از میان آیینهای نوروزی که پیش از فرارسیدن سال نو انجام میشود و با سفرهی هفتسین در پیوند است، آیین پخت سمنو است. آیینی کهن که جایگاه آن در سفرهی هفتسین نشاندهندهی دیرینگی آن است.
خاستگاه این آیین را خراسان میدانند و در کشورهایی چون ایران، تاجیکستان و افغانستان بیشتر از جاهای دیگر با روش ویژهی خود انجام میگیرد و کموبیش با سرودههایی در هنگام پخت بهویژه بهدست بانوان برگزار میشود.
این خوردنی شیرین که از جوانهی گندم و آرد فراهم میشود، در مخزن الادویه با نام «سمنی» آورده شده است. در خراسان به گونهای حلوا که از آرد و شیره انگور فراهم میشود «sanũ و Sanan و Saman-ũ» گفته میشود.
تاجیکیها به سمنو Sumalak میگویند و به کُردی Saman و در افغانستان به سمنو Samanak میگویند که خورشی است مانند حلوا که آن را از شیرهی گندم سبز شده میسازند. از سویی دیگر «سمنو» یا «سمن» ] [/sa.man/ ˛ / suman/ نیز با ریشهی سانسکریت Suma درپیوند است و گُل Sumanak و Sumanas «یاسمن» و Suman (سمن) همگی از یک ریشه هستند که Suma (سوما) و به فارسی Huma (هوم، هما) است.(1)
سوما به سانسکریت و هوما یا هوم به اوستایی از کهنترین عنصرهای استورهای یکسان میان تمدن ایران و هند باستان است. سوما یا هوم نام گیاه افزونیبخش بوده است که ایرانیان و هندوان از شیرهی آن نوشیدنی شفابخش آماده میکردند. در ریگودا (2) آمده است که «ما سوما نوشیدیم و جاودانه شدیم» و در یسنای نهم اوستا (3) هوم را درخشان، بیمرگ و با ویژگی پاک و دوردارندهی مرگ آوردهاند.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان «پیوند ایزدبانو آناهیتا و سمنو در سمنوپزان» به قلم مریم خالصی، که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویهی پنجم (اندیشه) امرداد شمارهی 437 بخوانید.
شمارهی 437 هفتهنامهی امرداد (واپسین شمارهی هفتهنامه در سال 1399 خورشیدی) به همراه «ویژهنامهی نوروز » و «زرتشتنامه» از دوشنبه هجدهم اسفندماه 1399 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفته است.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
