نقش نور و آتش در دین اشوزرتشت چیست؟

3743 سال پیش اشوزرتشت، اشا و هنجارهستی را شناخت و اساس دین خود را بر یکتاپرستی استوار کرد و نماز را نیاز بشر و تنها سزاوار اهورامزدا (دانای بزرگ هستی بخش) دانست.

نور و آتش در تمام دین‌های بزرگ، نمونه انوار الهی و مظهر پروردگار به شمار می‌آید. در تورات موسی (ع) یهوه (خدای یهود) در زبانه‌های آتش در کوه طور بر پیامبر ظاهر می‌شود. در انجیل کتاب آسمانی حضرت عیسی (ع) آمده که خداوند نور مطلق است و ظلمت و تیرگی در او راه ندارد. در قرآن کریم نیز در سوره نور آیه35، الله «نور السماوات و العرض» شناخته شده است. اشوزرتشت نیز خداوند را «شیدان شید» دانسته و در همه ذرات طبیعت در تجلی می‌بیند و بر اساس این باور، پرستش سو (قبله) زرتشتیان نور قرار داده شده است.

زرتشتیان در شبانه‌روز پنج مرتبه با تنی پاک و روانی آماده رو به سوی نور، بامداد رو به خاور و پسین رو به باختر و شب‌ها در مقابل ماه یا آتشی سوزان یا شمعی یا چراغی روشن می‌ایستند و نمازهای بایسته را به اهورامزدا پیشکش می‌نمایند.

آتش در دین زرتشت نماد راستی است (چرا که آتش تنها ماده‌ای است که پلیدی را به خود نمی‌گیرد و همیشه و در همه حال به سوی بالا می‌رود و ماهیت اصلی خود را حفظ می‌کند و خود می‌سوزد و جهانی را گرما و نور را می‌بخشد). اشون‌ها یا راستی جویان نیز همانند آتش آتشکده در همه حال یکسان و یکرنگ بوده، خود را به پلیدی‌ها نمی‌آلایند و نور و شادی و گرما و انرژی به جامعه می‌بخشند.

آریایی‌ها همزمان با اشوزرتشت، در مناطق شمالی ایران و جنوب روسیه که بسیار سرد و زمستان طولانی داشت، زندگی می‌کردند و آیین اکثر مردم طبیعت پرستی بود و چون همه به آتش برای روشنایی و گرم کردن خانه و کاشانه و پختن غذا و غیره نیازمند بودند و کبریت نیز وجود نداشت و فراهم کردن آتش بسیار سخت و وقت‌گیر بود، آتش را در محلی بنام آتشکده، همیشه روشن نگاه می‌داشتند.

اشوزرتشت پیامبر، وجود آن مکان را بسیار لازم و حیاتی تشخیص داد، منتهی با اضافه کردن آتش آتشکده با آتش 16 طبقه اجتماع (آهنگر و مسگر و نانوا و خانه دارو غیره) مفاهیمی معنوی به آن بخشید و به صورت پرچمی مقدس درآورد.

زرتشتیان آتش موجود در آتشکده را نماد موجودیت خود یا به عبارتی پرچم و درفش دین زرتشت با چندین هزار سال هویت ملی و دینی و فرهنگی خود می‌دانند و به وسیله موبد آتشبند (آترونAtravan)، همیشه روشن نگاه می‌دارند.

آتشکده‌ها در طول تاریخ به نام‌های درب مهر- آدریان، آتش بهرام (ورهرام) نامیده می‌شده و در طول تاریخ علاوه بر نیاشگاه زرتشتیان، مجتمع دینی و فرهنگی و اجتماعی نیز بوده است.

قبله یا پرستش سو، جهتی است که پیروان هر مذهبی دینی در سراسر جهان همواره رو به سوی آن به نیایش خدا می‌پردازند، از این رو هرگز در طول تاریخ قبله زرتشتیان آتش نبوده و مزداپرستان تنها در محل آتشکده، رو به سوی آتش که حالت پرچم را ایفا می‌نماید توجه دارند حتی همسایگان آتشکده نیز رو به سوی آتشکده نماز نمی‌گذارند، و هیچ بهدینی از دیگر زرتشتیان نمی‌رسد که آدریان شهر در کدام جهت است تا قبله سوی خود قرار دهد. بلکه همیشه رو به سوی نور ایستاده و اهورامزدا و داه‌هایش را ستایش می‌کنند.

مهار آتش و چگونگی استفاده‌ی بهینه از آن یکی از مهم‌ترین کشفیات بشر بود که به تمدن و پیشرفت انسان سرعتی افسانه‌ای بخشید. همه مردم جهان به نوعی آتش را دوست دارند و در آغاز پرستش خدای خود، مایلند که شمعی را روشن کرده و به ستایش نیکی‌ها بپردازند. آتش المپیک همیشه روشن نگاه داشته می‌شود و هر ساله باشکوهی بسیار در محل برگزاری المپیک برافراشته می‌شود. آیین آتش‌افروزی و چراغانی و آتش‌بازی به هر بهانه شادی برانگیز، در سرتاسر جهان مرسوم و فرح‌بخش است.

آتش موجود در آتشکده یزد، از آتش کاریان (آتشکده فرنبغ پارس) که یکی از سه آتشکده بزرگ دوره ساسانیان است. که در سده پنجم میلادی به عقدای یزد آورده شده و مدت هفتصد سال در آنجا روشن بوده است و سپس در سال 553 هجری خورشیدی برابر 1174 میلادی از عقدا به اردکان یزد نقل مکان می‌یابد و مدت سیصد سال نیز در آن جا نگهداری می‌شود در سال 1318 خورشیدی برابر با 1940 میلادی در این محل که ساختمان آن پایان یافته بوده است، آورده شده و تا به امروز روشن نگه داشته شده است. آتش آتشکده تهران و اصفهان نیز هر ساله با آتش 16 طبقه اجتماع بزرگ (مس) می‌شده است.

از باستانی‌ترین دوران، آتشکده‌ها ساده و بدون زرق و برق ساخته می‌شده است. سر ستون‌ها و زوارهای سنگی آتشکده یزد با نقوشی برجسته و زیبا کار هنرمندان سنگ‌تراش اصفهانی بوده و از معماری آتشکده‌های پارسیان هندوستان الهام گرفته است.