لوگو امرداد
زندگی چگونه شکل گرفت (5)

تولید و گذران زندگی در دوران نوسنگی

سفال چشمه علیهمان­‌گونه که در بخش پیشین به آن اشاره شد، انسان­‌ها با ورود به دوره­‌ی نوسنگی و جای­‌گیری دایم در دهکده­‌ها، تولید را آغاز کردند. تولید از راه کشاورزی و دامداری که یک انقلاب نامیده شد مرحله­‌ی مهمی را دربر می­‌گرفت. نتیجه­‌ی این انقلاب دگرگونی ناگهانی و همه­‌گیر در روش زندگی اجتماع‌های انسانی شد. با تولید غذا از راه کشاورزی نخستین گام­‌های بشر برای جای­‌گیری در یک مکانِ همیشگی برداشته شد. برگزیدن مکان استقرار، بسته به شرایط مناسب آب­‌وهوایی و توانایی بهره­‌وری از زمین بوده است.

افزون بر تولید خوراک و دام­، تولید سفال نیز از ویژگی­‌های مهم این دوره است. سفال­‌های نخستین به­‌گونه­‌ی پوک، ترد و شکننده­ بود که از کیفیت چندانی برخوردار نبوده است و نخستین شکل­‌هایی که روی این سفال­‌ها نقش بست، بیش­تر در پیوند با مسایل زندگی­‌بخش انسان­‌ها مانند آب، زمین­‌های کشاورزی، جانورانی که برای آنها ارزش داشت و دیگر موارد بود. رفته­‌رفته کیفیت سفال­‌ها بهتر شد به­‌گونه­‌ای که با وجود دست­‌ساز بودن، از ظرافت و کیفیت بالایی برخوردار بود و نقش­‌های روی آن­‌ها درون­مایه­‌های ویژه‌ای داشت. اینک انسان کمی از نگرانی­‌های روزمره­‌ی خود همچون استرسِ یافت غذا برای زنده ماندن رها شده و به هنر، روی آورده بود و همه­‌ی نیازها و چیزهایی که برای او ارزش داشت را به­‌گونه­‌ای هنرمندانه روی سفالینه­‌ها نقش­‌اندازی می­‌کرد. هنر او در صنعت ساخت سفال تا جایی پیش رفت که حتا بخشی از کار او را صادرات سفال­‌های ویژه شکل می­‌داد. نمونه‌های بارز این­‌گونه سفال را در هزاره­‌ی پنجم پیش از میلاد با ­نام سفال «چشمه­‌علی» می­‌شناسیم. زیرا نخستین نمونه­­‌های آن در تپه­‌ی «چشمه­‌علی» ری پیدا شد، از این­‌رو به این نام خوانده می­‌شود. سفال «چشمه‌علی» در بخش بزرگی از فلات مرکزی ایران تولید می­‌شد؛ به­‌گونه­‌ای که دامنه­‌ی آن تا گستره­‌ی ترکمنستان هم می‌رسید.

افزون بر سفال، تولید محصولات کشاورزی نیز دارای جایگاه ویژه­‌ای در پیشرفت اجتماع‌های انسانی است. در دوره­‌ی روستانشینیِ نخستین، در گستره­‌های زاگرس، باختر ایران و گستره­‌های باران­‌زا، کشت گیاهان، نخست  به­‌گونه­‌ی دیمی بوده است. در ایران یک­‌دستی جغرافیایی وجود ندارد و همین ویژگی شوند عدم یک­‌دستی فرهنگی می­‌شود که تاثیر زیستگاه و اقلیم را به­‌خوبی می­‌توان در داده­‌های برجای مانده از گستره­‌های جغرافیایی گوناگون ایران دید. از همین رو سفال­‌ها و فرآورده­‌های گستره­‌های گوناگون، ناهم­گون است.

از این­‌رو چیزی که نقش بسیار پررنگی در شکل­‌گیری فرهنگ اجتماع‌های انسانی دارد، در درجه­‌ی نخست می‌تواند اقلیم و زیست­‌بوم برگزیده شده برای ادامه­‌ی زندگی از سوی او بوده باشد. به همین شوند است که در هر نقطه­‌ای از ایران، ما دارای قوم­‌های گوناگون با ویژگی­‌های فرهنگی ناهم­گون هستیم.

افزون بر همه­‌ی موارد یاد شده کمی هم به چگونگی اندیشه­‌ی انسان­‌ها، تقابل آن­‌ها در رویارویی با مرگ و باورهای خود به دنیای پس از مرگ و نمود آن در رفتارها و داده­‌های باستانی خواهیم پرداخت.

دنباله دارد…

 

به اشتراک گذاری
Telegram
WhatsApp
Facebook
Twitter

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین ها
1403-01-09