هر ساله در کنار درخت 2500 سالهی اُروس و سایهگاه دلنشین آن، آیین و جشنی در دیباج برگزار میشود که ریشههایی چندین سدهای دارد. این آیین را «شیردوشان» مینامند.
دیباج از بخشهای شهرستان دامغان در استان سمنان است. آبوهوایی خوش دارد و جاهای گردشگری فراوان. دیباج در دو پهنهی کوهستانی و کویری، جایگاهی برای رفتن و دیدن و شادمانی بُردن گردشگران از زیستبومی دلانگیز است. اگر به بخش گردشگری دیباج نگاهی افزونتر شود، جایی برای رونق گردشگری و آمدن شمارِ بسیارِ کسانی خواهد بود که در جستوجوی دیدن و شناختن قلمروهای زیبای ایران هستند.
در «امامدَر» دیباج است که جشن شیردوشان برگزار میشود و مردمان آشنا با این آیین را بهسوی خود میکِشد. چهار سده است که این جشن برپا میشود و دیباجیهای خود را پایبند به حفظ و نگهداری آن میدانند. آنها در راهی که از قشلاق به ییلاق میرسد، هنگامی که دامهای خود را به کوهستان میبَرند، کنار امامدر میایستند و در گردهماییای یکروزه، جشن شیردوشان را برپا نگهمیدارند.
شیردوشان در روزهای پایانی بهار انجام میگیرد. در این جشن، دیباجیها شیر میدوشند و شیر دامهای نذر شده را در میان نیازمندان پخش میکنند تا آنها در یک روز از سال از آن دهش نیکوکارانه برخوردار شوند. همهی این آیین دیرینه، همانگونه که اشاره کردیم، تنها یک روز بهدرازا میانجامد.
جشن و آیین شیردوشان، گونهای سپاسداری از بخششهای خداوند و از یاد نبردن مستمندان و یاریرساندن به آنان است. از بامداد روز جشن، مردم دیباج در کنار عشایر و دامداران، در گسترهی امامدر گِرد میآیند و هر ساعت به شمار آنها افزوده میشود. آنها چشمبهراه برگزاری جشن شیردوشاناند تا سهم خود را در پاسداشت این آیین کهن، از یاد نبرده باشند. جشن، با برنامههای دیگر نیز همراه میشود. موسیقی سنتی نواخته میشود و گوشها را نوازش میدهد. همآوردی طنابکشی نیز ساعتها باشندگان را سرگرم میکند. چوبکشی همآورد دیگری است که سرگرمی دیباجیها در جشن است. افزون بر آن، نان محلی پخته و در میان باشندگان و شرکتکنندگان در جشن پخش میشود و در پایان نیز پیشکشهایی به برندگان بازیهای بومی داده میشود تا روزی خوش و بهیادماندنی سپری شده باشد و مردم، با امید سال دیگر و جشن شیردوشان دیگر، پراکنده شوند.
جشن شیردوشان دیباج در سال 1391 ثبت ملی شده است و درخت اُروس کهنسال آن نیز یکسال پیش از آن در سیاههی آثار ملی و معنوی کشورمان آمده است، تا بهتر و افزونتر نگاهبانی شود. گفتنی است که در سال 1398 خورشیدی، جشن شیردوشان دیباج 15 هزار گردشگر را از چهارگوشهی ایران گِردهم آورد (ایرنا- اردیبهشت 1401) و پُربازدیدترین جشنوارهی استان سمنان شناخته شد.
در دهستان اشکور شهرستان رامسر نیز جشن شیردوشان برگزار میشود (گزارش روستانیوز- خرداد 1401). با فرارسیدن خردادماه در مراتع اشکور و گُلدادن علوفهها، اشکوریها جشن شیردوشان را برپا میکنند. در این جشن، دامها پس از بازگشت از چرا، دو بار دوشیده میشوند. از همینروست که این جشن، در رامسر «دو دوشان» نیز نامیده میشود.
شَهشِه؛ آیین بومی دیگر دامغان
یک آیین دیرینهی دیگر در دامغان «شَهشِه» نام دارد. این گردهمایی، نذر باران و آرزوی بارش ابرها است که با پخت آشی از زردآلوی نارس که دامغانیها به آن زِنگِلاچو میگویند، همراه است. شهشه را جشن کشاورزان و باغداران هم میتوان دانست. آنها برپایهی باوری دیرینه، در روزهایی از آغاز سال، چشمبهراه بارش باراناند. دامغانیها باور دارند که سرمای زمستان در گسترهی دامغان تا 66 روز پس از بهار نیز ادامه خواهد داشت. از همینروست که کرسیها را برنمیچینند و در روزهای بهاری از سوز سرما و بارشهای پیدرپی شگفتزده نمیشوند. تنها در شصتوششمین روز از بهار است که زمستان را تمامشده گمان میبرند و با پختن آش زنگلاچو، به پیشباز روزهای گرم سال میروند. این آش در میان مردم، بهویژه تهیدستان، پخش میشود. دامغانیها چنین آیینی را نشانهای از پُرروزی (پُربرکت) بودن سال و فراوانی محصول باغها و کِشتزارها میدانند و خود را برای آن روزهای و ماههای نیک سال آماده میکنند.
*یارینامه: خبرگزاریهای ایسنا؛ ایرنا؛ مهر؛ تارنماهای جوانه.
دیگر آیینهای ایرانی را در پست زیر دنبال کنید:
