سوشیانت یا موعود مزدیسنا دارای چه معنایی است؟

دین زرتشت نیز مانند همه مذهب‌ها، از دو بخش كتاب و سنت تشكیل شده است، كتاب آسمانی ما زرتشتیان ”گاتها“ نام دارد كه پیام‌های آسمانی بوده و كتاب دینی ما مزداپرستان را تشكیل می‌دهد و كتاب‌هایی‌كه از زمان اشوزرتشت، ‌تاكنون توسط موبدان بزرگ از روی ضرورت اجتماعی و سیاسی زمانه نوشته شده را مجموعاً ”اوستا“ می‌نامند و سنت‌ها و آداب و رسوم و دعاها و دستورات مذهبی ما زرتشتیان را تشكیل می‌دهد. خوشبختانه بخش دینی(كتاب) از سنت(بخش مذهبی) ما به روشنی قابل تفكیك است. باورهایی‌كه در این دو بخش مشاهده می‌شود را نیز می‌توان به سادگی از یكدیگر جدا نمود.

اصولا برقراری داد و راستی و درستی و آزادی و خلاصه همه نیكی‌ها در جهان آرزوی همه انسان‌ها بوده و می‌باشد و”امید“ مهمترین پایه معنوی هر انسان و هر جامعه‌ای است كه مردم را زنده و شاداب نگاه می‌دارد و انرژی می‌افزاید و پویایی می‌دهد.

سو(su) به معنی ”سودرساننده“ بوده و این مفهوم اولین بار در گاتها مطرح می‌شود و اشوزرتشت خود را سوشیانت می‌داند. در گاتها هاتِ 34 بند 13 می‌فرماید: «ای مزدا اهورا، راهی را به من نشان دادی راه آموزش ”سوشیانت‌ها“ است كه ”نیكی“ در پرتو ”راستی“ و ”شادمانی“ به‌دست آید.»

بر اساس این باور سودرسان‌ترین و خیرخواه‌ترین فرد هر زمانه را باید سوشیانتِ آن زمان دانست. و هر كس در هر مقامی می‌تواند با كوشش و پشتكار وپرورش خصوصیات انسانی و اخلاقی در خود و دانش‌اندوزی و برخورداری از خرد و وجدان خویش به این مقام والا برسد و سوشیانتِ زمان خود گردد.

در ”یسنا“ اولین و نزدیكترین بخش اوستا به گات‌ها، كه توسط دین‌باوران و شاگردان اشوزرتشت نوشته شده نیز آمده:”وظیفه سوشیانت پاك كردن جهان از بدی و ترویج آیینِ ”راستی“ است.“

در بخش‌هایی از اوستا نیز آمده كه سوشیانت ”اسوت‌ارت“ یعنی رستاخیزكننده و ”واخشیت‌نِمنگهَه“ یعنی خوشبختی‌افزا در بخش‌هایی از اوستا نیز آمده كه سوشیانت، برانداختنِ دروغ و ناراستی، و برقراری نیكی را، از راه راستی وشادی و نه از راه جنگ و خونریزی و راه‌های قهرآمیز و غیر انسانی انجام می‌دهد.

و اما اندیشه ”اُشیدر یا موعود پایانی“ در بخش‌های بعدی اَوستا در مذهب زرتشت واردشده‌است و دانشمندان معتقدند كه این اعتقاد به‌مفهومی كه اكنون در بین زرتشتیان مرسوم است از یهودیان به باور ایرانیان رسوخ كرده است. یهودیان معتقدهستند كه ”ماشیه“ یا مسیحا خواهد آمد و قوم یهود را به عزت و پیروزی خواهد رسانید و عدل و داد را در جهان برقرار خواهد كرد. براین اساس، عقیده ایرانیان باستان این بود كه اشیدرماه، اشیدربامی و در آخر سوشیانس  هر یك‌هزار سال به ترتیب به دنیا می‌آیند و هنگامی‌كه سوشیانس ظهور كند و سراسر جهان را پاكی و نیكی فراخواهدگرفت و عدل وداد و خوشبختی همه‌‌گیرخواهد شد.

و اما بعد از حمله اعراب، این عقیده در بین زرتشتیان، به صورت امید به آمدنِ ”شاه‌بهرام“ تجلی كرده است:

البته منظور زرتشتیان ”بهرام ایزد“ ایزد یا فرشته بهرام است كه در حالت انسانی شایسته، ظهور خواهد كرد و عدل و داد و راستی و نیكی را در جهان برقرارخواهد نمود. ولی دانشمندانِ دین، عقیده دارند كه چون بهرام گورآخرین پادشاه ساسانی بوده كه در دوره او ایران به سربلندی و ثروت و آرامش و آسایش افسانه‌ای رسیده،‌ در یاد و خاطره ایرانیان عظمت دوران او باقی‌مانده‌است و آرزوی زرتشتیان این است كه دوران عظمت و شكوه ”شاه‌بهرام“ مجدداً بازگردد و زرتشتیان عزت و قدرت از دست رفته‌ی خود را باز یابند.

