امروز تیر ایزد و اسفندماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، هفتم اسفندماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 26 فوریه 2022 میلادی
هفتم اسفندماه، یادروز شصتوششمین سالگرد درگذشت علیاکبر دهخدا ادیب، لغتشناس، مَثلشناس، شاعر، سیاستمدار و روزنامهنگار است. او نقش بسزایی در بالندگی و هستیبخشیدن به فرهنگ مخاطبان خود داشت. تالیفات بزرگی همچون امثال حکم و لغتنامه، این ویژگی او را به اثبات رساند.
دهخدا به عنوان پیشرو در نوآوری شعر برای اهالی شعر و ادب چهرهای آشنا است. برخی از پژوهشگران شعر و ادب معاصر درباره پیشروان نوآوری شعر معاصر، بر این باور هستند که نخستین فردی که نمونهای از شعر نو را ارایه کرد، علیاکبر دهخدا است که شعر او به لحاظ قالب، وزن، زبان، موضوع و نگاه شاعرانه، شعری جدید به شمار میرود.
علیاکبر دهخدا در ۱۲۵۷ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. او پس از فراگیری دانش آن زمان و ادامه تحصیل در مدرسه سیاسی، زبان فرانسه را به صورت کامل آموخت. علوم ابتدایی و سطوح عالی را در ايران گذراند. سپس برای تكميل علوم جديد به اروپا سفر کرد و مدت پنج سال به پژوهش پرداخت. بازگشت او به ايران و با پایان تحصیلات با توجه به شرایط حاکم بر جامعه و آغاز فعالیت های مشروطه خواهان، نخستین فعالیت سیاسی خویش را در وزارت امور خارجه آغاز کرد. این ادیب پس از چند سال خدمت در آن وزارتخانه و کسب تجربه با دعوت میرزا جهانگیرخان شیرازی و میرزا قاسم خان تبریزی، روزنامه صور اسرافیل را به چاپ رساند و با ایجاد سبک نوینی در عرصه روزنامه نگاری، نوشتههای طنز خویش را برای انتقاد از شرایط حاکم بر جامعه در ستون چرند و پرند منتشر کرد و اینگونه یکی از بنیادگذاران طنز در ایران شد. «امثال و حکم، ترجمه عظمت و انحطاط رومیان، ترجمه روح القوانین، فرهنگ فرانسه به زبان فارسی، تعلیقات بر دیوان ناصر خسرو، تصحیح دیوان حافظ، مجموعه مقالات، پندها و کلمات قصار و دیوان دهخدا» از دیگر اثرهای ارزشمند این ادیب برجسته به شمار میرود.
با به روی کار آمدن «محمد علی میرزا» و مخالفت وی با مشروطیت و آزادیخواهان به دستور وی مجلس به توپ بسته شد و گروهی از آزادیخواهان تبعید و دستگیر شدند و به اروپا تبعيد شدند. پس از توقيف و تعطيلی روزنامه صوراسرافیل، دهخدا که جز گروه آزادیخواهان بود به پاریس تبعید شد. دهخدا در آنجا و سپس در سوییس به انتشار مجدد روزنامه صوراسرافیل دست زد. هر نسخه آن به گوشهای از دنیا میرفت و مرکز نشر صوراسرافیل، به مرکز مراجعات ایرانیان مشروطهطلب تبدیل شده بود. پس از تبعید محمد علی میرزا، علیاکبر دهخدا به درخواست مشروطه طلبان به ایران آمد و به عنوان نماینده به مجلس شورای ملی راه یافت و در روزنامههای مختلف نويسندگی كرد.
در دوران جنگ جهانی اول، دهخدا در یکی از روستاهای چهارمحال بختیاری ایران سکونت داشت و در آنجا مقدمات تدوين لغتنامه بزرگ خود را پیريزی کرد. اين اثر مهم علمی و ادبی دهخدا، آنچنان گسترده، دقيق و غنی است كه میتوان آن را يكی از شاهكارهای بزرگ زبان فارسی در سدهی اخير دانست. پس از پایان جنگ به تهران بازگشت و از امور سیاسی کناره گرفت و به کارهای علمی و فرهنگی مشغول شد و تا پایان عمر پر ثمر خویش، به مطالعه و پژوهشهای خود ادامه داد. كارهای ادبی و انتقادی دهخدا از نظر سبک کممانند است و نوآوری او در طنزنويسی، مكتبی نوين در زبان و ادبيات فارسی بهوجود آورده است. در زمينه شعر نيز، آثاری برجسته دارد كه با بيانی ساده و دلنشين سروده شده است. دهخدا همچنين با گردآوری كتاب امثال و حكم كه مجموعهای از بيست و چهارهزار ضربالمثل فارسی است، نخستين فرهنگنامه عاميانه را در زبان فارسی تدوين كرد.
دهخدا سرانجام در هفتم اسفند 1334 خورشیدی در 76 سالگی در تهران درگذشت و در آرامگاه ابن بابویه در ری آرام گرفت.
سیزدهمین روز هرماه در گاهشمار زرتشتی و چهارمین ماه از سال «تیر» نام گرفته است. تیر یا تیشتر، ایزد باران بوده و به یاری او کشتزارها سیراب از باران میشوند، همچنین نگهبان ستوران است. در اوستا «تیریشت» در نیایش ایزد باران است. ستاره عطارد تیر نامیده میشود و نیز تیری که در کمان نهند و بجهانند. ایرانیان باستان هنگام خشکسالی در این روز آیین ویژهای برگزار میکردند و برای خواهش باران و پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی(اپوش) به در و دشت میرفتند و تیریشت میخواندند.
بخشی از یشتهای اوستا دربارهی این ایزد است. تیر نام ستارهای است که امروزه آن را «شعرای یمانی» یا به لاتین «سیریوس» (Silius) مینامیم.