پس از خروج خانه کتابی در حریم چهارباغ از فهرست آثار ملی ایران، خانه ساسون نیز از این فهرست خارج شده است، گذر فرهنگی چهارباغ اصفهان بدون نگاهداشت داشتههایش تنها یک پوستهی بزک شده خواهد بود که شناسنامههای تاریخی آن از کف میرود.
به گزارش ایرنا، خانهی اسحاق ساسون با معماری پایان دورهی قاجار ـ آغاز دورهی پهلوی از شمار خانههای ارزشمند حریم چهارباغ است، خانهی کتابی با همین ویژگیها از دیگر خانههای تاریخی این محور بود که حالا هر ۲ یکی پس از دیگری پیش از ابلاغ طرح حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان از فهرست آثار ملی خارج شدند.
حفظ آثار ارزشمند محور تاریخی فرهنگی اصفهان به عنوان تنها بخش برجایمانده از بافت ارزشمند تاریخی شهر اصفهان بایستگی تمام دارد، بیرون شدن از فهرست آثار ملی، ویرانیهای عمدی و بیتوجهی به این شناسنامههای ارزشمند چهارباغ که به سبب دارا بودن گذار معماری خانههای اصفهان در دوران صفوی، قاجار و پهلوی از اهمیت بالایی برخوردار هستند از جمله نگرانیهای این روزهای کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی است.
خانهی اسحاق ساسون در کوچهی عالمآرای چهارباغ عباسی اصفهان متعلق به دوران پایان دورهی قاجار ـ آغاز دورهی پهلوی است که به دست اسحاق ساسون بنا شد، سبک معماری این بنا که در سال ۸۶ در فهرست آثار ایران به ثبت رسید که بهصورت کوشکی در ۲ اشکوب بنا شده است.
این بنا از تزیینات ارزشمندی برخوردار بوده است که شوربختانه در چند سال گذشته بیشتر تزیینات ارزشمند بنا مانند درها و کاشیکاریهای ارزشمند آن به علت عدم نگهداری و مراقبتهای بایسته از میان رفته است یا به سرقت رفته و همچنین آثار تخریب عمدی نیز در سازه دیده میشود.
واپسین بازدیدها از وضعیت خانهی ارزشمند ساسون نشان میدهد که این خانه به حال خود رها شده تا شرایط برای ویرانی و خروج از فهرست آثار ملی ایران فراهم شود.
پنجرههای گره چینی شده با شیشههای الوان، کاشیکاریهای زیبا شامل کاشیهای هفت رنگ و معرق و آئینهکاری از ویژگیهای شاخص خانهی ساسون بوده است.
همهی اینها در حالی است که برابر قانون ۵۵۸ و ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی هرکس به ابنیه فهرست آثار ملی خرابی وارد و یا از مصالح و قطعات آثار تاریخی فرهنگی آن سرقت کند علاوه بر جبران خسارت یا استرداد اموال مسروقه مجازات حبس دارد.
شرایط رها شدهی خانهی ارزشمند اسحاق ساسون موجبات تخریب و آسیب به عناصر بارز تزیینات و معماری این اثر را فراهم آورده و حالا حکم خروج از فهرست آثار ملی، این خانه ارزشمند را در خطر تخریب جدی قرار داده است.
علیرضا خواجویی مسوول ثبت و حریم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با ابراز نگرانی از حکم خروج خانهی اسحاق ساسون و با توجه به قرارگیری آن در حریم چهارباغ عباسی به ایرنا گفت: «میراث فرهنگی تنها در مورد مالکین آثار تاریخی متعلق به بخش خصوصی میتواند اعمال قانون کند. متاسفانه خانهها و سایر اماکن تاریخی که در مالکیت بخش خصوصی قرار ندارند به شیوههای مختلف با تکیه به پشتوانههای مختلف با دور زدن قوانین میراث فرهنگی، مجوز تخریب و نوسازی گرفته و مبادرت به ساخت و سازهای غیراصولی و خارج از ضوابط میراث فرهنگی میکنند و حتی برای آثار به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی نیز حکم خروج از ثبت گرفته میشود».
این کارشناس میراث فرهنگی اصفهان افزود: «خانهی ارزشمند منصوب به اسحاق ساسون در شانزده سال بهرغم مکاتبات متعدد میراث فرهنگی به صورت هدفمند به حال خود رها شده است و تمام در و پنجرههای ارزشمند بنا به سرقت رفته است با توجه به قوانین میراث فرهنگی مبنی بر اینکه وظیفه نگهداری و مرمت آثار تاریخی که در اختیار نهادهای مختلف قرار دارد بر عهده متصرفان است، رهاسازی و عدم رسیدگی، تخریب عمدی و تخطی از قانون محسوب میشود».
