آیین واج‌یشت گهنبار پایان سال در آتشکده یزد

آیین یسناخوانی گهنبار چهره همس پت میدیم گاه، پیش از برآمدن آفتاب در آتشکده یزد برگزار شد.

این آیین در روز آدینه ۲۵ اسفندماه 1402 از ساعت 5:30 با باشندگی موبدان و همکیشان باشنده و با همکاری انجمن زرتشتیان یزد و انجمن موبدان در آتشکده این شهر برگزار شد. سخنران این آیین موبد دکتر مهربان پولادی، فرنشین انجمن موبدان بود. وی درباره‌ی ارزشمندی گهنبار پایان سال گفت: گهنبار همس پت میدیم گاه گهنباری بسیار ارزشمند است و پیدایش انسان در این روز اتفاق افتاده است. وی افزود، گهنبار امروز، آغاز پنجه بزرگ است که از امروز آغاز می‌شود. از روز اشتاد تا شب پیش یعنی از پنج روز پیش، پنجه کوچک بود. وی ادامه داد ما زرتشتیان شوربختانه برخی از این آیین‌ها را به فراموشی سپردیم از امروز تا واپسین روز شامگاه وهوشتواش که آتش نهایی را برمی‌افروزیم و با روان فروهر درگذشتگان بدرود می‌گوییم پنجه بزرگ است که این پنج روز آیین‌های ویژه خود را دارد، ولی ما یکی یا دو تا از آن را برگزار می‌کنیم. وی از آیین‌هایی که به فراموشی رفته است نام برد، مانند آیینی در اردیبهشت ماه، جشن رپیتونگان که دیگر گرفته نمی‌شود و امیدوار بود که مانند بازگشت گهنبار، انجمن موبدان به این نتیجه برسد که این جشن بزرگ را هم بگیرند. فرنشین انجمن موبدان در ادامه سخنرانی خود از باشندگان و موبدانی که خویشکاری این مراسم را بدوش داشتند سپاسگزاری کرد و ادامه داد، اگر دقت کرده باشید موبدی که مسوول خواندن همازور دهمان بود در قسمت نام همکاران به بخش فروردینگان می‌رود و به فروهر درگذشتگان درود می‌فرستد.

اهمیت جشن و شادی و یکدست بودن دین زرتشتی

موبد دکتر مهربان پولادی در ادامه سخنرانی خود به اهمیت جشن و شادی در دین زرتشتی اشاره می‌کند و می‌گوید، زرتشتیان سی سال آیین می‌گیریم که همه‌‌ی آن جشن شادی است. فرقه‌ها و مذهب‌های گوناگون در زمان‌های گذشته تلاش کردند تا به دین زرتشتی، مذهب بیافزایند، موبدان ما و مردم ما کشته شدند اما نگذاشتند مذهب جدیدی ساخته شود. هر شخصی دانسته یا ندانسته چیزهایی می‌خواست وارد دین ما کند و چهره دین را دگرگون کند، ولی موفق نشدند. این افتخار ما زرتشتی‌ها است که تا به امروز یعنی 3762 سال که از دین زرتشت می‌گذرد دین ما یک مذهب دارد و آن‌هم مذهب زرتشتی است. ما در سراسر دنیا مانند هم هستیم و انجمن موبدان ایران با پارسیان هند، آمریکا و کل دنیا در پیوند است. آن‌ها انجمن مادری را قبول دارند.

آیین‌های زرتشتیان در این پنج روز

فرنشین انجمن موبدان در ادامه درباره آیین‌هایی که در دین زرتشتی وجود دارد سخن گفت، تا پنج روز سراسر شادی است و ما در پنج روز گذشته برنامه‌های گوناگونی داشتیم. ما آیین‌های چون فال‌اندازی، فال‌کوزه‌، کجاوه‌، برافروختن آتش برای درگذشتگان را داشتیم. آیین‌های دادودهش مانند قاشق‌زنی از حال و هوای هم باخبرشدن را داشتیم. آیین‌های مانند قاشق‌زنی، شکستن کوزه و یا شال‌اندازی اکنون کمتر دیده می‌شود ولی برخی از هم‌میهنان این آیین‌ها را برگزار می‌کنند، ولی شوربختانه ما به فراموشی سپردیم.

