زمانی که خشکسالی همه‌جا را فرامی‌گیرد، تیشتر، ایزد نگاهبان باران، به نبرد با اپوش، دیو خشکسالی، می‌رود و آن دیو سهمگین را از پا درمی‌آورَد. پس از این نبرد است که آب در کشتزارها روان می‌شود و در ایران جشن سپاسداری را برپا می‌کنند. جشنی که به نام تیرگان و آب‌پاشان می‌شناسیم و یک نمونه‌ی آن هنوز هم در فراهان برگزار می‌شود و از آیین‌های بسیار کهن آن دیار است.
در شهر فراهان، در استان مرکزی، جشن آب‌پاشان همراه با آرزوی سالی پُربارش است. برای این کار فراهانی‌ها دستبندی به نام تیروباد بر مُچ می‌بند؛ همان تیروبادی که زرتشتیان نیز در جشن تیرگان بر دست می‌بندند. یک کار دیگر فراهانی‌ها در این روز، آیین فال کوزه است. برگزاری آن چنین است که یک روز پیش از برگزاری جشن، کوزه‌ای را از آبی پاکیزه پُر می‌کنند و آن را بر شانه‌ی دوشیزه‌ای می‌گذارند و او کوزه را نزد مردم می‌بَرد و هر کس آرزویی داشته باشد چیزی درون کوزه می‌اندازد؛ چیزهایی مانند انگشتری، سکه، سنجاق، گوشواره و مانند این‌ها. در روز جشن، زمانی که همه سرگرم آوازخوانی‌اند، دوشیزه یکی از اشیا را از درون کوزه بیرون می‌آورَد و دیگران آن را به فال نیک می‌گیرند و نشانه‌ای از برآورده‌شدن آرزوی‌شان می‌دانند. در همه‌ی ساعت‌های برگزاری جشن، دستبند تیروباد که از هفت بند رنگارنگ بافته شده، بر دستان باشندگان جشن خودنمایی می‌کند. این دستبند پس از 9 روز از مچ گشوده و به باد سپرده می‌شود. فراهانی‌ها این کار را به خواست برآورده‌شدن آرزوی‌شان انجام می‌دهند.
فراهان را باید یکی از خاستگاه‌های مهم برگزاری جشن آب‌پاشان در ایران دانست؛ هرچند این جشن در مازندران و سنگسر و یزد نیز برگزار می‌شود و ریشه‌هایی کهن در آن گستره‌ها دارد. زمان برگزاری جشن آب‌پاشان و بستن تیروباد در همه‌جا یکسان نیست و روزهای چندگانه‌ای برای آن می‌شناسند. به هر روی، فراهانی‌ها پای‌بند برگزاری جشن آب‌پاشان هستند و آن را برای فراوانی روزی و برکت زمین‌های کشاورزی‌شان بایسته می‌دانند. برای همین است که هم‌زمانی آن با برداشت گندم همراه است. پس آب‌پاشان جشنی ویژه‌ی کشاورزان هم شناخته می‌شود. انجام بازی‌های بومی، پس از برداشت گندم و انجام آیین آب‌پاشان، از دیگر کارهایی است که در این روز ویژه انجام می‌گیرد. فراهانی‌ها ماندن در خانه را در چنین روز باشکوهی، نادرست و کاری گناه‌آلود می‌دانند. پس همه‌ی کشت‌ورزان، به‌ویژه در روستای ذلف‌آباد (زلف‌آباد) راهی زمین‌های کشتزاری می‌شوند و جشن سالانه‌ی خود را برگزار می‌کنند. در این جشن، هر باشنده‌ای این اجازه را دارد که بر روی هر کسی که می‌بیند آب بپاشد، یا چشم‌انتظار آب‌پاشیدن روی خودش باشد! چرا که این کار را نشانه‌ای از فزونی برکت و فراوانی آب می‌دانند. افزون بر این که سُرور و نشاط نیز به‌همراه دارد.
یک راه سودآور دیگر در جشن آب‌پاشان، فروش فراورده‌های روستایی و بومی به مهمانان و بازدیدکنندگان در جشن است. از این راه نیز به اقتصاد روستاییان کمک می‌شود.
جشن آب‌پاشان فراهان به نشانه‌ی پاس‌داشت یکی از آیین‌های کهن ایرانی، در دی‌ماه 1389 خورشیدی در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.
*یاری‌نامه: بابهره‌جویی از خبرگزاری‌های ایرنا و مهر.
دیگر آیین‌های ایرانی را در پست زیر دنبال کنید:
