امروز رشن ایزد از ماه بهمن به سالمهی 3757 زرتشتی، شنبه 12 بهمنماه 1398 خورشیدی، یکم فوریه 2020 میلادی
دو روز پس از برگزاری جشن سده، در فوریهی سال 523 پیش از میلاد، روزی که ایران تنها اَبَرقدرت جهان وقت بود.
به نوشتهی مورّخان عهد باستان و محاسبات تقویمی قرن بیستم، در فوریه سال 523 پیش از میلاد (و به گفتهای؛ یک و یا دو روز پس از جشن سده)، بزرگان مصر ـ کشوری که صدها سال استقلال كامل داشت ـ پذیرفتند كه از آن پس، مصریان اتباع و سرزمین شان یک ساتراپی (استان) ایران باشد. در دوران حکومت هخامنشیان، ایران ـ تنها اَبَرقدرت جهان وقت بود و بر سرزمینی از لیبی تا هندوستان و سیردریا (رود سیحون ـ مرز شمالی تاجیکستان امروز تا منطقه دریای سیاه و دریای اژه (واقع در سه قاره جهان) حکومت می کرد.
دور اول حكومت ایران بر مصر (زمان هخامنشیان) 121 سال طول كشید. پس از این مدت هم تا سالیان دراز، یهودیان مصری خودرا از اتباع ایران معرفی میكردند.
ارتش ایران در سال 618 میلادی (زمان پادشاهی خسروپرویز) نیز شمال مصر را فتح كرد و در اسكندریه مستقر شد. خسروپرویز از سال 590 میلادی تا آخرین ماه سال 627 بر ایران پادشاهی کرد.
چو هور سپهر آورد روز رَش
ترا زندگى باد پدرام و خَوش
هجدهمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی به نام رشن پیوند یافته است. رَشن (رَشْنو) ـ ایزد دادگرى و آزمایش ایزدى، ایزد درستی و دادگری که از ایزدان سرای پسین و از داوران روز جزا هست. یشت رشن، یشتی هست در ستایش رَشن، رَشنو، رشن یشت ، یشت دوازدهم اوستا هست.
ایزد عدل و داد در دین مزدیسنى. در اوستا رَشْنو Rašnu و در پهلوى رَشْن Rašn به معناى عادل و دادگر است. رَشْن در اوستا اغلب با صفت رَزْیشْته Razišta (در پهلوى رزیستک Razistak) وبه صورت رَشْنو رزْیشْتَه به معناى راست تر و درست تر آمده است، و در فارسى معمولاً این ایزد با صفتش «رَشْن راست» خوانده مى شود.
ابوریحان بیرونى در الآثار الباقیه (ص73) در فهرست روزهاى ایرانى، این ایزد را رَشْن خوانده که در زبان سُغدى رَسْن Rasn و در خوارزمى همان رَشْن خوانده مى شده است. در ادبیات فارسى این واژه به صورت «رش» بدون نون بکار رفته است.
فردوسى گوید: چو هور سپهر آورد روز رَش / ترا زندگى باد پدرام و خَوش،
خسروى مى گوید: مى سورى بخواه کامد رَش / مطربان پیش دار و باده بکَش.
