آثار هخامنشیان در جای‌جای دیرینکده‌های اروپا و مجموعه‌های خصوصی باخترزمینیان پراکنده است؛ آثاری که در ساخت و جلوه‌گری چنان هستند که بخشی زرین از میراث باستانی ایران و جهان به‌شمار می‌روند. یک اثر بازمانده از هنر هخامنشیان، «دسته‌گلدان بُز کوهی» است؛ اثری زیبا، خیال‌انگیز و درخشنده که به‌تنهایی گویای استادی و دقت هنرمندان آن دوره است و یادگاری گران‌بها از شاهنشاهی پهناور هخامنشی. این اثر در دیرینکده‌ی لوور در پاریس نگهداری می‌شود.
اثر درخشان دسته‌گلدان بُز کوهی از عتیقه‌ی نقره با روکش طلا ساخته شده است. نکته‌ای که بر زیبایی این تندیس می‌افزاید قرار گرفتن سُم‌های بُز کوهی بر روی ماسک انسانی با چهره‌ای استوره‌ای است. این پیکره، آمیخته‌ای از چهره‌ی انسان و پیکر جهنده‌ی جانور است و اوج چیره‌دستی هنرمند سازنده‌ی آن. سر جانور به‌‌گونه‌ی زیبایی رو به نگرنده‌ی اثر برگشته و دو شاخ او با ریزبینی (:ظرافت) درخور ستایش ساخته شده است. پیکر جانور، باریک است و دو بال آن صورت خیال‌انگیز اثر را نشان می‌دهد. ساخت دسته‌گلدان بُز کوهی به روش ریخته‌گری انجام گرفته است. این نیز گفتنی است که بلندای آن 27 سانتی‌متر و درازای آن 15 سانتی‌متر است.
بال‌ها و شاخ‌های این بُز کوهی را نشانه و سمبُل سرزندگی و نیرو دانسته‌اند و چهره‌ی موجود استوره‌ای که سُم‌های جانور روی آن جای گرفته است، «سیلنوس» نام دارد. سیلنوس به معنی موجودی آمیخته از انسان و بُز است و نماد (یا خدایگان) شراب و نوشیدنی دانسته می‌شود. جدای از این، جزییاتی که در ساخت این پیکره‌ی جانوری-انسانی به‌کار رفته است، شگفت‌آور است و همگی برای رساندن این پیام است که سرزندگی و نیروی زندگی را به بیننده انتقال دهد. گمان می‌رود که این جانور جهنده، دسته‌ی گلدان (یا خُمره‌ای) برای شراب بوده است. شاید نیز بُز کوهی متقارنی در دیگر سوی گلدان ساخته شده است که اکنون از میان رفته باشد. روکش طلایی اثر، به آن زیبایی دوچندانی بخشیده و تابناکی آن را بیش‌تر ساخته است.
دسته‌گلدان بُز کوهی در سده‌ی چهارم پیش از میلاد ساخته و در کاخ داریوش یکم در شوش کشف شده است. این اثر که در دیرینکده‌ی لوور نگهداری می‌شود، نمونه‌ی دیگری دارد که در موزه‌ی ایران باستان، در تهران، جای دارد.
نماد بُز کوهی به فراوانی در آثار باستانی و پیشاتاریخی هنر ایران و میان‌رودان دیده می‌شود. این حیوان، با شاخ‌های بلند و نیم‌دایره‌ای نقاشی یا ساخته می‌شد. شاخ بُز با ماه پیوندی استوره‌ای داشت و معنایی انتزاعی را بازتاب می‌داد. در کهن‌ترین پیکرک‌های یافته شده در ایران، چنین جانوری نمادین دیده شده است. حتا نمونه‌هایی از آن در دوره‌ی نوسنگی یافته‌اند و یکی از نمادها و پیکرهای بسیار کهن تمدن خاورزمین شناخته می‌شود. شاید نگهبانی حیوان از آب، یکی از نمادهای چنین پیکره‌هایی باشد. در هنر هخامنشی نیز نماد بُز کوهی و قوچ، برای آذین ابزار ساخته‌شده به فراوانی دیده می‌شود. پس می‌توان بُز با شاخ‌های بزرگ، نمادی تکرارشونده در هنر هخامنشیان دانست.
دسته‌گلدان بُز کوهی اثری زیبا، نمادین و یادگاری گران‌بها از هنر هخامنشی است و از مهم‌ترین آثار لوور در بخش ایران آن دیرینکده شمرده می‌شود؛ جایی که آثار تمدنی ایران به‌فراوانی یافتنی است.
*یاری‌نامه: ویکی‌پدیا؛ تارنمای‌های هنداکو و کارناوال.
با دیگر آثار تمدنی ایران در دیرینکده‌های جهان آشنا شوید:
یک پاسخ
زیباست هنرمندانه با طرحی ظریف تحسین برانگیز