جمعیت ایرانگردی و جهانگردی فانوس برگزار کرد:

همایش گردشگری داوطلبانه؛ چرایی و چگونگی

خبرنگار امرداد: سپینود جم
1396-09-23
00:00

نخستین همایش «فعالیت‌های داوطلبانه در حوزه‌ی گردشگری داوطلبانه؛ چرایی و چگونگی» به بهانه‌ی روز جهانی داوطلب از سوی جمعیت ایرانگردی و جهانگردی فانوس برگزار شد.

در متن دبیرخانه‌ی این همایش آمده است: نخستین بار که دو واژه‌ی گردشگری و داوطلبانه را در کنار هم می‌بینیم از خود می‌پرسیم مگر در گردشگری فعالیت داوطلبانه هم داریم و می‌کوشیم به دنبال مصادیق آن بگردیم. این مفهوم رفته رفته در ادبیات گردشگری جهان جایگاه تازه‌ای پیدا کرده و پیش‌نویس اسناد بین‌المللی ایزو در این زمینه (12 دسامبر2017- لندن) از سوی گروه کاری توریسم داوطلبانه سازمان ملل مورد بررسی قرار گرفته است تا پس از پایانی شدن و به تصویب رسیدن کمیته‌ی استاندارد متناظر منتشر شود.

بشر در آغاز راه هزاره‌ی سوم به‌دنبال سفرهای گوناگونی است تا به یاری آن خود را از هجمه‌های مشکلات زندگی شهری برهاند؛ شاید مهمترین شوند (:دلیل) پیدایش گردشگری داوطلبانه نیز پاسخ به همین نیاز باشد.

در آغاز نیاز به یادآوری است که نباید مفهوم گردشگری داوطلبانه را به گونه‌های مرسوم در گردشگری مانند تورهای ماجراجویانه، اکوتوریسم و گردشگری بشردوستانه محدود کرد، اگرچه به ارتباط معنادار آن‌ها با این مفهوم نوظهور تمایزشان شاید کمی دشوار باشد.

با توجه به گستردگی این مفهوم و نیاز به واکاوی ابعاد گوناگون آن ضروری است شرط‌های اصلی گردشگری داوطلبانه روشن شود:

الف: افراد دراین فعالیت می‌بایست مسوولانه رفتار کنند و نباید نگاه مقطعی و گذرا به آن داشته باشند.

ب: شرط گردشگری داوطلبانه اشتیاق و علاقه‌ی بسیار به این فعالیت است چراکه رمز شکوفایی، نبوغ و خلاقیت همین اصل است.

ج: این فعالیت باید خیرخواهانه باشد و آرمان این فعالیت تنها کسب درآمد و سایر انگیزه‌های مادی نباشد.

با نگرش به به شرط‌های یاد شده به نظر می‌رسد بخش سوم یعنی انگیزه‌ی خیرخواهانه با مفهوم عام گردشگری داوطلبانه اشتباه گرفته می‌شود که تعریف آن این‌گونه است: یک گردشگر داوطلب کسی است که به صورت داوطلبانه و سازمان یافته برای کمک به کاهش تهی‌دستی (:فقر) در برخی از گروه‌های جامعه، بازسازی و احیای محیط زیست و یا انجام پژوهش‌های اجتماعی و زیست بومی در یک مقصد گردشگری به سفر می‌رود.

این در حالی‌ است که کارکردهای دیگر گردشگری داوطلبانه افزون‌بر ایجاد منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شاید راهکاری برای ارتقای دیپلماسی عمومی در سطح بین‌المللی و همبستگی اجتماعی در سطح ملی باشد در این بین مغفول مانده است؛ با پذیرش این واقعیت برای تشریح موضوع و هم‌فضا شدن همه‌ی سودبران (:ذی‌نفعان) حوزه‌ی گردشگری و نهادهای مدنی نشست‌های تخصصی در این زمینهبایسته است. در این میان سازمان‌های مردم نهاد به‌عنوان نهادهای توسعه که در تعریفی تازه به گونه‌ای کارآفرینان اجتماعی یا کارآفرینان هیبریدی شناخته می‌شوند جایگاه بسیار ارزشمندی در گسترش فرهنگ گردشگری داوطلبانه دارند چرا که این کارآفرینان اجتماعی وارون (:برخلاف) کارآفرینان فردی، سود حاصل از فعالیت‌هایشان را برای کارهایی با سود همگانی (:عام المنفعه) و آرمان‌های سازمانی هزینه می‌کنند.

