نقش‌آفرینی جانوران در نوشته‌های ادبی با بستری درازدامن و گوناگون شیوه و شگردی است که از بازگویی یکنواخت شخصیت‌های انسانی می‌کاهد و به اثر گیرایی و دل‌انگیزی می‌بخشد. در چنین فضایی بیان زورگویی آسان و به دور از هرگونه خرده‌گیری امکان‌پذیر است. بسیاری از داستان‌هایی که جانوران در آن نقش دارند، در قلمرو ادبیات شفاهی بوده و سینه به سینه و دهان به دهان گشته و به روزگار ما رسیده است.
برخی از جانوران یاری‌کننده‌ی قهرمانان انسانی و برخی از جانوران دشمن، دردسرساز و بازدارنده‌ی قهرمانان دوست‌داشتنی اساتیری هستند. راز ماندگاری کلیله و دمنه و مرزبان‌نامه آن است که نکته‌های سرشت مشترک همه‌ی انسان‌ها از زبان جانوران گفته می‌شود و در آن هم‌سویی عاطفی از گونه‌ی عاطفه‌ی انسانی است، که این ویژگی این دو اثر را در زمره‌ی شاهکارهای ادبی قرار داده است.
درباره‌ی بن‌مایه‌های کلیله، آنچه پژوهشگران نوشته‌اند همه بیانگر آن است که اصل کتاب به زبان سانسکریت در هندوستان بوده و می‌دانیم هند، زادگاه بسیاری از آرا و اندیشه‌هاست و پرورشگاه اندیشه‌‌مندان و خردمندان و از روزگاران کهن، دستاورد اندیشه‌ها و خردورزی‌های مردمان آن سرزمین به صورت داستان‌های پندآموز گرد آمده و آوازه‌اش به دیگر سرزمین‌ها و به‌ویژه ایران رسیده است، سرزمینی که همیشه پایگاه دانش و دانشوران بوده و هست.
داستان به دست آوردن این کتاب سترگ از سوی ایرانیان چنین است که انوشیروان ساسانی می‌شنود کتابی چنین ارجمند در گنجینه‌ی هندوستان است، کتابی که همچون آب زندگانی، زندگی‌‌بخش است. از بزرگمهر، وزیر دانشمند خود، می‌خواهد این کتاب را به دست آورد. بزرگمهر از برزویه‌ی پزشک که زبان سانسکریت می‌داند می‌خواهد که به هندوستان برود و نسخه‌ای از کتاب را بیاورد. اما نسخه‌ی ارزشمند آن در کتابخانه‌ی پادشاه هند است و امانت دادن آن برای کتابدارِ کتابخانه به بهای از دست دادن جانش است. برزویه که دارایی فراوان همراه خود دارد تا به هر بهایی که هست این کتاب را برای انوشیروان ببرد، با پرداخت گنج و تاب آوردن سالی رنج، شب‌ها کتاب را از خزانه‌دار به امانت می‌گیرد و رونویسی می‌کند و پگاه به خزانه باز می‌گرداند پس از یک سال، نسخه‌نویسی کتاب به پایان می‌رسد و این گنجینه را به ارمغان می‌آورد و خود از زبان سانسکریت به زبان پهلوی ترجمه می‌کند.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری است با عنوان «کلیله و دمنه؛ ارمغانی از برزویه برای انوشیروان» که به خامه‌ی آناهید خزیر در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌‌ی چهارم (ادب و هنر) شماره‌ی 434 هفته‌نامه‌ی امرداد بخوانید.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
یک پاسخ
راستی؟! اینقدر ارزشمند بوده؟! بجز آنچه در کتاب های درسی بود یا در تلویزیون نمایش داده شده، نخوندم. یه جوری نوشتید ک میخوام کتابخانه ها باز بشه و بگیرم بخونم