خواجویی پافشاری کرد: «با توجه به لزوم حفظ بناهای به ثبت رسیدهی تاریخی و بهویژه بناهایی که در حریم چهارباغ عباسی قرار دارند به منظور پررنگ نمودن حوزه فرهنگی گردشگری این محور تاریخی مرمت و جبران خسارت وارد شده است به بنا توسط متصرفان و احیای آن با کاربری مناسب فرهنگی گردشگری ضرورت دارد».
عبدالرضا اخوانفرازنده مشاور اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در طرح حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان در گفتوگو با ایرنا بر اهمیت حفظ خانههای تاریخی و ارزشمند حریم چهارباغ تاکید کرد.
وی گفت: «خانهی ساسون در کنار چند خانهی ارزشمند دیگر و در کنار مادی فرشادی و همچنین خانه کتابی که سال گذشته با حکم دیوان عدالت اداری از فهرست آثار ملی ایران خارج شد، یک نوع سبک معماری و مرتبط با یک دوره خاصی از معماری خانههای اصفهان هستند».
این کارشناس بافتهای تاریخی که از مشاوران تعیین حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان است به ایرنا گفت: «این خانههای تاریخی بخشی از هویت چهارباغ عباسی در دوران متاخر هستند و با حذف این بناها خسارات جبرانناپذیری به پیشینه تاریخی شهر اصفهان وارد خواهد شد».
وی در اینباره افزود: «اصفهان از اولین شهرهایی است که محدوده بافت تاریخیاش مصوب شد ولی اکنون آن همبستگی و پیوستگی که در بافت تاریخی بوده است از بین رفته و با توجه به تخریب ها و تعرض ها، گسست این بافت تاریخی روز افزون شده است».
اگرچه حریم چهارباغ و محور فرهنگی تاریخی اصفهان تصویب شد اما هنوز ابلاغ نشده است. فرازنده دربارهی حفظ بدنهی باختری (:غربی) چهارباغ که خانه ساسون در لایههای آن قرار گرفته است به ایرنا گفت: «بدنهی غربی چهارباغ به حد یک پلاک به عنوان عرصه چهارباغ محسوب میشود و ساخت و سازها باید دراین محدوده کنترل شود و اکثر بناها باید به دلیل واجد ارزش بودن حفظ شوند».
وی با اشاره به اهمیت محور تاریخی فرهنگی اصفهان و بهویژه محور چهارباغ گفت: با تهدید بناهای ارزشمند حریم چهارباغ، محور ارزشمند تاریخی فرهنگی اصفهان تضعیف خواهد شد و از اینرو باید از نظر حقوقی فکری به حال این روند خروج آثار تاریخی از فهرست آثار ملی کرد.
پیشتر در بهمنماه سال گذشته سازمانهای مردمنهاد کشور و به خصوص کنشگران میراث فرهنگی اصفهان در نامهای به قوهقضاییه تجدید نظر در رویه حقوقی دیوان عدالت اداری در صدور احکام در زمینهی میراث فرهنگی را خواستار شدند.
آنها با باور به اینکه بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی اگرچه از جنبهی مادی در تملک شخصی افراد حقیقی و حقوقی هستند اما از جنبه معنوی مشاع و از سرمایههای ملی و شناسنامه هویت ایرانی هستند ابراز نگرانی کردند که در صورت بیتوجهی به ادامهی رویهی کنونی، این روند باعث شکلگیری و نفوذ جریان سودجو برای جلب نظر و تطمیع مالکان بناهای تاریخی و تشویق آنها برای شکایت به دیوان عدالت اداری و دریافت مجوز تخریب یا افزیش ارتفاع خواهد شد و شمار زیادی از سازههای تاریخی در شهرهایی چون اصفهان در این رهگذر قربانی خواهند شد.
در سالهای گذشته برخی از بناها و خانههای ارزشمند به حکم دیوان عدالت اداری از فهرست آثار ملی ایران خارج و از سوی دارندگان (:صاحبان) و سرپرستان (:متولیان) تخریب و نوسازی شدهاند. خانهی کتابی سال گذشته و خانهی اسحاق ساسون با معماری گذار از قاجار به پهلوی از خانههای ثبت ملی و دارای ارزش تاریخی اصفهان در حریم چهارباغ و محور تاریخی فرهنگی اصفهان هستند که حکم خروج از آثار ملی ایران را گرفتند. این بناها با توجه به قرارگیری در محدوده و حریم چهارباغ عباسی از اهمیت حفظ و نگهداری برخوردار هستند.
استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار سازه و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نامهای میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.
