پاسداشت جشن‌های ملی؛ پشتوانه‌ی فرهنگ ایرانی

موبد سروش‌پور در گفت‌‌وگو با ادیان نیوز به مناسبت فرارسیدن جشن سده بیان داشت: جشن‌هایی مانند سده و نوروز و جشن‌های ماهیانه، پیشینه ملی دارد ما اصرار به نگهداری این جشن‌ها داریم؛ چون این‌ها بزرگترین پشتوانه فکری مردم هستند که نباید از آنها جدا شوند. با جدا شدن این پشتوانه و این شادی، فرهنگ ما دیگر فرهنگ ایرانی نخواهد بود. پاسداشت این جشن‌ها وظیفه‌ی همه‌ی ایرانیان است.

موبد پدرام سروش‌پور، هموند انجمن موبدان تهران همزمان با فرارسیدن جشن سده بیان کرد: سده یک جشن ملی و ایرانی است ولی زرتشتیان آن را پاسداری می‌کنند. هر زمانی در این‌گونه مسایل تمدنی کوتاهی رخ داده، زرتشتیان تلاش کرده‌اند که آن میراث را حفظ کنند. من بارها گفته‌ام که پاسداشت این جشن‌ها وظیفه همه ایرانیان است. ما امروز آن را پاس می‌داریم تا روزی برسد که همه به این باور برسیم که باید این جشن‌ها را حفظ کرد.
وی افزود: در فرهنگ ایرانی هر ماه یک جشن وجود داشته که هر جشن فلسفه خاصی داشته است. جشن مهرگان را داشتیم که فلسفه عهد و پیمان است. ما چون بلد نیستیم مهرگان را نگهداریم، امروزه غربی ها به اسم ولنتاین در کشور ما نفوذ می کنند. یکی از دولتمردان می گفت در کشورهای عربی مهرگان را به نام «مهرجان» جشن می‌گیرند ولی ما که مهرگان را از نیاکان داریم آن را پاس نداریم. حلقه مهر و محبتی که امروز در دست همه مردم دنیا است از فرهنگ ایرانی گرفته شده است. جشن بهمنگان نماد صلح و آشتی است. رنگ بهمن، رنگ سفید است. بهمن به معنای نیک‌اندیشی است. صلح از نیک‌اندیشی سرچشمه می‌گیرد. هر سرزمینی که اندیشه و نیک‌اندیشی نهادینه شود می‌تواند صلح پایدار دست یابد. ما دوازده جشن داشتیم که همه شادی بوده و تک‌تک این فلسفه‌ها باید شناخته شود.
موبد سروش‌پور تاکید کرد: همه این جشن‌ها ملی است و الزاما سبقه دینی ندارد. همه این جشن‌ها برای ملت ایران است. این‌ها سال‌های سال برگزار می‌شدند البته جشن‌هایی مانند گهنبارها هستند که جنبه دینی داشته‌اند و برای دادودهش بوده‌اند. اما سده، مهرگان، تیرگان، اسفندگان و نوروز ملی هستند و همه باید برای حفظ آنها تلاش کنیم.

نمی‌شود شادی را از فرهنگ ایرانی جدا کرد
موبد سروش‌پور گفت: اگر هر کدام از ملت‌ها این جشن‌ها را داشتند، آن را روی سر می‌گرفتند. اما ما ایرانی‌ها از آن فرار می‌کنیم. ما با یک تمدن هفت هزار ساله و با یک فرهنگی که سراسر اندیشه است سر و کار داریم. پاسداری از جشن‌ها بدین معنا است که نمی‌شود شادی را از این ملت جدا کرد.
وی افزود: ما به سرزمینی تعلق داریم که بالای کتیبه آن نوشته شده: «به نام آن‌که آسمان را آفرید، زمین را آفرید، انسان را آفرید و شادی را برای انسان آفرید»؛ یعنی پدران ما چندین هزار سال پیش فهمیده‌اند اگر می‌خواهیم در این دنیا پیشرفت کنیم و صنعتی شویم باید برای شادی و باهم شاد بودن ارزش قایل شویم. حالا فرق نمی‌کند که سده را نگهداریم یا مهرگان را و یا همه را.
هموند انجمن موبدان تهران ادامه داد: ما اصرار به نگهداری این جشن‌ها داریم؛ چون اینها بزرگترین پشتوانه فکری این مردم هستند که نباید از آنها جدا شوند. با جدا شدن این پشتوانه و این شادی، فرهنگ ما دیگر فرهنگ ایرانی نخواهد بود.

