دستگاه عددنویسی پهلوی؛ ریشه در خردورزی نیاکان ما دارد

 نشست «پژوهشی نو در زبان‌های باستانی» با درونمایه‌ی معرفی عددنویسی پهلوی و رهیافتی موثر به حساب اعداد پهلوی، با باشندگی چند تن از پژوهش‌گران و استادان دانشگاه، در دفتر هفته نامه‌ی امرداد برگزار شد.

مهدی جعفری مته‌کلایی(آریا بزرگمهر) سخنران و پژوهش‌گر نشست «پژوهشی نو در زبان‌های باستانی»، با اشاره به این‌که پهلویِ کتابی، از یک دستگاه عددنویسی زیبا و توانمند برخوردار است گفت: دستگاه‌های عدد نویسی کمتر سرزمینی با این دستگاه توانمند عدد نویسی برابری می‌کند.

وی افزود: ریاضی‌دانان تکامل یک دستگاه عدد نویسی را در موضعی بودن(روشن بودن جایگاه و مرتبه‌ی هر عدد) و برخورداربودن از نماد «صفر» می‌دانند. شگفت این است که در دستگاه عدد نویسی پهلوی، با وجود ناموضعی بودن، تفسیر جایگاه و مرتبه‌ی هرعددی امکان پذیر است. هم‌چنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد با وجود این‌که نمادی برای صفر در این عددها وجود ندارد ولی درک درستی از مفهوم صفر در این اعداد وجود داشته و به نظر می‌آید در تبدیل اعداد بزرگ‌تر از 10 هزار، از نمایش دوم آن از این مفهوم بهره می‌بردند. افزون بر این‌ اعداد پهلوی از راست به چپ نوشته می‌شوند و نگارش آن‌ها با خوانش ‌آن‌ها سازگار است و روی هم رفته کار کردن با این دستگاه عددنویسی دشوار نیست.

بزرگمهر همچنین  گفت: در دستگاه‌های عددنویسی کهن، نوشتن اعداد بزرگ چالشی سخت به‌شمار می‌رفت. برای نمونه در عددنویسی رومی برای نوشتن عدد یک میلیون نیاز بود تا هزار بار حرف M را کنار هم بگذارند. یا در عدد نویسی ارمنی  که بر پایه حروف الفبا است برای اعداد بزرگ‌تر از 10 هزار، به نمادهای تکمیلی نیازمند بوده‌اند. این درحالی است که درعددنویسی پهلوی برای نوشتن اعداد بزرگ‌تر از 10 هزار نه تنها دشواری نبوده است بلکه از دو نمایش برخوردار بوده‌اند و نوشتن نمایش دوم نشان می‌دهد نیاکان ما تا چه اندازه درک روشنی از مفهوم صفر و جایگاه اعداد داشته‌اند و این بسیار شگفت‌انگیز است .

یادآور می‌شود  پژوهش  بر اعداد پهلوی و معرفی دستگاه عددنویسی آن، که از سوی مهدی جعفری مته‌کلایی، پژوهشگر فیزیک، ارایه شد، نخستین پژوهش مستقلی است که تا کنون در این زمینه انجام شده است.

گفتنی‌است دکتر محمود جعری دهقی و دکتر فرزانه‌ی گشتاسب از استادان دانشگاه‌ تهران و پژوهشگاه علوم انسانی، در این نشست تخصصی باشنده بودند.

نشست «پژوهشی نو در زبان‌های باستانی» چهارشنبه 14 مهرماه 1395 خورشیدی، ساعت 17 و 30 دقیقه در دفتر هفته‌نامه‌ی امرداد برگزار شد.

فرتور از سوده حاجی کرم است 

1919