فلسفه چهارشنبه‌سوری

فرنشین انجمن موبدان درباره چگونگی پیدایش این روز و اینکه آیا این سنت زرتشتیان است یا خیر گفت، در سال 633 میلادی در زمان ابوبکر، عثمان و عمر وقتی که این خلفا به ایران یورش کردند خیلی کشته دادیم. در زمان یورش عثمان به ایران شاه ایران یزدگرد کشته می‌شود. در سال 28 یا 29 خورشیدی بود که آن‌ها می‌بینند زرتشتی‌ها در روز اورمزد و فروردین‌ماه که روز چهارشنبه بوده است آتش می‌افروزند. آتش در نزد ما سپندینه (مقدس) و به‌عنوان پرچم است. وی درباره پریدن از روی آتش چنین گفت: زرتشتیان هیچ‌گاه آتش روشن نمی‌کنند تا از روی آن بپرند و یا در کنار آتش خوراک نمی‌خورند آتش را پاک نگاه می‌دارند و به آتش می‌گویند ای آتش آن بیماری‌های من را از بین ببر و پاکی من را افزون کن. تمام این‌ها در استوره‌های ما آمده است.

فلسفه قاشق‌زنی

از دیدگاه موبد دکتر مهربان پولادی، قاشق‌زنی جمع‌کردن آجیل برای همه است که پس از گردآوری، آن را درون یک چادرشب می‌ریختند و سپس بین همگان پخش می‌کردند. فلسفه آن این بود که دارا و ندار مانند یکدیگر هستند. وی در ادامه گفت، برای درگذشتگان جشنی می‌گرفتند بنام روان و فروهر درگذشته و گهنبار می‌خواندند.

لرک یا آجیل هفت میوه خشک

درباره لرک یا آجیل هفت میوه خشک فرنشین انجمن موبدان اعتقاد دارد که این لرک سمبلیک است. وی گفت: ما هفت درجه موبد داشتیم ولی امروز این هفت درجه را نداریم. در ایران  تنها چهار موبد داریم که واج یشت را می‌خوانند. موبدی داشتیم که مسوول بوده تا از حال و هوای همه باخبر شود و داد و دهش را بدون اینکه کسی متوجه شود به دست شخص موردنظر برساند.

خانه‌تکانی

موبد دکتر مهربان پولادی درباره خانه‌تکانی و اینکه چرا خانه‌تکانی می‌کنیم در این آیین واج یشت نکاتی را گفت، پیش از پنجه کوچک خانه‌تکانی تمام شده است یعنی با آغاز روز اشتاد ایزد خانه‌تکانی پایان‌یافته و خانه آب‌وجارو شده است و حتا در قدیم چراغی برمی‌افروختند به نشان اینکه فروهر روان درگذشته به سویشان می‌آید  پس شاد بودند و ساز و دهل می‌نواختند. پنج روز پنجه نان می‌پختند البته امروز هم نان می‌پزند و بین همه پخش می‌شود. کارهای گوناگونی در این روز انجام می‌شد. اکنون برخی از آن‌ها به شکل سمبلیک انجام می‌شود. وی در ادامه افزود، برنامه‌های که انجام می‌شده است تا روز آخر که ما با فروهر روان درگذشته بدرود می‌گفتیم ادامه داشت. روز اورمزد، روز آغاز بود در متن دینی هم داریم که شادی درگذشتگان به شادی بازماندگان در گیتی است.

