دکتر زاگرس زند، استاد دانشگاه، تاریخ‌شناس و شاهنامه‌‌شناس، در تازه‌ترین کتابش: «ایران‌شناسی؛ هویت، فرهنگ و خُلقیات ایرانی» یادآور چنین نکته‌ی به‌یادسپردنی و راهگشایی شده است که: برای شناخت هویت و چیستی خود نیازمندِ «نگاه دیگری» هستیم. این «دیگری» همان مسافران و کارگزاران سیاسی بیگانه‌ای هستند که از سده‌های بسیار دورِ تاریخی، برای شناخت خاورزمین، راهی سرزمین ما شده‌اند و آنچه را دیده و دریافته‌اند در سفرنامه‌های‌شان نوشته‌اند و شناختی از ایران آن روزگاران و «خلقیات» ما و سازوکار زندگی و رفتار و باورهای‌مان (آن‌گونه که به چشمشان می‌آمد) نقش زده‌اند و نوشته‌اند. دکتر زند گوشزد می‌‌کند که نوشته‌های بیگانگان حتا اگر ناروا باشد یا «با غرضِ خاصی نوشته شده باشد» باز ارزشمند است و به کارِ اکنون ما برای پی‌بردن به کم‌وکاستی‌ها وهویت‌مان می‌آید …
نقد و داوری داده‌های سفرنامه‌های بیگانگان و بررسی موشکافانه‌ی مهم‌ترین آن‌ها و شناخت فرهنگ ایران و دریافت «نگاه بیرون»ی بیگانگان به ما، همان کاری است که دکتر زند به‌شایستگی و بردباریی درخور ستایش و در گذر چندین سال پژوهش و جست‌وجوی دانشورانه، در کتاب تازه‌چاپش به دست داده است و راهگشای شناختی شده است که شمار اندکی از نویسندگان بینش‌ور دهه‌های گذشته‌ی ایران آغازگر آن بودند (همانند جمال‌زاده در کتاب «خلقیات ما ایرانیان»).
– آقای دکتر، شاهنامه برای «نگاه از درون» و شناخت خوب‌وبد ما تا چه اندازه کاربرد دارد؟
– شاهنامه از چند جهت به‌کار ما می‌آید؛ یکی اینکه از دید نگرش، درونی‌ترین و خودی‌ترین و ایرانی‌ترین تاریخ‌نویسی‌ای است که نگاهش به فرهنگ ایرانی است. تا اندازه‌ی بسیاری نیز مستقل نوشته شده است؛ به این معنا که هم فردوسی و هم گردآورندگان شاهنامه‌ی ابومنصوری، با استقلال سیاسی و فرهنگی دست به نوشتن کتاب خود زده‌اند. درست است که جریانی سیاسی پشتیبان آن‌ها بود، اما آن جریان، ایرانی بود و خواست و آرمان برگرداندن فرهنگ، شُکوه و سیاست ایران باستان را داشت. هم کنارنگیان و هم سامانیان چنین ادعایی داشتند. این را هم فراموش نکنیم که در آن مجموعه، دهقانان توس و پیشینه‌ی فرهنگی درازدامن خراسان و شخصیت خودِ فردوسی هم بود که اگر آن‌ها را کنار هم بگذاریم، خواهیم دید که شاهنامه بسیار متفاوت با کتاب‌های تاریخی‌ای است که در باختر ایران و زیر نگاه عباسیان نوشته می‌شدند. فردوسی آن آزادی و آزادگی را داشت که تا اندازه‌ی بسیاری بتواند نگرشی را که مردم ایران و نویسندگان پیشین ایران (از خدای‌نامه تا شاهنامه‌ها) داشتند، در حماسه‌ی خود بیاورد.
آنچه در بالا آمده بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «رویکرد شاهنامه روادارانه است»، به خامه‌ی شهداد حیدری، که در نخستین شماره امرداد در سال 1403، آمده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی چهارم (شاهنامه) شماره‌ی 483 امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 483 از چهارشنبه 29 فروردین‌ماه 1403 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان است.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 483 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 483 امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
