در پژوهشهای نوین، جُستار «زن» یکی از برجستهترین جستارها در دانشهای گوناگون علوم انسانی است. در این نوشتار میکوشیم با ارایهی سندهای تاریخی، ناهمسانیهایی میان نگاه ارستو -فیلسوف بنام یونان باستان- و نگاه ایرانیان باستان به زن را نشان دهیم.
ارستو در کتاب «سیاست» به جستارهای گوناگونی همچون زن و حقوق زن میپردازد. ارزشمندی کتاب سیاست از دو نکته برمیخیزد: یکی آنکه بازتابدهندهی روح فلسفهی پیشرو در روزگار ارستو است و دیگر آنکه سرچشمهی بنیادین اندیشههایی است که تا پایان قرون وسطی فلسفهی سیاسی باخترزمین را سیراب میکرد. رستاخیز سدههای پانزدهم و شانزدهم در اروپا اندیشههای سیاسی ارستو را با خوان واماندهی روزگار کهن به دور ریخت (پیشگفتار «سیاست»، محمدحسن لطفی: رویهی19).
ارستو باور دارد که بنابر قانون طبیعت نهتنها جانوران، بلکه بیشتر انسانها ابزاری هستند که میباید نیازهای شمار اندکی دیگر را برآورده کنند. از اینرو این گروه اندک، بدون این ابزار (مردمان زیردست یا همان زنان، بردگان و کارگران) نمیتوانند به خوشبختی دست یابند.
ارستو میگوید طبیعت، هر چیزی را تنها برای یک آرمان میآفریند. از اینرو، کار بردگان تنها زدودن نیازهای روزانهی اربابان و گذران زندگی آنهاست، در هنگامیکه کار زنان زاییدن است و این باور در جامعهی یونان باستان همگانی بود. دان ناردو میگوید که اگرچه ارستو اندیشهای نوآورانه و منطقی داشت، ولی دربارهی حقوق و جایگاه زنان به سنت و عرف آن روزگار بازگشته و مردسالاری را استوار کرده است.
اکنون این رویکرد ارستو به زن را میتوان با نگاه ایرانیان به زن که سندهای آن نزدیک به دو سدهی پیش از ارستو میرسد، سنجید.
بهترین پژوهشهای نوین دربارهی زنِ روزگار هخامنشی درپیوند با نوشتههای هایدماری کخ و ماریا بروسیوس است. کخ در کتاب «از زبان داریوش» بر پایهی گلنوشتههای تختجمشید نگارهای زنده و گویا از حقوق زن در روزگار هخامنشی ارایه کرده است. بر پایهی این سندها مرد و زن برای کار یکسان (مانند کارهای هنری و بسیار زیبا) مزد برابر میگرفتهاند.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری است با عنوان «جایگاه زن از نگاه ارستو» به قلم علیرضا کرباسی که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویهی پنجم (اندیشه) شمارهی 431 امرداد بخوانید.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.