده می‌شود. شمار فراوانی خرده سفال رنگین و ساده با خط‌های هندسی گوناگون در آن گستره یافت می‌شود. بیشتر این سفال‌ها دارای خط‌های تزیینی هستند. در نزدیکی این تپه باستانی، ته ستون سنگی یافت شده است. همچنین شماری سنگ بزرگ آسیاب از دل خاک بیرون آمده که نشان دهنده‌ی آبادانی آن گستره در دوران گذشته است.
با ماشین از روی گستره‌ی باستانی رد می‌شوند
محمود ابراهیمی، باستان‌شناس، با اشاره به اینکه تپه اسکو در شرایط مناسبی نیست، گفت: «در بازدیدی که اسفند ۹۸ از این تپه باستانی داشتیم شاهد رد لاستیک‌های لودر بودیم که این ردها تازه بودند. درعین حال استخری بزرگ به ابعاد ۲۵ در ۳۵ متری روی تپه ساخته‌اند که برای مصارف کشاورزی است. نباید فراموش کرد که هنوز کاوش‌های باستان‌شناسی در این تپه انجام نشده اما بر اساس بررسی‌های باستان‌شناسی قدمت این تپه به هزاره ۴ و ۵ قبل از میلاد می‌رسد».
او با اشاره به آنکه به گمان بسیاربرای آنکه بتوانند خط لوله‌ی آب را بکشند، از بیل مکانیکی استفاده شده است، گفت: «این لوله آب به منظور آبرسانی به زمین‌های کشاورزی در این تپه گذاشته شده. ضمن آنکه چندی است کشاورزان برای رسیدن به زمین‌های خود با ماشین از روی این تپه باستانی عبور می‌کنند و می‌توان گفت راهی برای عبور ماشین‌هایشان روی تپه باز کرده‌اند. حتا آثاری از نگهداری دام به صورت فصلی در منطقه تپه دیده می‌شود».
به گفته‌ی ابراهیمی: «اکنون شرایط تپه اسکو به گونه‌ای‌ست که می‌توان گفت بقایایی از این تپه بجای مانده است. چراکه از یکسو گمان می رود با بیل مکانیکی برای کشاندن خط لوله، حفاری کرده‌اند و بخشی از لایه‌های تاریخی را از میان برده‌اند. در این میان، ساخت استخر نیز آسیب‌هایی به تپه رسانده است. این درحالی است که همواره خرده سفال‌های نقش‌دار کهن در گوشه و کنار این تپه باستانی دیده‌ایم که به حال خود رها شده‌اند. اگر نگهبانی نباشد از بین خواهند رفت».
تپه باستانی اسکو عرصه و حریم مصوب ندارد
ایلنا برای پیگیری موضوع به سراغ داوود مرادی، فرنشین (:رییس) اداره‌ی میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان داراب، رفته و درباره‌ی آسیب‌هایی که به تپه تاریخی اسکو وارد شده، پرسیده است. او در این‌باره گفت: «با وجود تابلوهای هشدار میراث‌فرهنگی، یکی از افراد در صدد عبور لوله کشاورزی چهار اینچی در قسمتی از عرصه تپه اسکو برآمده. یک روز بعد از این اتفاق، از طریق بخش حقوقی اداره کل پیگیر موضوع شدیم و هم‌اکنون پرونده قضایی متهم در دادگاه در جریان است».
مرادی در دنباله افزود: «بر اساس ادعای متهم، با تراکتور و ابزارهایی که به تراکتور متصل می‌شود، مانند گاوآهن یا دستگاه شخم زنی، خطی برای کشیدن لوله‌ها بر روی خاک ایجاد کرده تا بتواند لوله را درون خاک قرار دهد. با این وجود او متهم است و پرونده در دستگاه قضایی در دست بررسی است. طول این خط لوله حدود ۴۰ متر است و در عمقی در حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متری خاک کار گذاشته شده است».
فرنشین میراث فرهنگی داراب ادامه داد: «احداث استخر خاکی در نزدیکی تپه اسکو نیز به حدود ۸ سال قبل بازمی‌گردد. البته گفته می‌شود در آن زمان استعلام ساخت این استخر از میراث‌فرهنگی گرفته شده و مجوزهای لازم را دریافت کرده. باتوجه به آنکه ساخت آن در دوره مدیریت من نبود، نمی‌دانم در آن زمان چه اتفاقی افتاده اما از آنجایی که این استخر احداث شده، دیگر نمی‌توانیم کاری انجام دهیم چراکه آسیب را وارد کرده است».
به گفته‌ی داوود مرادی: «از آنجا که تپه باستانی اسکو هنوز عرصه و حریم مصوب ندارد، از این رو میراث‌فرهنگی موازین قانونی برای پیگیری دست‌درازی‌های انجام شده در عرصه و حریم این میراث ملی را در دست ندارد. فنس کشی یا حفاظ ویژه‌ای در پیرامون این تپه باستانی نیست. افزون بر آنکه شمار کارشناسان و کسانی که نگهبانی آثار تاریخی را بردوش دارند، بسیار اندک است و به گونه‌ی گشت‌زنی بازدید انجام می‌دهیم».
فرنشین اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان داراب با اشاره به آنکه نبود عرصه و حریم قانونی یکی از دشواری هایی است که بسیاری از آثار باستانی و ثبت ملی شده داراب و استان فارس با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، افزود: «به نظر می‌رسد، باید در کل کشور نگاهی مثبت‌تر و البته جدی‌تر به میراث‌فرهنگی داشته باشیم تا بتوانیم آثار تاریخی و باستانی را حفظ کنیم».
آثار تاریخی که حتا تابلو شناسایی ندارند!
مرادی یادآور شد از میان ۱۰۰ اثر که در داراب ثبت شده‌اند، تنها ۵ اثر حریم مصوب دارند. پس می‌توان گفت تنها ۵ درصد آثار حریم مصوب دارند و حتا ۷۰ درصد آثار تابلوی شناسایی (:معرفی) ندارند. با وجود آنکه نامه‌های بسیار به اداره کل میراث استان فارس نوشته شده، اما نیاز است تا نگاه جدی‌تری در کشوری به میراث فرهنگی افکنده شود.
او در پایان گفت: «با وجود آنکه خواستار اختصاص اعتبارات برای کاوش‌های باستان‌شناسی به این تپه‌های باستانی و همچنین دارابگرد شده‌ایم اما باتوجه به آنکه کارهای انجام نشده زیاد است و بسیاری از آثار به مرمت نیازمندند تاکنون هیچ اعتباری برای کاوش اختصاص نیافته این درحالی است که انواع سفال باکون با قدمتی حدود ۶ هزار سال در تپه اسکو بدست آمده است».
یک پاسخ
باز هم حکایت همیشگی ،باز هم بی کفایتی در امر مدیریت ،باز هم نمایش بی شعوری ،باز هم فقر فرهنگی ، باز هم ...