امروز آذر ایزد از ماه بهمن به سالمه‌ی 3757 زرتشتی، سوم بهمن‌ماه 1398 خورشیدی، 23 ژانویه 2020 میلادی
سوم بهمن‌ماه 1235 خورشیدی برابر با 23 ژانويه سال ۱۸۵۷ میلادی روزی بود که نيروهای اعزامی انگلستان بندر بوشهر و حومه آن را تصرف كردند.
۲۳ ژانويه سال ۱۸۵۷ میلادی روزی بود که نيروهای اعزامی انگلستان به رياست «اوت رام» پس از شش هفته نبرد خيابانی، بندر بوشهر و حومه آن را تصرف كردند تا دولت تهران مجبور به صرف نظر كردن از شهر هرات و غرب افغانستان امروز شود كه از زمان تاسيس كشور ايران به دست كوروش بزرگ هميشه بخشی وفادار از ايران و كانون فرهنگ و ادب ما، و برای مدتی نيز شاهزاده‌نشين ايران و مقر حكومت خراسان بود و شاه عباس که در هرات به دنيا آمده بود پيش از احراز سلطنت در اين شهر زندگی می‌کرد.
نيروهای اعزامی انگلستان نهم دسامبر سال ۱۸۵۶ میلادی پس از يک گلوله‌باران شديد گام بر خاک وطن ما در ساحل بوشهر گذارده بودند و از همان لحظه نبرد خيابانی آغاز شده بود. دولت لندن پیش از این به ایران اخطار داده بود که از هرات و غرب افغانستان خارج شود و چون دولت ایران اعتنایی نکرده بود، در اول نوامبر سال ۱۸۵۶ به ايران اعلان جنگ داده بود.
در نبرد خيابانی ۴۵ روزه، بیشتر مردم معمولی از شهر و حومه بوشهر دفاع می‌کردند. گلوله‌باران بوشهر توسط ناوهای انگليسی صورت گرفته بود. افغانستان که بر سر آن اين عمليات صورت گرفته بود از اوايل قرن هجدهم مد نظر انگليسی‌ها بوده است. منطقه هرات قسمتی از بخش اصلی ايران‌زمين بوده است که در عهد باستان «آريانا» خوانده می‌شد. «افغانستان» نامی است كه انگليسی‌ها بر ايران خاوری گذارده‌اند.
نيروهای انگليسی كه باكشتی از هند وارد آب‌های بوشهر شده بودند نهم دسامبر ۱۸۵۶ (شش هفته پيش از آن) در پی یک گلوله‌باران طولانی در ساحل بوشهر پياده شده بودند و در اين مدت مردم معمولی از منطقه بوشهر دفاع می‌كردند، زيرا كه دولت تهران نيروی قابل ملاحظه در بوشهر و كازرون نداشت. درباره دفاع مردمی از بوشهر كتاب‌ها و رساله‌های بسيار نوشته شده است.
«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه‌ی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آورده‌اند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یکی از آخشیج‌های چهارگانه طبیعت است که ایرانیان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. جه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.
در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می‌بخشد پس سوی پرستش اهورامزدا است. هر زرتشتی برای نیایش باید رو به سوی روشنایی و پشت بر تاریکی کند. آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می‌کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان کن مرا به می که جهان
شادمان شد به فر دولت شاه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
به راه شو و نان مپز چه گناه گران است
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه
