شمال باختری ایران سرشار از دیدنی‌هاست. گردشگری در آن سوی ایران از جاده‌ای آغاز می‌شود که در امتداد رود ارس راه خود را می‌کِشد و به جلفایی می‌رسد که مالامال از نشانه‌های دیرپای تاریخی و زیست‌بومی دل‌انگیز است. راه‌نورد آن جاده می‌شویم و اَرسِ جاری و زندگی‌بخش را می‌بینیم!
جاده‌ی ارس به جلفا، همراه و همپای رود ارس است. این جاده از گستره‌ی ارسباران گذر می‌کند و در جلفا پایان می‌پذیرد. در این راه هر آن‌چه زیبایی طبیعت است می‌توان دید؛ از کوه و جنگل گرفته تا زلالی آب و روستاهایی با مردمانی خونگرم و تلاش‌گر. آن سوی جاده مرز کشور آذربایجان و پهنه‌ی نخجوان است. پس ما رهنورد جاده‌ای شده‌ایم که سرزمین ما را به مرزهای شمال باختری‌اش می‌رساند.
جاده‌ی ارس به جلفا 216 کیلومتر درازا دارد و برای رسیدن به آن باید از راهی سفر را آغاز کرد که تبریز را به مرند می‌رساند. در این جاده در همه‌جا رود ارس را خواهیم دید که پیچاپیچ و خروشان، مرزهای ما و همسایگان‌مان را درمی‌نوردد و سرانجام، سرمست و پُرتلاطم، به دریای کاسپین (خزر) می‌پیوندد.
پایان‌بخش جاده، شهر جلفا در استان آذربایجان شرقی است. شمال جلفا همسایه‌ی دیواربه‌دیوار جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان است و جنوب جلفا به شهرستان‌های مرند و ورزقان می‌رسد. از جلفا تا شهرستان کلیبر نیز راهی نیست و در کنار هم هستند.
این جاده، جدای از اهمیت اقتصادی و مرزی آن، به گستره‌هایی راه می‌بَرد که سازه‌های کهن تاریخی‌اش فراوان‌اند؛ همانند کلیسای «سنت‌استیانوس» که تنها چند کیلومتر دورتر از جلفاست. در این راه در آغاز به روستای «دره‌شام» می‌رسیم و سپس سازه‌ی زیبا و باشکوه کلیسا را خواهیم دید؛ کلیسایی که در فهرست جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. از دیگر نشانه‌های تاریخی آن گستره، یکی هم آبشاری است که آن را «آسیاب‌خرابه» می‌نامند؛ بدان سبب که درست در نزدیکی آسیابی نیمه‌ویران است. جاده‌ای که به این آبشار می‌رسد چند کیلومتر دورتر از جاده‌ی اصلی جلفاست. کلیسای «چوپان»، با سازه‌ی ساده اما زیبایش، در همان دور و حوالی است و از دیگر جاهای گردشگری جاده‌ی جلفا. این کلیسا در باختر شهر جلفا جای گرفته است.
گردشگران این جاده جاذبه‌ی دیگری که خواهند دید «مجموعه‌ی کردشت» است. از جلفا تا کردشت 70 کیلومتر است. در آن‌جا مهرازی (:معماری) شگفت‌انگیز ایرانی در مجموعه‌ای دربردارنده‌ی هشت سازه جلوه‌گر است. گرمابه، دیوان‌خانه، دژی که در روزگار قاجاریه و در زمان جنگ‌های ایران و روس ساخته شده است و پادگانی نظامی که به آن ساخلو می‌گفتند، شماری از دیدنی‌های تاریخی این مجموعه است.
در پنج کیلومتری جلفا به کاروانسرایی برخواهیم خورد که در روزگار صفویه ساخته شده است. روستای پلکانی «اشتبین» نیز که همانند روستای ماسوله است، در پیرامون رود ارس سایه افکنده است. به همین‌گونه روستای «دوزال» را باید نام بُرد که در جلفا و نزدیک به مرز کشور ارمنستان دیده می‌شود. برجی تاریخی بازمانده از سده‌ی هفتم مهی در این روستا هست. گردشگران بازارچه‌ی جلفا را نیز بی‌گمان از یاد نخواهند بُرد. این بازارچه در نزدیکی مرز ایران با نخجوان است و بازاری آکنده از کالاهای تجاری است. پارک «کنتال» را هم از یاد نبریم که گستره‌ای هفت‌هزار هکتاری است و نزدیک به مرز ارمنستان. پوشش گیاهی این پهنه دیدنی است و حیات وحش آن فراوان است.
آن سوی جاده‌ی جلفا، زمانی که به پایان آن می‌رسیم، خانه‌هایی دیده می‌شوند که از آنِ مردمان کشور ارمنستان هستند و گویا اکنون خالی از باشنده‌اند. با این همه، نمایی دیدنی دارند و آمیختگی آن‌ها با طبیعت سِحرانگیز ارس به‌راستی تماشایی است.
سفر در این جاده در فصل تابستان آرامش‌بخش و به یادمادنی است. در ماه پایانی بهار نیز غوغایی از تماشاست. تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی، آغاز این راه است؛ سپس در سهلان (ساغلان) در دهستان آجی‌چای اتراق خواهیم کرد؛ آن‌گاه رهسپار شهر زیبای مرند خواهیم شد و در ادامه به هادی‌شهر می‌رسیم. در آن شهر تپه‌ی باستانی «کول‌تپه» با دیرینگی 7000 ساله وجود دارد؛ پایان راه نیز شهر جلفا و دیدنی‌های بسیار آن است.
*با بهره‌جویی از: تارنماهای «کجارو»؛ «همگردی»؛ «سایت گردشگری»
