کرونا و جست‌وجوی راه‌های جایگزین برای گردشگری

روزهای چندانی به پایان سال و آغاز نوروز نمانده است. پیش‌تر، در سال‌هایی که گرفتار ویروس کرونا نشده بودیم، برنامه‌های سفر و گردشگری بیش از هر رویداد دیگری ذهن‌ها را به خود می‌کِشید و رفتن به شهر و روستایی دل‌خواه، شادی سفر کردن و آسودن را به همراه می‌آورد. اما اکنون، مانند نوروز سال گذشته آنچه سفارش و بر آن پافشاری می‌شود، سفر نکردن و در خانه ماندن است تا بیماری کرونا گسترش بیشتری پیدا نکند و مردم از آسیب‌های مرگ‌آفرین آن در امان بمانند. به هرروی، پدیده‌ی آزار دهنده‌ی کرونا، ما را با دشواری‌های بسیاری رودررو کرده است. یکی از آن مسایل، به آینده‌ی گردشگری و چگونگی سفرها بازمی‌گردد.
پیداست که با پدیدآمدن ویروس کرونا، زندگی مردم جهان دست‌خوش دگرگونی‌های ساختاری شده است. دشواری اینجاست که چندان امیدی هم به بازگشت به دوران پیش از کرونا نیست و ناگزیریم خود را با دگرگونی‌های کنونی جهان سازگار کنیم. پیوندها و مناسبات انسان‌ها نیز چنان تغییر یافته است که به‌راستی شگفت‌آور است؛ گویی اکنون در جهانی بسیار متفاوت با جهان پیش از کرونا زندگی می‌کنیم. از همه مهم‌تر، دست و پا زدن‌های مردم جهان برای ماندن و گریز از مرگی است که ویروس کرونا در جای جای کره‌ی خاکی ما گستردانیده است.
سفر نیز از این دشواری برکنار نیست. دیگر نمی‌توان به مانند نوروز سال‌های پیش آسوده‌دل بار سفر بست و راهی شهرها و روستاهای دور و نزدیک شد. اکنون آنچه مهم است نه برنامه‌ریزی برای سفر، بلکه پیشگری از دچارنشدن به کرونا و پیامدهای آن است. چنین مساله‌ای بیش از همه صنعت گردشگری را با بحرانی جدی دچار کرده است.
یکی از آگاهان مسایل گردشگری به‌درستی بر این نکته پافشاری می‌کند که: «كرونا ما را ناگزير می‌كند به راه‌ها و برنامه‌های جايگزين بينديشيم، راه‌هايی كه زندگی را با همه تفريح‌ها، شادی‌ها و خوشی‌هایش تداوم بخشد» (یادداشت روزنامه‌ی اعتماد، یکشنبه 3 اسفند). اما راه‌های جایگزین کدام است؟ صاحبنظران راه پیشنهادی را در «شهرگردی» می‌دانند: «بهتر است مديران گردشگری و شهری از اکنون به استقبال نوروز بروند و به جای ترغيب سفرهای میان شهری، سفرهای درون شهری را شكل دهند. توجه به شهرگردی می‌تواند يكی از راه‌ حل‌های جبران محدوديت‌ها و كمک به اهالی گردشگری و فرهنگ باشد». با این همه، «گردش درون شهری و شهرگردی نبايد به مقاصد فضای بسته و كوچک پرخطر در اين بحران بينجامد، بلكه برنامه‌ريزان با همفكری و همكاری اهالی فرهنگ، گردشگری و حوزه‌های مرتبط بسترهايی را برای تجربه شهر در فضاهای باز چون خيابان، ميدان، محلات قديمی، باغ‌ها و موزه‌های باز فراهم كنند» (یادداشت روزنامه اعتماد). از این‌رو، آن‌ها گردشگری نوروزی را نه یک بحران، بلکه یک فرصت می‌دانند که مدیران شهری باید از آن بهره ببرند. به همین سبب برپایی نمایش‌های میدانی، موسیقی در فضای باز و نمایشگاه‌ها و تورهای گردشگری درون‌شهری با توجه به فاصله‌گذاری اجتماعی، می‌تواند راهکاری جایگزین برای گردشگری برون شهری باشد.

دو شیوه‌ی پیشنهادی برای سفرهای نوروزی
معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی برای کاهش سفرهای نوروزی از دو مدلی سخن گفته است که با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی انجام خواهد گرفت. به سخن او، «در مدل اول سفر با تور است؛ در این مدل از سفر گردشگران از خدمات تور استفاده می‌کنند و حتما در مراکز اقامتی مجاز اقامت خواهند کرد که تحت نظارت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است. در مدل دوم سفر در نوروز ۱۴۰۰ افراد تور خریداری نمی‌کنند، اما در سفر به شهر مقصد حتما باید در مراکز اقامتی مجاز و تحت نظارت این وزارتخانه اقامت کنند تا تمام شیوه‌نامه‌های بهداشتی رعایت و سلامتی مردم حفظ شود» (ایرنا، 5 اسفند). این که تا چه اندازه چنین کنترلی برای گسترش نیافتن بیشتر ویروس کرونا شدنی است؟ پرسشی است که پاسخ به آن آسان نیست.
یکی از آگاهان به مسایل گردشگری به‌درستی به این نکته پافشاری می‌کند که: «سفر یک نیاز روحی و روانی برای همه افراد جامعه است، پس از یک سال خانه‌نشینی مردم، نمی‌توان مطلق اعلام کرد سفر نروند، تقاضا و تمایل به سفر همیشه و در هر شرایطی هم وجود داشته است و با توجه به شرایط کرونا خیلی اماکن در حال بازگشایی هستند و اکنون هم تقاضا برای سفر مجدد در حال شکل‌گیری است. اکنون باید به مردم و گردشگران آموزش داده شود که چگونه سفر کنند تا آسیب‌های سلامتی و جانی گردشگران در دوران کرونا به حداقل برسد» (ایرنا، 5 اسفند).
او که عضو هیات علمی دانشگاه علم و فرهنگ است، به خطری که صنعت گردشگری را تهدید می‌کند اشاره دارد و می‌گوید: «کسب‌وکارهای گردشگری یک سال در رکود هستند و اگر از میان بروند احیای این صنعت سخت خواهد بود، باید با هزینه‌های کمتر اقتصادی و اجتماعی آغاز سفرهای نوروزی را مدیریت شود».
اما پوشیده نیست که با همه‌ی چاره‌اندیشی‌های ممکن برای سفر، باز نمی‌توان آسیب‌های سرسام آور و ویران کننده‌ای را که صنعت گردشگری در یک سال گذشته به سبب گسترش ویروس کرونا تحمل کرده است، نادیده گرفت. در رویدادهای هفته‌ی گذشته وزیر میراث گردشگری که از خسارت 22 هزار میلیارد تومانی صنعت گردشگری در سال گذشته خبر داد (خبرگزاری مهر) ژرفای آسیبی را که به این صنعت وارد شده است، از این برآورد مالی می‌توان شناخت.
به هرروی، اینکه از مردم خواسته شود که از سفر خودداری کنند، شاید چندان شدنی نباشد. تنها راه درست، اندیشیدن راهکاری برای سفرهای نوروزی است تا هم صنعت گردشگری رونق دوباره بیابد و هم شیوه‌نامه‌های بهداشتی رعایت شود. چنین خواست و آرزویی در سایه‌ی مدیریتی توانمند به دست خواهد آمد.