از این‌رو و به مناسبت روز جهانی داوطلب؛ جمعیت ایرانگردی و جهانگردی «فانوس» به‌عنوان پرچمدار و پیشتاز گردشگری داوطلبانه در کشور با آرمان تبادل اطلاعات همه‌ی بازیگران این عرصه با نخستینگی (:اولویت) احترام به فرهنگ جامعه‌ی میزبان و زیست‌بوم درصدد است تا مفهوم داوطلبانه را در ادبیات گردشگری ایران نهادینه کند.

در ادامه‌ی نشست نیما آذری، مدیر موسسه‌ی آوای طبیعت پایدار، با طرح این پرسش که چرا سازمان‌های میراث فرهنگی و محیط زیست همواره بر بهبود و گسترش سخت‌افزارها تمرکز و توجه نشان می‌دهند و از جستارهای (:موضوعات) مهمی همچون نهادسازی، شبکه‌سازی و نت‌وورکینگ‌ها در زمینه‌ی گردشگری ناآگاه (:غافل) می‌مانند گفت: توانمندسازی هازمان بومی و همچنین بهره‌مندی از کنش‌های داوطلبانه برای ایجاد ارزش‌افزوده در گردشگری نزدیک‌ترین گزینه‌ها برای ایجاد گردشگری پایدار است، هرچند گردشگری پایدار با اینکه یک الگوی جهانی است اما هنوز حتی در تعریف‌ها، مشکل دارد.

افزون‌بر این حتا در آرمان‌های یاد شده برای گسترش پایدار در سندهای جهانی، اقتصاد محور اصلی را دارا است و همه‌ی فعالیت‌های اقتصادی هستند که سویه‌های (:وجوه) فرهنگی را نیز در کنار خود پوشش می‌دهند.

امروزه در کشور ما، تصور از فعالیت داوطلبانه کاملا نادرست و برآمده از اشتباهی ساختاری است. برای نمونه در بیشتر کشورها برای انجام فعالیت‌های داوطلبانه از مفهوم ذی‌حقان در مقابل مفهوم ذی‌نفعان استفاده می‌شود، چرا که به هیچ عنوان کار داوطلبانه به مفهوم حذف وجه اقتصادی از فعالیت‌ها و حقوق افراد نیست.

پوریا مستغنی، مدیرعامل شرکت فرآیند سازه ابنیه و کارشناس HSE با پرداختن به اینکه در ایران، مبحث‌هایی همچون مدیریت پسماند، کاهش مصرف انرژی، و همچنین اصول ایمنی جدی گرفته نمی‌شوند گفت این در حالی است که حجم پسماند‌ها و یا مصرف انرژی هتل‌ها و مراکز اقامتی ما، بسیار بالا هستند و اگر داوطلبانه کاهش پیدا کند هزینه-فایده‌ی این مرکزها نیز بهبود خواهد یافت.

وی افزود: افزون‌بر این می‌توان از توانایی قابلیت آموزش‌پذیری کادر هتل‌ها و مراکز اقامتی به بهترین گونه بهره برد تا هم اصول ایمنی و زیست‌بوم در این مراکز به گونه‌ی بهینه اجرایی شود و هم مسافران و مشتریان آن‌ها از رعایت اصولی این موارد بهره‌مند شوند و در مواردی مانند زلزله‌ها و سایر بلایای طبیعی باعث حفظ جان جمعیت انسانی باشند. برای نمونه جداسازی (:تفکیک) پسماند و فاضلاب‌های بی خطر و یا مدیریت صحیح آب در گوشه و کنار دنیا مانند ژاپن و سنگاپور، نتایج مطلوبی به همراه داشته است که شوربختانه رعایت این اصول در کشور ما نادیده گرفته می‌شود.

محمدحسن کرمانی، مدیرعامل دفتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی خاور سریع، نیز با عنوان اینکه ما تعریف درستی از داوطلب بودن در زمینه‌ی گردشگری و گردشگری داوطلبانه نداریم. گفت: نبود تعریف درست شوند پدید آمدن تعاریف اشتباه و ناقص در این حوزه شده است و این روند برآیند موثر و عملی به ویژه در زمینه‌ی اقتصاد گردشگری نخواهد داشت.

