در شمارههای پیشین امرداد به این نکته پرداختیم که یورش مغولان به ایران و سپس برآمدن ایلخانان با وجود همهی کشتارها و رنجهایی که برای مردمان ایران در پی داشت، سبب پدیدآمدن دگرگونیهایی در زمینههای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و هنری شد. همچنین در این روزگار، بهدلیل گستردگی قلمرو مغولان که از دریای چین در شرق تا کرانههای مدیترانه و دریای سیاه در غرب گسترش یافته بود، پیوندهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایرانیان و مردمان غرب آسیا با چین و سرزمینهای شرق آسیا بیشتر شد. این پیوندها در جای خود سبب پیدایش رویدادها و دگرگونیهای بسیاری شدند. یکی از همین رویدادها، چاپ نخستین پول کاغذی ایران در روزگار فرمانروایی گیخاتو (690-694 مهی) بود که بیگمان ناشی از پیوندهای گستردهی ایران روزگار ایلخانی با چین بود. برای روشنشدن موضوع، نخست نگاهی به وضعیت سرزمین چین در این بازهی زمانی میاندازیم.
مغولان در روزگار جهانگشایی چنگیزخان، یورشهای خود را به چین شمالی آغاز کردند و این یورشها در زمان جانشینان وی ادامه یافت و تا سرزمینهای چین جنوبی گسترش پیدا کرد. یکی از نوادگان چنگیزخان به نام قوبیلای که پس از مرگ برادرش منگوقاآن در سال 658 مهی، به جایگاه قاآنی مغولان رسیده بود، شیفتگی بسیاری به فرهنگ چینی داشت و پس از رسیدن به تخت فرمانروایی، تختگاه خود را از مغولستان به پکن آورد و شمار بسیاری از دیوانیان چینی و ایرانی را به کار گماشت. بایستی گفت که در این زمان انبوهی از ایرانیان به چین آمده و در آن دیار ثروت و نفوذ بسیاری به دست آورده بودند. قوبیلای قاآن پس از رسیدن به قدرت، تلاش نمود تا سرزمینهایی را که پیشتر اسیر سم اسبان مغولان شده و رو به ویرانی نهاده بودند، بار دیگر آباد سازد. از این رو دیوانیان ایرانی و چینی به دربار قوبیلای راه یافتند که یکی از آنان، شخصی به نام سید اجل از مردمان فرارودان بود. سید اجل به مدت بیست سال (658-683 مهی) وزارت قوبیلای قاآن و سرزمین چین را در اختیار داشت و در زمان وزارت او بود که به پیروی از مردمان چین جنوبی، پولهای کاغذی چینی به نام «چائو» یا «چاو» چاپ و پخش شدند.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان «نخستین پول کاغذی در ایران روزگار ایلخانانی» به قلم جمال پیرهمرد، که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویهی ششم (تاریخ و باستانشناسی) امرداد شمارهی 441 بخوانید.
«امرداد» شمارهی 441 از دوشنبه 31 خوردادماه 1400 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان خواهد بود.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