سده؛ قدیمی‌ترین جشن ملی ایرانیان است
موبد سروش‌پور درباره پیشینه جشن سده گفت: بر اساس اسناد تاریخی جشن سده یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایران باستان است و حتی در شاهنامه جشنی به قدمت این جشن وجود ندارد. این جشن، جشن پیدایش آتش است. بر اساس آنچه که در شاهنامه بیان شده، هوشنگ شاه در هنگام شکار، مار سیاه رنگی را می‌بیند و به طرف آن سنگی پرتاب می‌کند. این سنگ به سنگ دیگری برخورد و جرقه‌ای ایجاد شده و بوته خشکی که در آن مکان بوده آتش می‌گیرد. ایرانیان این آتش را پاسداری می‌کنند.
وی افزود: با بررسی تاریخ پادشاهان پیشدادی که پیش از زرتشت بوده‌ند در می یابیم که پس از هوشنگ شاه در زمان پادشاهی «تهمورث» ایرانیان ابزار کشاورزی و سلاح ساختند چون توانستند به کمک آتش آهن را از سنگ جدا کرده و شکل دهند و به همین دلیل لقب تهمورث را زیناوند نهادند. به عبارت دیگر جشن سده آغاز تمدن و دوران صنعتی در ایران بوده است.
هموند انجمن موبدان تهران ادامه داد: ایرانی‌ها توانستند آتش را مهار کرده و در اختیار بگیرند. وقتی که آتش کشف شد، آن را بزرگ داشته و جشن و پایکوبی کردند. در جشن‌های ایرانی آتش جایگاه خاصی داشته است؛ چرا که جشن‌ها را غروب برپا کرده و آتش بزرگی را روشن و به شادی می‌پرداختند.
عضو انجمن موبدان تهران گفت: گاهی گمان می‌شود که آتشکده‌ها متعلق به آیین زرتشت است. درحالی که اولین بار شاه جمشید آتشکده‌ها را در ایران رواج داد که قبل از اشوزرتشت بوده است. اشوزرتشت وقتی که به پیامبری رسید، نور را نماد آگاهی و جلوه اهورامزدا معرفی کرد و . آتشکده‌ها آتش را نگهداری می‌کردند تا مردم از آن استفاده کنند. این آتشکده‌ها به واسطه نوری که داشتند قبله یا نیایشگاه زرتشتی‌ها شدند. نور و آتش ویژگی تمدن ایرانی است و اشوزرتشت بعد از پادشاهان پیشدادی مانند هوشنگ و جمشید به پیامبری رسید و صرفا به واسطه قبله بودن نور، آتش در نیایشگاه‌های زرتشتیان جایگاهشان را حفظ کردند.

در فرهنگ ایرانی، شادی گروهی است
موبد سروش‌پور درباره جایگاه شادی در فرهنگ ایران باستان گفت: در آموزهای اشوزرتشت شادی جایگاه خاصی دارند. ما وقتی که اوستا می‌خوانیم می‌گوییم « خشنو تَره اهورهه مزدا»؛ یعنی به خشنودی و شادی اهورا مزدا. از آن طرف نیز باورمان به این است که بزرگترین آرزو و آرمان خداوند برای بندگانش شادی است. پس شادی صفت مشترکی بین انسان و خدا است.
وی بیان کرد: این شادی، برای همه در نظر گرفته می‌شود و هدف شادی فردی نیست. در بند یکم هات ۴۳ گاتها، اشوزرتشت می‌گوید خوشبختی برای کسی است که خواهان خوشبختی دیگران باشد. این فرازها، تداعی کننده این بحث است که شادی باید گروهی و جمعی باشد و اینها خود را در جشن نشان می‌دهد و جشن‌ها بخش جدا نشدن از آیین‌های مذهبی ما بوده‌اند و وازه جشن نیز از کلمه اوستایی یسن به معنای نیایش کردن آمده است. به طور کلی در فرهنگ ایران باستان یا فرهنگ زرتشتی شادی با نیایش کردن فاصله‌ای ندارد. جایگاه جشن‌ها به همین دلیل بالا است.

در جشن سده، شادی بخشی مهم است
موبد سروش‌پور درباره آداب و رسوم جشن سده گفت: سده حالت سنبلیک دارد. جشنی است که به دلیل قرار گرفتن در روزهای پایانی سال، در آن آرزو می‌کنند که کمر سرمای زمستان شکسته شود. در این جشن مردم هیزم‌های پاک را از جاهای مختلف جمع آوری کرده و شباهنگام و هنگام غروب این آتش را روشن کرده و به جشن می‌پردازند. حتی در این جشن اوستا یا سنت دینی خاصی وجود ندارد.
وی افزود: برخی می گویند چهارشنبه سوری و یا جشن‌های مختلفی که در روستاهای اطراف دماوند داریم برداشت‌هایی از این جشن است. به هر حال فلسفه سده، یک جشن ملی است تا یک آیین دینی. برای ما در این جشن شادی‌بخشی مهم است.
عضو انجمن موبدان تهران ادامه داد: رفتار آیینی که در جشن سده امروزه انجام می‌شود این است که آتش را جمعی سفید پوش روشن می کنند که چند موبد نیز به دنبال آنها هستند. اما در سالهای نه چندان دور گزارش‌هایی از برپایی باشکوه این جشن در اصفهان و شهرهای بزرگ ایران وجود دارد.

منبع: ردنا (ادیان نیوز)