آداب اورمزد روز

فرنشین انجمن موبدان درباره آداب روز نخست فروردین  همچنین گفت: در اورمزد روز، همه به دیدار بزرگ‌ترها می‌رفتند و بعد از آن به آتشکده می‌رفتند و شادی می‌کردند. روز شش فروردین هم روز جشن بزرگ زایش و به پیامبری رسیدن اشوزرتشت بود.

درخواست موبد دکتر مهربان پولادی از انجمن موبدان 

موبد دکتر مهربان پولادی در این سخنرانی درخواستی هم از همکاران خود داشت، امروز نمی‌خواهم بگویم چه چیز درست است و یا نادرست. امروزه اورمزد روز که پرسه گذاشتیم و چندین بار هم انجمن موبدان گفته است که روز قبل ما با درگذشتگان خود بدرود کردیم و دیگر خانواده آن درگذشته شاد هستند. پس این آیین پرسه روز اول سال اشتباه است. دومین محور دین زرتشت بازگشت انسان به اهورامزدا است که نُه بخش دارد. پس باید یک سری کارها را برابر اصل دین رعایت کنیم. همین چینود پل را که برخی همکاران من چینود پل بزرگ می‌گویند اشتباه است. ما پل بزرگ و کوچک نداریم. ما در اوستا درود می‌فرستیم به آفریدگار و ما از آتش پرستاری می‌کنیم و به همه آفرینش خداوند درود می‌فرستیم. این خویشکاری انجمن موبدان است که این آگاهی‌رسانی‌ها را انجام دهند. وی در ادامه از همه خواست آگاهی‌رسانی کنند و هوای یکدیگر را داشته باشیم هیچ‌کس برتر از دیگری نیست و همه یکسان هستیم، وی درباره اندیشه اهریمنی و اورمزدی چنین گفت، برابر گفته اشوزرتشت در اهنودگات نیروی خوبی و بدی وجود دارد. معمولا نیروی بدی قالب است به عنوان مثال انسان به یکجا نشستن تمایل دارد تا کار کردن. وقتی می‌گوییم خدا بزرگ است حالا ببینیم چه می‌شود و کاری نکنیم این اندیشه اهریمنی است، ولی اندیشه اورمزدی این است که همه‌چیز را بسنجیم، هدف را پیدا کنیم، آگاهی‌رسانی کنیم و برای رسیدن به آن هدف برنامه‌ریزی کنیم. ما این را در انجیل و تورات هم می‌بینیم.

اهمیت اوستا

فرنشین انجمن موبدان درباره‌ی اهمیت اوستا و پژوهش‌هایی که در این باره به وسیله غیرهم‌کیشان انجام می‌شود هم نکاتی گفت، اوستا بسیار ارزشمند است. اکنون در قم اوستا را با دین‌دبیره می‌خوانند و روی آن کار می‌کنند. متن پهلوی اوستا را به شکل پهلوی می‌خوانند. افرادی از دانشگاه امام صادق تهران به نزد من آمدند و گفتند روی ادیان کار می‌کنند و گفتند در قم درباره دین زرتشت تحقیق می‌کنند.

موبد دکتر مهربان پولادی، فرنشین انجمن موبدان سخنان خود را اینگونه به پایان برد، امروز روز اهنود از گاه گاتابیو است و درود می‌فرستیم به فروهر پاک درگذشتگان.  پاکی روان ‌هم پس از 30 سال به آن افزوده می‌شود و بدرود می‌گویند ما تناسخ نداریم و تناسخ در گات‌ها و اوستا نیامده است. در پایان برای همه باشندگان آرزوی سلامتی و سالی سرشار از خیر و برکت داشت.
نان صبحانه واج‌یشت امروز از دهش همایون پشوتنی‌زاده به نامگانه همسرشان جهانگیر رستم نمیری بود.

موبد دکتر مهربان پولادی، فرنشین انجمن موبدان

فرتور از فیروزه منوچهری است.
6744