کتاب «موسی و گرشاسب، اردشیر و هرود: روایتهایی از تلمود بابلی در بستر ایرانیشان»، به کوشش دکتر آزاده احسانی پژوهشگر و استاد فرهنگ و زبانهای باستانی، به زبان انگلیسی و از سوی نشر مزدا ( Mazda publishers) در آمریکا چاپ و منتشر شد.
«موسی و گرشاسب، اردشیر و هرود: روایتهایی از تلمود بابلی در بستر ایرانیشان» کتابیست در حوزهی پژوهشهای ایرانی-تلمودی. گرایش مطالعات ایرانی-تلمودی مجموعه کتاب های تلمود بابلی -که مجموعهای وزین از آداب و رسوم، اساتیر و آیینها و قوانین دینی یهودیان ایران در دوران ساسانی است- را در پیوند با متون کهن ایرانی، بهویژه متون فارسی میانه بررسی میکند.
نویسندهی کتاب آزاده احسانی چمبلی، کارشناس ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی است که دکترای خود را در گرایش مطالعات ایرانی- تلمودی از دانشکده ادیان و فرهنگهای دانشگاه کنکوردیا در کانادا دریافت کرد.
دربارهی کتاب
امروزه باور کلی پژوهشگران این حوزه چنین است که به دلیل پیشینهی کهن یهودیان در ایران و پیوند آنان با آیین و فرهنگ این سرزمین ناگزیر مجموعه تلمود نیز با آثار ایرانی در پیوند بوده و از آنها تاثیر پذیرفته است. کتاب یادشده نیز روایتهایی از تلمود بابلی را در سه حوزهی تاریخی، استورهای و دینی بررسی کرده و با روایتهایی از متنهای کهن ایرانی مقایسه کرده و به بررسی همانندیها و گاهی تفاوتها و نیز چگونگی تغییرات و دگرگونی اسطورهها پرداخته است. در حوزهی تاریخی ( باید توجه داشت که تلمود یک متن تاریخی به حساب نمیآید و در حوزهی تخصصی تاریخ نمیتوان به عنوان منبعی موثق به آن استناد کرد) روایتی از هرود ( والی یهودیه از سوی امپراتوری روم) با متن پهلوی کارنامهی اردشیر بابکان مقایسه شده است و در همان بخش به شاهنامهی فردوسی نیز گریزهایی زده شده است. در حوزهی استورهها روایتیهایی از حضرت موسی و حضرت سلیمان در تلمود با روایتهایی از متنهای پهلوی (گرشاسب و جمشید) مقایسه شده و تغییر و تحول شخصیتهای استوره در درازای زمان بررسی شده است.
در بخش پایانی کتاب برخی روایتهای مربوط به بهشت و دوزخ و همچنین پایان جهان از تلمود گردآوری شده و با متنهای پهلوی ( به ویژه ارداویرافنامه) مقایسه شدهاند. در پایان برای روشن شدن تاثیرات تلمود بر متنهای ایرانی (بهویژه ادبیات کلاسیک ایران) روایتی از تلمود با قطعهای از عطار نیشابوری مقایسه شده است. به طور کلی کتاب موافق جریان تاثیرپذیری برخی روایتهای تلمودی از آیین و فرهنگ ایران دوران ساسانی است اما گهگاه و به فراخور، از تاثیرات تلمود بر متنهای ایرانی کهن و ادبیات کلاسیک ایران نیز سخن به میان میآید.
