اگرچه در پارسی واژه‌ی قرنطینه به معنی دیوار بهداشتی، برگرفته از زبان فرانسوی1 با مفهوم محدودکردن اجباری (انسان و جانور) است، اما نسخه‌ی فرانسوی آن خود دارای ریشه‌ای ایتالیایی2 به معنی «دوره‌ی چهل‌روزه» است.
هم‌میهن پرآوازه‌ی این واژه، مارکو پولوی ونیزی نخستین چهل روزه‌ی زندگی خود را در شهر تبریز تجربه کرده بود! او که در سده‌ی سیزدهم میلادی به جهانگردی سرگرم بود، وقتی به دروازه‌ی شهر تبریز رسید، بیماری طاعون در شهر شایع شده بود و چون دروازه‌های شهر را به سبب بیماری بسته بودند، ناچار شد تا چهل روز را در این شهر بگذراند.
و شاید به همین انگیزه باشد که همچنان چند سده پس از آن بنابر گزارش پولاک «طاعون هیچ‌گاه در مملکت ایران پا نمی‌گیرد…».
اما سده‌ها پیش از این رویدادها، قرنطینه همچون یک آیین از بایستگی‌های زندگی انسان دوران باستان بوده است. او که همواره با گونه‌های گوناگونی از بیماری‌های واگیردار و ناشناخته روبه‌رو بوده، بایستگی و ضرورت قرنطینه را به نیکی درمیافته است.
در حقیقت برخورد با بیماری‌های واگیردار در تاریخ بهداشت ایران دارای پیشینه‌ای باستانی است و نخستین اشاره به قرنطینه، به کتاب سفر لاویان که در دوران فرمانروایی هخامنشیان نوشته شده، بازمی‌گردد.
اما پس از گذشت سده‌ها این سنتِ بهداشتی و آیین پزشکی همچنان در بخش‌هایی از جامعه‌ی ایرانی روان است، چنانکه هنوز نشانه‌هایی از آن‌ها در آداب و رسوم بومیان سرتاسر ایران دیده می‌شود.
برِشنوم (برِسنوم) از جمله آیین‌ها و باورهای پاک‌سازی و پاکیزه‌سازی در جهانبینی ایرانیان باستان بوده است که افزون بر پاک‌سازی تن در پاکی درون نیز نقش داشته است. این آیین کهن پیش از اسلام در ایران به گستردگی رواج داشت و چنانکه گفتیم پس از اسلام و تا به امروز نیز نمونه‌هایی از آن در نواحی زرتشتی‌نشین ایران (یزد و کرمان) برگزار می‌شود.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری است با عنوان «آیین قرنطینه» به قلم فرشید ابراهیمی، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره 425 امرداد بخوانید.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
