گوردختر؛ نمودی از آرامگاه کورش بزرگ

برای بازشناسی ستره‌‌ای به نام گوردختر در آغاز به شرح و بررسی آرامگاه کورش می‌پردازیم.

این آرامگاه اتاق سنگی کوچکی است که بر روی سکوی سنگی هفت اشکوبه (:طبقه) و پله‌پله ساخته شده است. هر اشکوب این سکو از اشکوب زیرین کوچک‌تر است و از این‌رو همانند زیگورات چغازنبیل در شوش است. درازا و پنای این سازه 12*13 متر بوده و بلندای آن به 11 متر می‌رسد. همه‌ی بخش‌های آرامگاه از سنگ‌های آهکی چهارگوش سفیدرنگ ساخته شده که بدون بهره‌وری از ملات (روش خشک‌چین) و با کمک بست‌های دم چلچله‌ای* سربی یا آهنی روی سوار شده‌اند. سقف آرامگاه به گونه‌ی شیروانی (شیب‌دار یا بام دو پشته‌ی) بوده که درخور اهمیت است چرا که قابل سنجش‌ با نیایشگاه اورارتویی «موساسیر» و گورهای گورستان B تپه‌ی سیلک کاشان است. سقف درونی آرامگاه کورش کنده‌کاری شده است.

درباره‌ی آرامگاه کورش، هرودت، پلی‌بیوس، استرابون و آریستوبول رخدادنگاران یونان باستان نوشتارهایی دارند. بنا به گفته‌ی آن‌ها در آن زمان درون آرامگاه کورش دو لوح به خط میخی وجود داشته است.

از این آرامگاه زمانی به عنوان بخش کانونی مسجد (آغاز سده‌ی 6 خورشیدی) بهره برده شده است که آثار محراب کنده‌شده بر دیوار جنوبی آن هنوز وجود دارد. تاکنون سازه‌ی تمام‌سنگی همانند آرامگاه کورش تا پیش از روزگار هخامنشیان در ایران به دست نیامده است ولی از روزگار هخامنشی آرامگاه‌های تمام‌سنگی همانند آرامگاه کورش در جاهای دیگری هم وجود دارد که از جمله‌ی آن می‌توان از آرامگاه گوردختر در 100 کیلومتری کازرون که به عنوان «آرامگاه بُزپَر» شناخته می‌شود یاد کرد این سازه کوچک‌تر از آرامگاه کورش بوده و دربردارنده‌ی یک اتاق تدفین با سقف خرپشته‌ای است که روی سکویی سه اشکوبه جای دارد. گویا این آرامگاه در پیوند با روزگار هخامنشی و مربوط به کورش جوان (کورش کوچک) بوده است. همچنین در شهرب‌ (:ساتراپی) سارد آرامگاه تمام سنگی همانند آرامگاه کورش متعلق به آبراداتِس و همسرش پانته‌آ از بزرگان پارس نیز به دست آمده است.