امروز تیر ایزد از ماه بهمن به سالمهی 3757 زرتشتی، دوشنبه هفتم بهمنماه 1398 خورشیدی، 27 ژانویه 2020 میلادی
در نبرد میان نیروهای ابومسلم خراسانی و لشکریان مروان دوم، مروان شکست خورد.
در جنگ دو روزه ــ 26 و 27 ژانویه ــ سال 750 میلادی که در کنار رودخانه «زاب» واقع در شمال عراق امروز میان نیروهای ابومسلم خراسانی و لشکریان مَروان دوم (آخرین حکمران امویان شرق) روی داد، مروان شکست خورد و به مصر گریخت و شش ماه پس از شکست زاب، در آنجا در ششم آگوست 750 در منطقه ابوسیر کشته شد.
در این جنگ، نیروهای ابومسلم عبارت بودند از پیروان آل محمد (ص)، هواداران ابوالعباس عبدالله محمد السفّاح و ایرانیان ناراضی از بنی امیّه. مردم از فساد دستگاه امویان و انتصاب افرادی به مقام و فرمانداری که جز پُرکردن جیب خود فکر دیگر نداشتند راضی نبودند و آماده قیام.
در نبرد زاب، ارتش مروان از نظر شمار نزدیک به سه برابر افراد ابومسلم بود، ولی با روحیهای ضعیف. دو نیرو 25 ژانویه در برابر هم قرار گرفته بودند ولی نبرد از بامداد 26 ژانویه آغاز شده بود. روز 27 ژانویه بسیاری از نیروهای مروان در جریان فرار، در رودخانه زاب که سطح آن یخ زده بود فرو رفتند و جان دادند. مروان به شام (سوریه) گریخت ولی چون در اینجا با مخالفت ضمنی رو به رو شد به مصر رفت و در آنجا کشته شد. از آن پس، حکومت امویان تا مدتی منحصر به اندلس (اسپانیا) و گوشه دوردست آفریقای شمال غربی بود.
ابومسلم (متولد اصفهان) که از سال 747 میلادی، مسلّحانه بر ضد حکومت امویان بپاخاسته بود در ماه می 749 میلادی ــ 128 هجری خورشیدی و در نخستین نبرد، ارتش امویان را شکست داده بود و پس از این پیروزی، در یک خطبه، مَروان را از خلافت خلع و آن را به ابوالعباس سفاح منتقل کرده بود. با وجود این، مروان دوم هنوزهمچنان دارای قدرت بود. ولی بسیاری از مورّخان، این سال را آغاز خلافت عباسیان و گسترش نفود ایرانیان در امور حکومت نوشته اند.
پس از نبرد زاب و شکست مروان، طولی نکشید که مرکز خلافت نیز از شهر دمشق به مدائن و سپس شهر تازه ساز بغداد واقع در 36 کیلومتری شمال مدائن (تیسفون) پایتخت پیشین ایران در طول 8 قرن منتقل شد. نام «بَغداد» که در زمان ساسانیان یک روستا و درختستان بود تغییر داده نشده است که «بَغ» در فارسی میانه به معنای «خدا» و «داد» از مصدر دادن است که جمع دو کلمه معنای «هدیه خدا» را میرساند.
ابوالعباس در سال 754 درگذشت. محبوبیت ابومسلم در میان مردم، المنصور جانشین ابوالعباس را نگران کرده بود. ابومسلم رفتاری دوستانه با پیروان همه مذاهب داشت. چندی پس از خلیفه شدن، منصور ابومسلم را که فرماندار خراسان بزرگتر بود جهت مذاکره پیرامون چند موضوع ازجمله حکومت مصر به مدائن فراخواند و چند نفر را مامور کرد که در پشت پرده تالار ملاقات پنهان شوند و در جریان ملاقات از پشت پرده بیرون آیند و او را بکشند که پنجم ژوئن سال 755 میلادی چنین شد. سپس جسد ابومسلم را قطعه ـ قطعه کرده به دجله ریختند.
خبر این توطئه که به ایران بویژه خراسان بزرگتر و سیستان بزرگتر رسید بپاخیزی ایرانیان آغاز شد که تا کسب استقلال و حاکمیت ملی ادامه یافت. منصور با تخریب برخی از ساختمانهای تیسفون (مدائن) و انتقال مصالح این ساختمانها به بغداد برای گسترش این شهر، بر نارضایتی ایرانیان افزوده بود. ساختمانهای بغداد در سال 762 تکمیل شد و دستگاه خلافت عباسیان به آنجا انتقال یافت.
نوشتهاند که ابومسلم از نوادگان بزرگمهر، بزرگ وزیر معروف عهد ساسانیان بود و در جوانی «بهزادان» نام داشت.
روز «تیر ایزد» سیزدهمین روز هرماه و چهارمین ماه هر سال، در گاهشمار زرتشتی و چهارمین ماه از سال «تیر» نام گرفته است. تیر یا تیشتر، ایزد باران بوده و به یاری او کشتزارها سیراب از باران میشوند، همچنین نگهبان ستوران است. در اوستا «تیریشت» در نیایش ایزد باران است. ستاره عطارد تیر نامیده میشود و نیز تیری که در کمان نهند و بجهانند. ایرانیان باستان هنگام خشکسالی در این روز آیین ویژهای برگزار میکردند و برای خواهش باران و پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی(اپوش) به در و دشت میرفتند و تیریشت میخواندند.
بخشی از یشتهای اوستا دربارهی این ایزد است. تیر نام ستارهای است که امروزه آن را «شعرای یمانی» یا به لاتین «سیریوس» (Silius) مینامیم.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ای نگار تیر بالا روز تیر
خیز و جام باده ده بر لحن زیر
عاشقی در پردهی عشاق گوی
راههای طبع خواه دلپذیر
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
کودک به تیراندازی و نبرد و سواری آموختن فرست.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
بفرمای بر کودکان روز (تیر) /نبرد و سواری و پرتاب
یاد روز هفتم بهمنماه:
-زادروز و سالمرگ شاه عباس که با لشکر خراسان به قزوین رفت.
-ساخت اولين قرص شيميايي آسپرين (1900میلادی)
-الحاق ايران به قرارداد جهاني آزادي تبادل افكار يونسكو(1344 خورشیدی)