به خصوص پس از مبارزات سیاه‌جامگان و طاهرِذوالیمنین و خانواده صفار و دیالمه و غیره، هرچند ایرانیان توانستند خلفای عرب را از سرزمین خود بیرون كنند همیشه بین زرتشتیان ایران و پارسیان هند این ”امید“ بزرگ بوده كه توسط شخصی به‌نام”شاه‌بهرام“ عظمت و شكوه ایران مجدداً باز گردد و با بازگشت او، عدل و داد راستی و درستی وبرابری و خلاصه همه نیكی‌ها تمام جهان را فرخواهد گرفت.

در ”بهمن‌یشت“ باب3 فقره 14تا17 آمده است كه:

«بهرام از نسل شاهان كیانی در روز اورمزدوآبان ماه(25مهرماه خورشیدی) زاده می‌شود. در هنگام زادروزش از آسمان ستاره ریزد و چون به سن سی‌سالگی رسد با هزاران فیل با سپاهی از سوی هند رو به ایران آورده و اعراب را شكست دهد و خود پادشاه ایران گردد و آیین زرتشتی را دوباره گسترش دهد و مردمان را به آسایش و امنیت تمام رساند.»

روان‌شاد موبد رستم شهزادی در كتاب مجموعه سخرانی‌های خود می‌فرماید كه باور به موعود همیشه موجب می‌شده كه ملت شكست خورده و زجر كشیده كه دچار سختی‌ها و كاستی‌ها و بدبختی‌ها و ناملایمات است و بردگی و اسارت و قتل‌عام وظلم و تعدی بسیار كشیده به این وسیله امید را در دل زنده نگاه دارد تا بتواند تحمل و بردباری و مبارزه را با امید بی‌كران به انجام رساند و با اعتقاد به موعود نیز ایرانیان امیدوارند كه روزی دوباره عظمت گذشته خود را بازیابند.

آنچه مسلم است در فرهنگ زرتشتی آمدن موعود آخرالزمان پایان گیتی نبوده،‌ بلكه پایان بدی‌ها و نارسایی‌هاست، از آن زمان به بعد ظلم و تعدی و بی‌عدالتی وگرفتاری‌های انسان‌ها پایان خواهد یافت و داد و راستی و نیكی سراسر جهان را فراخواهدگرفت و این آرزویی محال و غیرقابل دسترس نیست و مسلماً روزی انسان‌ها به این آرزو دست خواهد یافت.

تاریخ بشر، در سراسر این جهان خاكی، نشان می‌دهد كه بارها و بارها به نام آزادی، آزادی و به نام برقراری عدالت، عدالت سركوب شده است و از این‌روست كه باور به آمدن موعود در بین همه ملت‌ها وجود داشته و دارد.

اعتقاد به آمدن ”بهرام یا سوشیانت“ در بین زرتشتیان و ”ماشیه“ در بین یهودیان، یا بازگشت ”مسیح“ در بین عیسویان یا آمدن ”مهدی“ در بین مسلمانان و ”میتریه“ در بین بوداییان و غیره همه یك هدف و یك آرزو را دنبال می‌كند و آن برقراری داد وراستی و همه نیكی‌ها در جهان است. ولی باید توجه داشت كه نمی‌توان امید داشت كه با وسایل نامقدس می‌توان به هدف مقدس رسید، و تازه اگر هم این مفاهیم بسیار والا و مقدس به زور شمشیر مستقر شود، نمی‌تواند پایدار و ابدی بماند، مگر اینكه ما انسان‌ها از هر دین و مذهبی كه هستیم اختلافات را كنار گذاشته و بیشتر به مشتركات بپردازیم و با یكدیگر یك‌دل و همراه شده و با دانش اندوزی و به‌كارگیری خِرد و وجدان فردی و اجتماعی، این مفاهیم پاك و مقدس آزادی و عدل و داد را كه آرمان همه مردمان نیك جهان است را به خوبی بشناسیم و به‌راستی عمل كنیم و با درك درست و گسترش نیكی‌ها لیاقت داشتن این‌چنین جامعه آرمانی را به‌دست آوریم.