ساختار مرزهای سیاسی و زورآزمایی ابرقدرتها در خاورمیانه، مردمان و اقوام گوناگون ایرانی را که هزارهها در سرزمینی با همگونیهای فرهنگی به همزیستی میپرداختند، در پشت نامهای جدید از هم دور ساختند که خواندن داستان چگونگی این جداییها در زمینهی مطالعهی «تاریخ تجزیهی ایران» شایستهی بررسی است، اما تنها بهرهی آن در این جستار یادآوری این حقیقت پنهان است که مرزهای قراردادی یارای جداساختن همدلیهای فارسیزبانان اویغورستان (چین) را از سمرقند و قندهار و همآیینیها و همانندیهای اهالی کابل را از کردستان عراق ندارد.
اما داستان جشن جهانی نوروز نیز همان داستان انگور تاکستان بلخ است که بوی خوشش اقوام گوناگون ایرانی و انیرانی (غیر ایرانی) را در سراسر جهان مست کرده است!
در گسترهی فرهنگی سرزمینهای برگزارکنندهی نوروز نباید نام هندوستان، ارمنستان، قرقیزستان، قزاقستان، گرجستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، کردستان عراق و . . . را به فراموشی سپرد. به همین سبب ما در این گفتار ردپای این آیین باستانی را در بیست سرزمین بیرون از مرزهای سیاسی ایران جستوجو کردیم که در هر کجای آن بوی نوروز میآید و مردمان سرزمینهای آن، نژاد و فرهنگ و هویت خویش را همچو فرزندی میبینند که سدهها پیش از مادر خود، ایران فرهنگی، دور مانده است:
افغانستان
در میان افغانستانیها، آغاز جشن نوروز که با آغاز فروردین برابر است تنها سالروزی سالنامهای که آغاز دوری تازه در گردش زمین باشد، نیست؛ بلکه نماد دنیادنیا فرهنگ و آیینهایی است که سینهبهسینه به مردم افغانستان رسیده است. جشن نوروز در افغانستان با آیین ویژهای برای هر روز همراه است. نوروز در تاریخ و فرهنگ افغانستان نماد بزرگداشت زندگی، طبیعت و ارزشهای انسانی است که ریشههای ژرفی در شعر و ادب، هنر و آیین خانوادگی و اجتماعی این کشور دارد، گرچه دربارهی چگونگی و زمان پیدایش نوروز پژوهشها از گمانهزنیها فراتر نرفته و استنادهای بنیادینی در دست نیست، اما درازنای آن را هماندازهی پیشینهی اقوام آریایی میدانند. عبدالقیوم قویم، استاد دانشگاه کابل، پیشینهی آیینهای جشن نوروز در افغانستان را به سه هزار سال پیش رسانده و گفته است: این جشن بزرگ ریشههای ژرفی در نظام مذهبی زرتشتیان داشت که تا پس از ورود اسلام بر این سرزمین نیز روایی داشت. وی با بیان اینکه نوروز در افغانستان هیچگاه به کیش یا گروه ویژهای وابسته نبوده است، گفت: حتا آمدن و گسترش اسلام که جشنهای مذهبی ویژهای با خود آورد، سدی برای برگزاری آیینهای نوروزی نشد. نوروز در افغانستان با ارزشهای دینی درآمیخت و پرمایگی (:غنا) بیشتری یافت، چنانچه اینک برافراشتن پرچم حضرت علی (ع)، در شهر مزارشریف، اوج آیینهای نوروزی درافغانستان به شمار میآید …
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان «آیینی که مرزها را درنوردید» به قلم فرشید ابراهیمی که در ویژهنامهی نوروز 1401 خورشیدی (مجلهی نوروزی امرداد) چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در مجلهی نوروزی امرداد 1401 بخوانید.
ویژهنامهی نوروز و زرتشتنامه امرداد در 48 رویه به همراه شمارهی 452 هفتهنامهی امرداد (در هشت رویه)، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان است.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به مجلهی نوروزی و هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی هفتهنامه امرداد شمارهی 452 به همراه مجله نوروزی 1401 خورشیدی
