گرامیداشت روز جهانی حقوق بشر

امروز فرخ و پیروز روز ارد ایزد و آذرماه ۳۷۵۹ زرتشتی، آدینه 19 آذرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 10 دسامبر  ۲۰۲۱ میلاد

اعلامیه جهانی حقوق بشر یک پیمان بین‌المللی است که ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ در مجمع عمومی سازمان ملل‌متحد در پاریس به تصویب رسید. روزی که اینک در سراسر جهان به عنوان روز بین‌المللی حقوق بشر گرامی داشته می‌شود.

مجمع عمومی سازمان ملل‌متحد، سه سال پس از پایه‌گذاری سازمان ملل متحد، اعلامیه جهانی حقوق بشر را تصویب کرد و اعلامیه جهانی حقوق بشر، که هدف آن برقراری تضمین حقوق و آزادی‌های برابر برای همه مردم بود در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ به تصویب رسید. این اعلامیه نتیجه مستقیم جنگ جهانی دوم بوده و برای نخستین بار حقوقی را که تمام انسان‌ها سزاوار آن هستند را به‌گونه‌ی جهانی بیان می‌دارد، در نتیجه حقوق بشر به حقوقی گفته می‌شود که همگان در همه زمان‌ها و مکان‌ها از آن برخوردارند، متن کامل این بیانیه بر روی وبگاه سازمان ملل متحد منتشر شده‌است. بسیاری از اصول اساسی میثاق جهانی حقوق بشر که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۹۴۸ میلادی تصویب کرد را از منشور کوروش هخامنشی، نخستین و کهن‌ترین بیانیه حقوق بشر برگرفت. لوح گلی تبدیل به منشوری بزرگ برای آزادی و عدالت‌گستری شد. اهمیت این لوح گلی تا بدان اندازه بود که بان کی مون دبیر کل وقت سازمان ملل متحد از استوانه کوروش به عنوان نخستین بیانیه حقوق بشر یاد کرد و در ۱۹۷۱ میلادی، سازمان ملل آن را به ۶ زبان رسمی سازمان منتشر و بدلی از این منشور در مقر سازمان ملل متحد در شهر نیویورک گذاشته شد. بیانه‌ی حقوق بشر کوروش بزرگ شامل آزاداندیشی؛ احترام به حقوق انسان‌ها از هر رنگ، نژاد و با هر عقیده و ایمان؛ عدم غارت، کشتار، ویرانی، اسارت، زورگویی؛ همچنین دستور بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ و حتا ویرانی‌های پیش از ورود پارسیان؛ نوسازی معابد ویران شده به دست «نبونید»، واپسین فرمانروای بابِل و عدم برخورد با ملت شکست خورده می‌شود.
اعلامیه جهانی حقوق بشر شامل سی ماده است که به تشریح دیدگاه سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر می‌پردازد. مفاد این اعلامیه حقوق بنیادی مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی‌ای را که تمامی انسان‌ها در هر کشوری باید از آن برخوردار باشند را مشخص کرده‌است. لایحه جهانی حقوق بشر از اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و دو پروتکل انتخابی آن تشکیل شده‌است. در سال ۱۹۶۶ مجمع عمومی دو لایحه جزئی‌تر یادشده را به تصویب رساند. در سال ۱۹۷۶ هنگامی که لایحه جهانی حقوق بشر از سوی شماری از ملت‌ها مورد تأیید قرار گرفت، به حقوق بین‌الملل تبدیل شد. مفاد این اعلامیه از نظر بسیاری از پژوهشگران الزام‌آور بوده و از اعتبار حقوق بین‌الملل برخوردارست، زیرا به صورت گسترده‌ای پذیرفته شده و برای سنجش رفتار کشورها به کار می‌رود. کشورهای تازه استقلال یافته‌ زیادی به مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر استناد کرده و آن را در قوانین بنیادی یا قانون اساسی خود گنجانده‌اند.
ساختار کلی کنونی این اعلامیه جهانی در پیش‌نویس دوم که از سوی «رنه کسن» آماده شد، شکل گرفت. کسن این پیش‌نویس را در ادامه پیش‌نویس نخست که از سوی جان پیترز هامفری نوشته شده‌بود، تهیه کرد. ساختار ایجاد شده از جمله مقدمه و معرفی اصول اولیه تحت تأثیر کد ناپلئون (قانون مدنی فرانسه) بود.
اعلامیه شامل مقدمه و سی ماده است:
مقدمه دلایل تاریخی و اجتماعی که منجر به نیاز برای نوشتن یک اعلامیه بود را، مطرح می‌کند.
مواد ۱ و ۲ پایه اصلی مفاهیم کرامت، آزادی، برابری و برادری را بنا می‌کنند.
مواد ۳ تا ۱۱ به حقوق فردی دیگر مانند حق زندگی و منع برده‌داری می‌پردازند.
مواد ۶ تا ۱۱ به اساسِ قانونیِ حقوق بشر با تمهیداتی برای دفاع در زمان نقض قوانین، اشاره می‌کنند.
مواد ۱۲ تا ۱۷ به حقوق فردی در جامعه می‌پردازند” از جمله مواردی مانند حق آزادی حرکت”
مواد ۱۸ تا ۲۱ به آزادی‌های سیاسی، عمومی و روانی از جمله آزادی اندیشه، نظر، دین، وجدان، حرف و آزادی انجمن می‌پردازند.
مواد ۲۲ تا ۲۷ بر حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی افراد از جمله حق سلامتی تاکید می‌کنند.
مواد ۲۸ تا ۳۰ نیز بر روش استفاده از قوانین اعلام شده و همچنین مواردی که قابل اجرا نیستند، می‌پردازند.
این اعلامیه برحقوق افراد در جامعه تأکید دارد و اعلام می‌دارد که نباید از این مواد به‌گونه‌ای استفاده شود که با اهداف ملل متحد در تضاد باشد.