امروز فرخ روز امرتات از ماه هه‌اورتات به سالمه‌ی 3762 زرتشتی، شنبه پنجم خوردادماه 1403 خورشیدی، 25 می 2024 میلادی
نقش کلیدی قزوین و هرات، پایتخت‌های ایران در دوران صفویه
در سال ۹۳۶ خورشیدی، “شاه طهماسب یکم”، پادشاه ایران، شهر قزوین را به عنوان پایتخت جدید ایران برگزید. این تصمیم بر پایه‌ی نقش کلیدی قزوین گرفته شد. قزوین در فاصله مساوی از مرزهای باختری و خاوری قرار داشت تا اطلاعات و اخبار به سرعت در سراسر کشور منتشر شود. پیش از این، تبریز به عنوان پایتخت ایران شناخته می‌شد. همچنین، شاه طهماسب هرات را به عنوان محل اقامت ولیعهد ایران تعیین کرد، برای دیرینگی و ارزش تاریخی آن. هرات، که از زمان “کوروش بزرگ” به عنوان ساتراپ‌نشین ایالت آریا شناخته می‌شد، در کتیبه ها و نیز اوِستا، از هرات به «هرایه و» یاد شده است. این نام از «هری رود، رود زرین، رود زرد» که از کنار این شهر می گذرد، گرفته شده است. در طول تاریخ، هرات ـ کانون ادبیات پارسی ـ و بارها پایتخت ایران بود. با این حال، انگلیسی‌ها پس از شکست دادن ایران در جنگ، و پیرو قرارداد سال 1857 پاریس، هرات را از ایران جدا کردند. قزوین 40 سال پایتخت بود و شاه‌عباس یکم پایتخت را به اصفهان جا‌به‌جا کرد تا مرکز کشور باشد.
در گاهشمار زرتشتی هر سال 12 ماه و هر ماه 30 روز دارد که هر ماه به نامی ویژه آراسته شده است. نام نخستین روز ماه اورمزد و نام روز پایانی انارام است. از سویی نام دوازده ماه سال در میان نام روزها نیز جای دارد و زرتشتیان برابری نام روز و ماه را جشن می‌گیرند.
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بی‌مرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبه‌خود به بی‌مرگی و جاودانگی هم خواهد رسید.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی‌مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد”، در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سی‌روزه‌ی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر می‌شود آن روز را جشن می‌گیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان می‌نامند.
در گات‌ها ، یسنا ٥١ ، بند ٧ می‌خوانیم:
كس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک‌اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی‌مرگی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مى‌رود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» می‌سراید:
روز امرداد مژده داد بداند
كه جهان شد به طبع باز خواند
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
كه جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یک سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان
یادروز پنجم خوردادماه:
– روز “مسجد سلیمان”
– نخستین اكتشاف “نفت” در ايران و خاورمیانه، در شهرستان مسجد سليمان. (۱۲۸۷ خورشیدی)
– كلنل محمدتقی خان حاكم نظامی خراسان به دنبال برکناری سيد ضياالدين در تلگرافی از سردار سپه خواست تا اوضاع را قبضه كند (۱۳۰۰ خورشیدی)
– ایران و مصر یک پروتکل مهم اقتصادی امضا کردند (۱۳۵۳ خورشیدی)
– بزرگترین نیروگاه گازی جهان در شهر ری آغاز به کار کرد (۱۳۵۷ خورشیدی)
– اعلام رسمی تشكيل شورای همكاری خليج فارس (۱۳۶۰ خورشیدی)
– آغاز دوباره جنگ شهرها از سوی عراق در اوج جنگ تحميلی (۱۳۶۴ ه.ش)
– درگذشت دكتر “علی اكبر سياسی” بنيانگذار و پدر روانشناسی جديد ايران (۱۳۶۹ ه.ش)
– سالروز درگذشت مهدی کمالیان، سازنده و نوازنده سه‌تار (زاده سال ۱۲۹۷ تهران — درگذشته ۵ خرداد ۱۳۷۶ تهران)
– درگذشت “هوشنگ سیحون”، معمار، طراح، نقاش و مجسمه‌ساز سرشناس و نامدار اهل ایران. وی استاد معماری و طراح آرامگاه‌های بوعلی سینا ، خیام، نادرشاه افشار، فردوسی و کمال‌الملک بوده است. (۱۳۹۳ خورشیدی)
– زادروز هما ناطق، نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه، (زاده ۵ خرداد ۱۳۱۳ ارومیه – درگذشته ۱۱ دی ۱۳۹۴)، وی در سال ۲۰۰۵ عنوان دکتری افتخاری موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی را کسب کرد. در آستانه دومین سالروز مرگ هما ناطق، کتابخانه‌ای به نام او در دوشنبه پایتخت تاجیکستان گشایش یافت که دربر دارنده ۴۰۰۰ عنوان از کتاب‌های اوست و قرار بود شمار دیگری از کتاب‌ها و اسناد دیگر او نیز از پاریس به این کتابخانه منتقل شود.
