امروز آبان ایزد و اسفندماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، چهارم اسفندماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 23 فوریه 2022 میلادی
چهارم اسفندماه سومین سالگرد درگذشت استاد محمد دبیرسیاقی، واژه‌شناس، پژوهشگر، چکامه‌سرا و نویسنده‌ی ایرانی و واپسین بازمانده‌ی بنیاد دهخدا است، استاد ارجمندی که در دوران زندگانی خود تصحیح بسیاری از متون کهن فارسی را بر دوش گرفت نزدیک به یک سده زیست و در راستای بالندگی فرهنگ و ادبیات ایران زمین گام برداشت.
محمد دبیرسیاقی در میان استادان ادبیات و فرهیختگان ادبی از جمله پژوهشگران زبان و ادب پارسی به شمار می‌رفت که بیش از ۶۰ سال در هیات مولفان لغتنامه دهخدا عضو بود و در تهیه مطالب، تنظیم و همچنین تدوین و تالیف موارد گرد آمده کوشید. دبیرسیاقی از ارکان چهارگانه «بنیاد لغتنامه دهخدا» و مصحح بسیاری از متن‌های کهن فارسی است. محمد دبیرسیاقی زاده‌ی چهارم اسفندماه ۱۲۹۸ خورشیدی در قزوین است. دکتری ادبیات فارسی را در سال ۱۳۲۴ از دانشگاه تهران دریافت کرد و در ۱۳۲۵ به عضویت انجمن ایران‌شناسی درآمد. آنگاه به استادی در دانشگاه تهران و نیز دانشگاه‌های چین و مصر پرداخت و در سال ۱۳۵۳ بازنشسته شد. او میان سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۳۴ در گردآوری لغتنامه با علی‌اکبر دهخدا همکاری داشت. از آن پس همکاری او با سازمان لغتنامه تا ۱۳۵۹ که کار این اثر به پایان رسید دنبال شد. شادروان دهخدا در یک نوار صوتی از وی به‌عنوان یک جوان کوشا درباره تنظیم لغتنامه یاد کرده‌است. وی پژوهشگر، نویسنده، چکامه‌سرا، استاد ادبیات فارسی و مصحح متن‌های کهن پارسی است. دبیر سیاقی که از همکاران بنیاد لغت‌نامه‌ی دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی بود بسیاری از متن‌های کهن فارسی را تصحیح کرده است. او عضو هیات علمی انجمن آثار و مفاخر ایران بود. شاید مهم‌ترین کار محمد دبیرسیاقی در نزدیک به یک سده زندگی، آثار پژوهشی او باشد؛ همان تلاش بی‌وقفه‌ای که عرض عمر او را بیشتر از طول آن کرد. این آثار شامل لغتنامه و فرهنگنامهها، تصحیح متون منظوم و منثور فارسی، دستور زبان فارسی، پژوهش‌های ادبی، تصحیح متون تاریخی و جغرافیایی، تصحیح فرهنگنامهها و نیز یادداشت‌ها و مقالات پراکنده است. نخستین کار دبیرسیاقی در این زمینه، انتشار دیوان منوچهری دامغانی است که «با حواشی و تعلیقات و تراجم احوال و مقابله بیست نسخه خطی و چاپی» در ۱۳۲۶ خورشیدی در تهران منتشر شد.
او سپس مجموعه یا گزیده شعر یا رساله برخی دیگر از شاعران ادبیات کهن ایران همچون ابوشکور بلخی، دقیقی طوسی، عنصری بلخی، فرخی سیستانی، شاه داعی شیرازی، عبید زاکانی قزوینی و … را منتشر کرد. از این استاد ارزشمند تاکنون نزدیک به ۸۰ نوشتار ادبی، تاریخی و تصحیح منتشر شده است. از جمله کارهای وی می‌توان از شاهنامه فردوسی، دیوان منوچهری، نزهةالقلوب، فرهنگ سُروری و سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه و تصحیح لغت فرس اسدی طوسی نام برد.
استاد محمد دبیرسیاقی در 15 مهرماه 1397 خورشیدی در سن 99 سالگی در زادگاه خود قزوین درگذشت. عمری ۹۹ ساله داشت اما به گفته خودش حساب عرض عمر او دیگر بود و به بیش از ۱۲۰۰ سال می‌رسید. او در سخنانی گفته بود: به تعبیر خودم سه ۹۲ سال داشتم:
۹۲ سال زندگی پرفرازونشیب کودکی، تحصیلی، خدمات اداری و فرهنگی با سلامت نفس و نام نیک
۹۲ اثر که قسمت اعظم آن تصحیح متون نظمی و نثری و چند تألیف و یک ترجمه است
۹۲ مقاله در موضوعات گوناگون ادبی، تاریخی، لغوی، اجتماعی و جز این‌ها.
دهمین روز ماه در گاه شمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان می‌نامند.
در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشته‌ی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.
آبان نام پارسی شده‌ی ایزد آب‌ها یا آناهیتا است. در اوستا (اردی‌ویسور آناهیتا) به چم رودخانه‌ی نیرومند بی‌آلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الهه‌‌ی نماینده بر این آب‌های روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.
آب یكی از آخشیج‌های چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاكان ما ستایش ویژه‌ای برای آب داشته‌اند، بهگونهای كه آتشكده‌ها را نزدیک چشمه‌سارها یا جویبارها می‌ساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریده‌ی نیک اهورایی را بستایند.
در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ به‌شمار می‌رفته بهگونهای كه بر روی رود، گذری می‌ساختند، تا هنگام رفت‌و آمد، آب را گل‌آلود نكنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظه‌ای به نام «آبزن» كه به اندازه‌‌ی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را می‌شستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است كه این‌روزها از آن، بهره می‌جوییم.
” بخش‌هایى از اردویسور نیایش یا آبزور”
و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،
با شکوه و به امشاسپندان ، به آب‌‌هاى خوب مزدا داده،
به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همه‌ی آب هاى مزدا داده،
به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،
و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.
