صادق ملک‌شهمیرزادی، باستان‌شناس نامدار ایرانی، بامداد دوشنبه 21 مهرماه، 1399 خورشیدی درگذشت.
صادق ملک شهمیرزادی استادی سرشناس در باستان‌شناسی ایران بود و خدمات گران‌بهایی در شناخت گستره‌های باستان‌شناسی و کاوش‌های علمی انجام داد. او در ﺳﺎل 1319 ﺧﻮرﺷﻴﺪی در ﺷﻬﻤﻴﺮزاد ﺳﻤﻨﺎن زاده شد. دوره‌ی دبستان و دبیرستان را در ﺗﻬﺮان ﮔﺬراﻧﺪ و در رشته‌ی طبیعی دﻳﭙﻠﻢ ﮔﺮﻓﺖ. ﺧﻮد او می‌گفت که در دوران دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن شاگرد درس‌خوانی نبود، اما دستی ﺑﻪ ﺳﺎز داﺷﺖ و ﻧﺰد ﺣﺸﻤﺖ ﺳﻨﺠﺮی آﻣﻮزش ﭘﻴﺎﻧﻮ دﻳﺪ. ﭘﺪرش ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﻧﺨﺴﺖ وزیری بود. خانواده‌ی استاد می‌خواستند که او پزشک شود. حتا زمینه‌ی رفتنش به اتریش را فراهم کردند. با این همه، دلبستگی او به ایران و شناخت گذشته‌ی باستانی میهنش، او را به فراگیری دانش باستان‌شناسی کشاند.
او ﺧﻮد درباره‌ی خواندن رشته‌ی باستان‌شناسی گفته بود: «سال 1339 ﺑﻮد. در اﺛﻨﺎی ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮای رﻓﺘﻦ به وین، روزی دﻳﺪم ﻋﺪه‌ای در ﺟﻠﻮ داﻧﺸﻜﺪه‌ی ادﺑﻴﺎت، ﻛﻪ در آن زﻣﺎن در ﺣﻮالی ﻣﻴﺪان ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻮد، ﺻﻒ ﻛﺸﻴﺪه اﻧﺪ. جلو رﻓﺘﻢ و پرسیدم: اﻳﻦ ﭼﻪ صفی است؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﺻﻒ ﻛﻨﻜﻮر ادﺑﻴﺎت. ﮔﻔﺘﻢ دﻳﭙﻠﻢ ﻣﻦ طبیعی است. ﮔﻔﺘﻨﺪ: اﻣﺴﺎل دﻳﭙﻠﻢ طبیعی ﻫﻢ می‌پذیرند. ﻣﻦ ﻛﻪ در آن ﺳﺎل ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮدم از ﻛﺸﻮرم ﺧﺎرج ﺷﻮم، ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎلی از ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪهایی ﻛﻪ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺸﺎن ﺑﻮدم ﺑﺎﺳﺘﺎن‌شناسی را برگزیدم؛ ﭼﺮا ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﺖﺟﻤﺸﻴﺪ رﻓﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺤﺖ ﺗاﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم».
دﻛﺘﺮ ﻣﻠک‌شهمیرزادی، ﺷﺎﮔﺮد دﻛﺘﺮﻋﺰتﷲ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﺳﻴﻤﻴﻦ داﻧﺸﻮر ﺑﻮد و اﻳﻦ دو ﻧﻘﺶ بسیاری در شیفتگی وی ﺑﻪ باستانﺷﻨﺎسی و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ملک‌شهمیرزادی در اﻳﻦ ﺑﺎره گفته بود: «وقتی رﻓﺘﻢ داﻧﺸﮕﺎه، اوﻟﻴﻦ ﻛﻼس ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﻴﻤﻴﻦ داﻧﺸﻮر ﺑﻮد. آﻣﺪ ﺳﺮ ﻛﻼس و ﺑﺎ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎﻳﺶ ﭼﻨﺎن ﻣﺮا ﻣﺘﺤﻮل ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪتی ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻢ اﺳﺘﺎد ﻣﻦ ﺑﻮد، ﻳک ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻢ ﻏﻴﺒﺖ ﻧﻜﺮدم. ﭼﻨﺎن ﻣﺮا ﻣﺠﺬوب ﻛﺮد ﻛﻪ اﻻن ﻫﻢ اﮔﺮ دوﺑﺎر ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﻮم ﺑﺎﺳﺘﺎن‌شناسی می‌خوانم».