– زادروز رضا شعبانی، پژوهشگر تاریخ و استاد دانشگاه، (زاده ۵ خرداد ۱۳۱۷ طالقان)
– دولت ايران در دوران ساسانيان، مسيحی بودن ارمنيان را به رسميت شناخت و اعلام کرد که ارمنيان در پيروی از دين مسيح آزاد هستند و در امور مذهبی ارمنستان مداخله نخواهد شد. ارمنستان نخستین کشور مسیحی جهان است (451 م)
– هارون‌الرشید خلیفه عباسی با پیشکش یک صفحه‌ی بازی “شطرنج” به دربار شارلمانی، يادآور شده بود كه “خسروانوشيروان ساسانی” اين بازی را كه هنديان نوآور آن بوده‌اند را برای تقويت حافظه و قوای مغزی ايرانيان و تسريع محاسبات رياضی، در گستره‌ی خود رواج داده است. وی بدین‌وسیله “شطرنج” را به جهان غرب شناساند ( 800 م)
– مرگ “رابرت فيلمِر” فيلسوف و نظريه پرداز سياسی انگليسی (1653 م)
– زادروز “ميخائيل لاماناسوف” شيميدان و نويسنده شهير روس (1711 م)
– كشف عامل بيماری مالاريا توسط “آلفونس لاوران” پزشک فرانسوی (1880 م)
– آغاز استعمار كشور تونس به دست استعمارگران فرانسه (1881 م)
– روز استقلال اول و روز ملی “گرجستان” (1918 م)
🇬🇪كشور “گرجستان” در غرب آسيا و جنوب شرقی اروپا قرار دارد و پايتختش “تفلیس” می‌باشد. مساحت اين كشور ۶۹/۷۰۰ كيلومتر مربع و جمعيت آن ۵ ميليون نفر است. زبان و خط رسمیش “گرجی” و واحد پول آن، “لاری” می‌باشد. حكومت اين كشور جمهوری چند حزبی با يك مجلس قانونگذاری است.
– روز استقلال كشور “گويان” از استعمار انگلستان (1966 م)
🇬🇾کشور “گويان” با ۲۱۴/۹۶۹ كيلومتر مربع مساحت و در حدود ۸۰۰ هزار نفر جمعيت، در سواحل اقيانوس اطلس در شمال آمريكای جنوبی قرار گرفته و پايتختش “گويان” است. زبان رسمیش “انگليسی” و خط رایج آن “لاتين” و واحد پول آن “دلار گويان” است. حكومت اين كشور جمهوری چند حزبی با يك مجلس قانونگذاری است.
– امضاء قرارداد “سالت”ْ برای محدود ساختن سلاحهای استراتژيک بین ایالات متحده و شوروی سابق (1972 م)
– نيروی هوايی آرژانتين ناوشكن اتمی انگليسی “كاونتری” را غرق كرد. اين ناو در جريان گروگانگيری آمريكايی‌ها در ايران برای كمک به آمريكا به خليج فارس اعزام شده بود (1982 م)
– روز ملی “عذرخواهی” در استرالیا به مناسبت عذرخواهی دولت این کشور از بومیان به دلیل مصیبت‌های وارده به آن‌ها در چندین سال گذشته (1998 م)
– روز بزرگداشت شاهچراغ (ع)
– درگذشت “ابوالحسن سهروردی” فقيه و رياضی‌دان (۵۳۳ مهی)