وی ادامه داد: نبود گردش مالی در این حوزه باعث شده است که توانایی اداره‌ی سامانه (:سیستم) گردشگری وجود نداشته باشد و این برآمده از این است که در سیستم حاکمیتی، میان صنعت گردشگری و ایدئولوژی حاکم ، ناسازگاری وجود دارد.

در برنامه‌ریزی و سیاست گذاری‌ها باید زمینه‌ی مناسب فراهم شود و همه نگاهی یکسان پیدا کنند و هرگزموضوع گسترش گردشگری پایدار چه به صورت داوطلبانه و چه غیر از آن، به شکل جزیره‌ای حل نخواهد شد و دست بخش خصوصی در این حوزه باید به کلی باز، و شرایط برای دخالت دولت به کمترین اندازه‌ی ممکن برسد تا بهبرآیند بهینه بینجامد.

هنسا قادری، دبیر کمیته‌ی متناظر استانداردهای گردشگری و خدمات وابسته، قادری با اشاره به اینکه امروزه ستادی جهانی برای استانداردسازی خدمات گردشگری و جستارهای (:موضوع) در پیوند و وابسته به آن وجود دارد گفت: ایران نیز مانند بسیاری از کشورها، ستادی همسان (:متناظر) با آن ایجاد و کوشش در بومی‌سازی استانداردها در عرصه گردشگری دارد . در زمینه‌ی گردشگری داوطلبانه نیز استانداردسازی در جهان و ایران وجود دارد که برای نمونه برای هتل‌ها و سفره‌خانه‌ها و خدمات وابسته به آن‌ها استاندارد بین‌المللی تعریف می‌شود.

وی افزود: در زمینه‌ی گردشگری و خدمات وابسته، گردشگری داوطلبانه و گردشگری و الزامات سازمان‌های فرستنده نیز، تا کنون گام‌های خوب و موثری در این کمیته‌ها برداشته شده است. در زمینه‌ی خدمات داوطلبانه در گردشگری، فرد باید با آگاهی کامل داوطلب شده و هر دو سو یعنی هم فرد داوطلب و هم هازمان (:جامعه) میزبان باید آموزش‌های مود نیاز را ببیند تا شرایط هازمان مقصد و فرهنگ و آیین‌ها و دیگر موارد به گونه‌ی بهینه رعایت شود. قادری همچنین گفت: خوشبختانه کشور ما در زمینه‌ی تعریف و تبیین استانداردها برای راهنمایان گردشگری و هتل‌ها پیشگام و موثر عمل کرده است.

مجید افروزنیا، هموند (:عضو) هیات مدیره‌ی جامعه‌ی راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی با عنوان این که اگر به گردشگری از دید گونه‌ای کسب و کار و عرضه و تقاضا نگاه کنیم، تورگردانان و راهنمایان گردشگری جایگاه واصل و اجرایی دارند که برآیند این کنش به آن‌ها ختم می‌شود و عملکرد آن‌ها برآیند این داد و ستد را رقم خواهد زد، گفت: ما در کشور همچنان تعریف درستی از کنش‌های داوطلبانه در هیچ عرصه‌ای به ویژه در زمینه‌ی گردشگری نداریم. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، افراد در فصل‌های بین تحصیل خود، داوطلبانه سفر می‌کنند که شاید این امر اقتصادی نباشد اما کاملا انتفاعی و به سود سلامت روانی افراد یک هازمان (:جامعه) است.

وی نبود زیر ساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌های مناسب را شوند (:علت) بروز مشکلات جدی برای راهنمایان گردشگری دانست و ادامه داد: برای نمونه ساعت‌های کاری آن‌ها بسیار زیاد و بی روال (:ضابطه) است و در بسیاری موارد آن‌ها نقش‌هایی همچون راهنمای سفر یا تور-لیدر را همزمان پوشش می‌دهند.

افروزنیا در پایان افزود: تشکل جامعه راهنمایان گردشگری ایران نیز کاملا مستقل و بر پایه‌ی مشارکت داوطلبانه است و امیدوار است که بتواند به حل مشکلات این حوزه در طول زمان یاری‌های هرچند کوچکی برساند.

نخستین همایش «فعالیت‌های داوطلبانه در حوزه‌ی گردشگری داوطلبانه؛ چرایی و چگونگی» با باشندگی شماری از کنشگران حوزه‌ی گردشگری سه شنبه 21 آذرماه 1396 خورشیدی، در ستاد توان‌افزایی سازمان‌های مردم‌نهاد شهر تهران برگزار شد.