یادمان‌های تاریخی هر کشور بیان‌گر فرهنگ، تمدن، آیین و آداب مردمان گذشته‌ی آن کشور است. این یادگارها دست‌آورد دسترنج گذشتگان بوده که از پَس هزاره‌ها و سده‌ها و فراز و نشیب‌های فراوانی گذر کرده و سلامت به دست ما رسیده است. از همین روی پاسداری و نگهداری از آن‌ها اَمری بایسته (:ضروری) به شمار می‌آید.
به گزارش اَمرداد، کارشناسان یکی از یادمان‌های تاریخی ارزشمند شهر تبریز را مسجد کبود یا مسجد جهانشاه می‌دانند که از شاهکارهای هنر مِهرازی(:معماری) ایرانی در روزگار اسلامی بوده و به فیروزه جهان اسلام نامدار شده است. این یادمان به فرمان «ابو مظفر جهانشاه» از فرمانروایان خاندان «قره قویونلو» ساخته شده است. هر چند برخی ساخت آن را به «صالحه» دختر جهانشاه نسبت می‌دهند. این مسجد بر پایه‌ی نبشته(:کتیبه) سر در آن در سال 845 خورشیدی برپا شده است. همچنین نبشته‌ای کاشی کاری بر سر در اصلی مسجد اَفراشته شده که تاریخ 870 مَهی(:قمری) را نشان می‌دهد. این نبشته و دیگر نبشته‌های سر در مسجد به خط نعمت الله البواب، خوشنویس نامدار سده ی نهم است و نظارت و سرکاری بر ساخت آن با «عزالدین بن ملک قاپوچی» بوده است. بانو «ژان دیولافوا» از این مسجد با نام مسجد آبی یاد می‌کند. پاسکال کوست نیز از این مسجد بازدید کرده و طرحی از آن به یادگار گذاشته است.
اما روبروی در ورودی مسجد و در حیاط آن، سنگ گورهای تاریخی ارزشمندی دیده می‌شود که در بدترین شرایط نگهداری به سر می‌برند. این سنگ گورها که برخی از آن‌ها دارای نبشته، نماد و طرح‌های زیبایی بوده و از ارزش فراوانی برخوردار هستند، به بدترین روش بر روی هم اَنباشته شده و یا در گوشه‌ای رها شده‌اند. اندوه‌بار‌تر آن که، برخی از مسافران و مردم شهر تبریز از آن‌ها به عنوان جایگاهی برای نشستن و در واقع صندلی بهره می‌برند! شیوه‌ی بسیار بد چیدمان این سنگ گورها، نشان از نا‌آگاهی و بی‌مهری سرپرستان و مدیران شهری به ویژه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به این یادمان‌های تاریخی است. همچنین عوامل بیولوژیکی (گُل سنگ‌ها) و محیطی نیز تاثیر بدی بر سنگ‌ها گذاشته و آن‌ها را با تهدیدی جدی رو‌به‌رو کرده است. بر روی برخی از سنگ گورها یادگاری نوشته شده و به آن‌ها آسیب رسیده است. برخی از سنگ‌گورها نیز در زیر سایه‌ی درختچه‌ها و گلدان‌ها گم شده و با آب دادن به گیاهان و تَر شدن سنگ‌ها و تابیدن نور خورشید بر روی آن‌ها، انگیزه‌ی پوسیدگی سنگ‌ها خواهد شد. دیرینگی این سنگ گورها از روزگار صفویه تا قاجاریه را در بر می‌گیرد و جا دارد تا مدیران شهری، مدیریت اوقاف که سرپرستی مسجدها را بر دوش دارد و مهم‌تر از همه سازمان میراث فرهنگی هر چه زودتر چاره‌ای برای این سنگ گورها اندیشیده و آن‌ها را به جای زیبنده‌ای جا‌به‌جا کنند. اما چیزی که مایه‌ی شگفتی است برخورد مدیر کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی است. داستان بدین‌گونه است که پس از چندین روز زنگ زدن‌های پِیاپی و پاسخ ندادن این مدیر، روز گذشته مرتضا آبدار، مدیر کل میراث فرهنگی استان با آگاهی یافتن از سِمت خبرنگاری ما پاسخ داد که یک ساعت دیگر زنگ بزنید تا پاسخ‌گوی شما باشم. پس از آن تا چندین ساعت گوشی خود را از دسترس بیرون آورده و تا هنگام نگارش این گزارش دیگر پاسخ‌گوی ما نبودند. این گونه موارد نشان می‌دهد که هنوز بازماندگان دولت‌های نهم و دهم بر کُرسی مدیریت کشور تکیه زده و می‌رود تا سازمان میراث فرهنگی را به سراشیبی سقوط و فراموشی بسپارند. مدیرانی که تنها روز را به شب می‌رسانند و بی‌سر و صدا از کنار موضوع میراث فرهنگی که هویت و شناسنامه‌ی یک ملت با فرهنگ به شمار می‌آید، می‌گذرند. کاش چنین مدیرانی می دانستند که بر چه جایگاه والایی تکیه زده‌اند و در می یافتند که باید روزی پاسخ‌گوی مردم ایران باشند.
به گزارش اَمرداد، برخی از کارشناسان مسجد کبود تبریز را دنباله‌ی مِهرازی ایلخانی می‌دانند. مسجد کبود در تاریخ 15 دی ماه 1310خورشیدی با شماره‌ی 169 به ثبت ملی رسیده است.
بیشتر سنگ گورها دارای کتیبه بوده و ارزش تاریخی فراوانی دارند
وضعیت اسفبار سنگ گورهای تاریخی که در حیاط مسجد کبود رها شده است
مسجد کبود نیز خود به مرمت های اساسی نیاز دارد
مکان و شیوه جایگیری سنگ گورها دل هر دوستدار میراث ایرانی را بدرد می آورد
بر روی سنگ گورها گیاه روییده است!؟
عکس از سیاوش آریا است.
6744