در سال 1343 ﻣﻠکﺷﻬﻤﻴﺮزادی از پایان‌نامه‌ی خود در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎسی با نام «ﺑﻴﻦاﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و ﻋﻠﻞ ﺑﻨﺎی زﻳﮕﻮرات» و ﺑﺎ راﻫﻨﻤﺎیی دﻛﺘﺮ ﻋﺰتﷲ ﻧﮕﻬﺒﺎن دﻓﺎع ﻛﺮد و از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان فارغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ادامه‌ی ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮرس تحصیلی ﻣوسسه‌ی ﺷﺮقﺷﻨﺎسی ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ، ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ رﻓﺖ و در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎسی ارﺷﺪ در رشته‌ی ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎسی ﭘﻴﺶ از ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان و ﺑﻴﻦاﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و رشته‌ی فرعی ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎسی و ﻫﻨﺮ ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن، ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺖ. او در سال 1348 میلادی از اﻳﻦ ﻣوسسه مدرک دانشگاهی خود را گرفت و ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ.
ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان در ﺳﺎل 1353 خورشیدی، ﺑﺎ پایه‌ی ﻳﻜﻢ اﺳﺘﺎدﻳﺎری ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﮔﺮوه ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎسی داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان درآﻣﺪ. در سال 1353 خورشیدی، ﺑﺮای ادامه ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﻣﻘﻄﻊ دﻛﺘﺮی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮرس داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان دوباره ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ رﻓﺖ و در سال 1356 از داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻨﺴﻴﻠﻮاﻧﻴﺎ، دﻛﺘری اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎسی گرفت. رﺳﺎله‌ی دﻛﺘﺮی او درﺑﺎره ﻛﺎوش «تپه زاغه‌ی ﻗﺰوﻳﻦ» بود. ﺧﻮد او در آن کاوش‌ها همراه گروه بود.
دﻛﺘﺮ ﻣﻠک‌شهمیرزادی در محوطه‌های مهمی ﻫﻤﭽﻮن «ﺗﭙﻪ ﻣﺎرﻟﻴﻚ»، «ﺗﻞ اﺑﻠﻴﺲ»، «ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ»، «دﺷﺖ ﻗﺰوﻳﻦ» و «ﺳﻴﻠﻚ» کارهای پژوهشی و کاوش‌های علمی انجام داد. او در ﻛﺎرﻧﺎمه‌ی ﺣﺮﻓﻪاش دﺳﺘﺎوردهای پُرباری داشت و یکی از باستان‌شناسان و کاوشگران به‌نام بود. ملک‌شهمیرزادی، در درازای سی سال خدمت آموزشی در گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، تدریس درس‌های کاوش در محل، طبقه‌بندی سفال و اشیا، طراحی فنی و نقشه‌برداری و عکاسی، بررسی آثار باستانی، سمینار و ترتیب نمایشگاه را به دانشجویان باستان‌شناسی آموزش داد.
دﻛﺘﺮ ﻣﻠﻚ شهمیرزادی افزون‌بر تدریس در داﻧﺸﮕﺎه و مراکز پژوهشی، ﺑﺎ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮ داخلی و ﺧﺎرجی ﻫﻤﻜﺎری داشت.
دﻛﺘﺮ ملک‌شهمیرزادی در سال 1379، پس از سی سال تدریس، با پایه‌ی استادیاری بازنشسته شد. ﭘﺲ از ﺑﺎزﻧشستگی ﺑﻪ دﻋﻮت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻴﺮاث ﻓﺮهنگی و ﮔﺮدﺷﮕﺮی در ﻣﻨﺎﻃﻖ گوناگون اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣﻔﺎری ﭘﺮداخت و ﮔﺰارشﻫﺎی باارزشی ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد.
ﺑﻪﭘﺎس ﻳﻚ ﻋﻤﺮ کوشش اﻳﻦ اﺳﺘﺎد و اﻳﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻴﻬﻦﺷﻨﺎس، در سال 1394 از وی در جشنی باشکوه سپاس‌گزاری شد. در آن آیین که در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد، از ﺟﺸﻦﻧﺎﻣﻪای که به همین مناسبت فراهم شده بود، رونمایی شد.
پیکر زنده‌یاد صادق ملک‌شهمیرزادی به سفارش(:وصیت) آن روانشاد، به دلیل فراگیری ویروس کرونا، بدون برگزاری هیچ‌گونه مراسمی در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.
