امروز آذر ایزد و دی‌ماه به سال 3757 زرتشتی، برابر با سوم دی‌ماه 1398 خورشیدی 24 دسامبر 2019 میلادی
۲۴ دسامبر سال ۱۷۶۵ میلادی کریم خان زند رییس وقت کشور ایران در دفتر کار خود در شیراز ( موزه پارس امروز ) به منشی‌اش گفت که نامه‌ای به «شاه عالم» امپراتور هند بنویسد و این اقدام او را که به انگلیسی‌ها امتیاز و اختیار داده است محکوم کند. بنویسد که اجازه داد و ستد در بندر؛ بله، ولی امتیاز و اختیار؛ نه.
کریم‌خان به منشی‌اش تاکید کرده بود که نامه همان روز باید به مهر و امضای او برسد و ارسال شود. در آن روز کریم خان خشمگین به نظر می‌آمد، که در او این حالت به ندرت دیده می‌شد.
« شاه عالم » امپراتور هند به کمپانی هند شرقی انگلستان در منطقه بنگال اختیارات دیوانی (اداری ــ حکومتی) و امتیاز کشت تریاک و حقوق دیگر داده بود. کریم خان که نظر به گسترش بازرگانی خارجی داشت دو سال پیش از آن (سال ۷۶۳ ) به بازرگانان انگلیسی اجازه داده بود که در بوشهر تنها به کار داد و ستد مال التجاره بپردازند .
کریم خان که از سال ۱۷۴۹ تا ۱۷۷۹ بدون این که اجازه دهد عنوان شاه بر او بگذارند بر ایران حکومت کرد برای خلیج فارس و جزایر آن و امور مربوط، اولویت قایل بود. وی اخراج هلندی ها به سرکردگی « کتیپ هاوزن » از خارک، به زنجیر کشیدن شیخ سلمان بنی کعب ، تصرف بصره در سالهای ۱۷۷۳ و ۱۷۷۵ و … را در همین راستا انجام داد .
کریم خان با این که قول امضای یک پیمان امنیت مشترک با روسیه را به این دولت داده بود ، از تنظیم پیمان شانه خالی کرد، زیرا می‌ترسید که پس از مرگ او ، روس‌ها از مفاد پیمان سوء استفاده کنند.
کریم خان که یکی از ژنرال های نادر شاه و یک پارس اصیل از طایفه زند قبیله « لر ــ بختیاری » بود در پی قتل نادر در توطئه دهم ژوئن سال ۱۷۴۷ در فتح آباد قوچان ، با یک رشته جنگ با ژنرال‌هایی که قصد تجزیه وطن را داشتند و جانفشانی‌های دیگر مانع این عمل شد و یکپارچگی ایران را حفظ کرد و سپس دست به آبادانی فراوان زد. وی هیچیک از مغلوبان را مجازات نکرد و دشمنانی را که درجنگ مقتول می شدند با تشریفات رسمی و عزاداری کامل به خاک می سپرد.
.jpg "آذر ایزد نهمین روز از ماه زرتشتی")
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه‌ی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آورده‌اند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش يكی از آخشيج‌های چهارگانه طبيعت است كه ايرانيان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. جه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.
در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می‌بخشد پس سوی پرستش اهورامزدا است. هر زرتشتی برای نیایش باید رو به سوی روشنایی و پشت بر تاریکی کند. آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می‌کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان كن مرا به می كه جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه
* یاد روز سوم دی‌ماه:
– سوم دی‌ماه: كریم خان زند امپراتور هند را كه به انگلستان امتیاز داده بود نكوهش كرد. برای كریم خان «خلیج فارس» در اولویت قرار داشت.
– سوم دی‌ماه: رضاخان در پی بی اعتماد شدن نسبت به تیمور تاش وزیر دربار، در سال 1311 خورشیدی وی را بر كنار و وزارت دربار را هم منحل كرد.
– سوم دی‌ماه: سالروز بنیاد سازمان ثبت احوال و صدور نخستین شناسنامه (1297 خورشیدی)
– سوم دی‌ماه: زادروز مهندس عباس سحاب، جغرافی‌دان و نقشه‌نگار (کارتوگراف) برجسته ایرانی (1300 خورشیدی)
