امروز دین ایزد از ماه آذر سال 3757 زرتشتی، دوشنبه 18 آذرماه 1398خورشیدی، نهم دسامبر 2019 میلادی
در چنین روزی، نهم دسامبر مشرفالدین مصلح بن عبدالله نامور به سعدی شیرازی شاعر و نویسنده پارسیگو در زادگاهش درگذشت.
تاریخنگاران هم رای هستند، مشرفالدین مصلح بن عبدالله – سعدی شیرازی- نهم دسامبر سال ۱۲۹۲ میلادی در زادگاه خود شهر باستانی شیراز درگذشته است. یکی دو تن دیگر درگذشت سعدی را سال ۱۲۹۰ میلادی یاد کرده و نوشتهاند که وی به سال ۱۲۱۰ میلادی در شیراز به دنیا آمده بود. او که درنوجوانی شیراز را برای ادامهی تحصیل در نظامیه بغداد (دانشکدهایی که خواجه نظام الملک ساخته بود) ترک کرده بود تا سال ۱۲۵۶ در سن ۴۶ سالگی به زادگاه خود بازنگشت و در این مدت از عراق امروز، (سوریه قدیم) شامل لبنان و جنوب غربی ترکیه، مصر، حجاز و قسمتهایی از آناتولی دیدار کرده و در طرابلس لبنان به دست صلیبیون اسیر شده بود که او را به نوشته خودش «به کار گل بداشتن» یعنی عملگی در ساختن بنا به او تحمیل شده بود، که در اینجا توسط یک تاجر بازخرید و آزاد شد.
سعدی که این نام او از اسم سعدبن زنگی حکمران وقت فارس گرفته شده است در سال ۱۲۵۷ بوستان که همه نظم است و سال بعد گلستان را که بیشتر نثر است به پایان رسانید.
نظم و نثر سعدی که تا آن زمان چنین سبک و روشی سابقه نداشت فصاحت زبان فارسی را به درجهی والا رسانید.
این استاد سخن فارسی نثری روان و شیرین دارد. حکایات و ادبیات سعدی آکنده از پند و اندرز برای اصلاح مردمان است. وی در عین حال یک صوفی بود. نمونههایی از اندرزهای منظوم او از این قرارند؛
یک نمونه؛
روزی که زیر خاک، تن ما نهان شود
و آنها که کرده ایم یکایک عیان شود…
نمونه دیگر؛
چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن
که می گویند ملاحان سرودی…
همچنین؛
شنیدم که در وقت نزع روان
به هرمز چنین گفت نوشیروان
که خاطر نگهدار و درویش باش
نه، دربند آسایش خویش باش
نیاساید اندر دیار تو، کس
چو آسایش خویش خواهی، و بس
و نیز؛
اگر پادشاهست، و گر پینه دوز
چو خفتند، گردد شب هر دو روز
سعدی یک انساندوست واقعی و کامل بود. درباره انساندوستی او، ذکر این شعر کافی است؛
بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
ایران که در قرون قدیم به مدت ۱۲ قرن یک ابرقدرت نظامی- سیاسی بی چون و چرا در جهان بود، در قرون وسطی هم از نظر اندیشه، دانش و ادبیات تنها بزرگ جهان به شمار میرود که در این زمینه همتا نداشته است و سعدی یکی از ستارگان آسمان این دوران ایران بود؛ دورانی که اروپا درجهل و ظلمت دست و پا می زد و شرق تا آن سوی روسیه گرفتار تاخت و تاز مغولان و طوایفی از این دست بود. این دوران ناآرام و بی ثبات که مانع اقدام گروهی می شد، ایرانیان را متوجه خلاقیت انفرادی خود کرد که پیشرفت در علم و ادب نتیجه تلاش فردی است.
سعدی یک شخصیت جهانی است که در اروپا بسیاری از مردم این نام را بر فرزندان پسر خود می گذارند. نام اول یک رئیس جمهوری فرانسه قرن گذشته «سعدی» بود.
«دین» واژهای پارسی و به چم (:معنی) وجدان، بینش و نگرش درونی است که از سوی اهورامزدا در نهاد هر انسان جای داده شده تا در زندگی با نیروی آن بتواند راه درست و راست را یافته و در آن گام بردارد.
همه مردمی باید آیین تو
همه رادی و راستی دین تو
دین، نام روز بیستوچهارم از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است و نگهبانی روز بیستوچهارم ماه به ایزد دین سپرده شده است. دین نام ایزدی از ایزدان آیین زرتشتی، نگهبان خامه هست. در این روز فرزند به درس و آموزگار سپرند. …
ابوریحان بیرونی در پهرست نامهای روزهای ایرانی نام این روز را «دین» و در سغدی هم «دین» و در خوارزمی نیز «دین» یاد کرده است. دین که از واژهی دئنا گرفته شده به چم سروش كه همان وجدان آمده است.
نگرشی درونی که از سوی اهورامزدا در نهاد هر آدمی مىباشد، تا در زندگی با نیروی آن بتواند راه راست و درست را یافته و در آن گام بردارد.
در سانسکریت و گاتها و دیگر بخشهای اوستا بارها واژهِ «دئنا» آمده كه هشت بار مىشود. دین در گاتها به چمهای گوناگون کیش، و آیین و سروش و … معنا شده است.
فردوسی پیرامون این ایزد میسراید:
«همه مردمی باید آیین تو /
همه رادی و راستی دین تو»
مسعود سعد پیرامون آن میسراید:
«دینروز ای روی تو آکفت دین
می خور و شادی کن و خرم نشین».
یاد روز 18 آذرماه:
18 آذرماه: هارون الرشید خلیفه عباسی در سال 794 میلادی یحیی برمكی را كه یک ایرانی و در مدیریت و تدبیر كشورداری و امانتداری سرآمد دیگران بود به وزارت خود برگزید.
18 آذرماه: در سال 1856 میلادی، نیروهای تفنگدار انگلیسی پای به بندر بوشهر گذاردند.