امروز فرخ روز «ماه» از ماه خورداد به سالمهی 3762 زرتشتی، پنجشنبه دهم خوردادماه 1403 خورشیدی، 30 می 2024 میلادی
روز پرهیز خوردن گوشت در نزد زرتشتیان؛ (نبُر)
دوازدهمین روز از ماه سیروزهی زرتشتی، «ماه» و سی روز از سال ماه نامیده میشود. ماه نام سیارهای هست كه در فرهنگستان ادب پارسی به همان ماونكهه نوشته و خوانده مىشود. ماونگهه در اوستا آمده یشت هفتم به نام ماه است. در ماه نیایش از ماه یشت گفته شده است.
ماه به اوستایی «ماونگَ» مانند خورشید ستودنی است. در اساتیر، ماه سازندهی نژاد ستوران شناخته شده است. در ماهیشت این ایزد آموزگار گیاه و رستنی خوانده میشود. این روز یکی از چهار روز پرهیز از خوردن گوشت است. زرتشتیان این روز را « نبر» مینامند و از کشتن حیوانات و خوردن گوشت خوداری میکنند. در این روز اوستای «ماه نیایش» از سوی زرتشتیان خوانده میشود.
در اوستا سازندهیِ تخمه و نژاد جانوران و آدمی هست و در اوستا پرورش گیاه و رستنی هست. نَبُر به چمار (:معنای) كشتار نكردن جانوران در این روزها و پرهیز از خوردن گوشت است. پرهیز از خوردن گوشت در خوراک خود برای چهار روز در ماه میدارند. در درازای روز (روزه) كار ناپسند میشمارند، اما در هر ماه و تنها در چهار روز به نامهای بهمن، دومین روزِ ماه، «ماه»، دوازدهمین روزِ ماه ، گوش، چهاردهمین روز به ماه و رام، بیستویكم به ماه زرتشتی و مزدیسنا هست .
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ماه روز ای به روی خوب چو ماه
باده لعل مشکبوی بخواه
گشت روشن چو ماه بزم كه گشت
نام این روز ماه و روی تو ماه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
می خور و با دوستان گفت و گو کن
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
بخور باده با دوستان، روز (ماه) / ز ماه خدای، آمد کارخواه
گامی به سوی صلح و دوستی؛ نقش برجسته امیرکبیر در پیماننامه ارزروم
– امضای پیماننامه “ارزروم” ميان دولت ايران و امپراتوری عثمانی در سال ۱۲۲۶ خورشیدی نشاندهنده نقش دیپلماتیک میرزا تقیخان بود که سپستر به امیرکبیر پرآوازه شد. نماينده ايران، “اميركبير” بود كه تلاش و تدبير او، شگفتی و تحسين نمايندگان روس و انگليس را برانگيخت. به موجب اين پيمان دولت ايران از ادعای خود نسبت به سليمانيه چشم پوشيد و در عوض دولت عثمانی مالكيت ايران بر بندر خرمشهر و حق كشتیرانی در رودخانه اروندرود را به رسميت شناخت و مقرر شد كه دولت عثمانی از بدرفتاری با زایران و بازرگانان ايرانی پرهيز كند.
نخستین پیماننامه ارزروم در تاریخ ۲۹ ژوئیه ۱۸۲۳ (سال ۱۲۰۲ خورشیدی) امضا شد و در آن، مرزهای تعیین شده در پیماننامه قصرشیرین سال ۱۶۳۹ را تثبیت کرد، اما نتوانست به طور کامل درگیریهای مرزی را حل کند.
دومین پیماننامه ارزروم در تاریخ ۳۱ مه ۱۸۴۷ (سال 1226) امضا شد و پس از مذاکرات درازمدت و پیچیدهای که بیش از سه سال به درازا انجامید، به امضا رسید.
یادروز 10 خوردادماه:
– دولت ایران با تصویب مجلس شورای ملی ۲۵۰/۰۰۰ لیره انگلیسی از بانک شاهی وام گرفت، کارمزد این وام ۵% بود. (۱۲۹۰ خورشیدی)
– “محمدعلی خان”، علاالسلطنه مامور تشکیل دولت شد. (۱۲۹۶ خورشیدی)
– از سوی “قوامالسلطنه” ریيس الوزرا “نجدالسلطنه” به سمت والی خراسان منصوب شد. (۱۳۰۰ ه.ش)
نجدالسلطنه تلگرافی از قوام السلطنه درخواست معافيت از كار نمود و درخواست كرد امور، موقت به كلنل محمدتقی خان واگذار شود. به دستور كلنل محمد تقی خان مخابرات تلگرافی بين مشهد و تهران تحت كنترل قرار گرفت. عده زيادی از دوستان قوام السلطنه كه امكان حكومت آنها میرفت از جمله، سالار حشمت و سالار مظفر بازداشت شدند و نجدالسلطنه نایب والی جديد خراسان توقيف شد.
– سرتيپ حبيباللهخان شيبانی، رییس شورای عالی نظام با ارتقا به درجه اميرلشكری با اختيارات كامل فرمانده قوای فارس شد تا به شورش ايلات قشقائی و بختياری را پایان دهد. (۱۳۰۸ خورشیدی)
– قانون برقراری مقررات حکومت نظامی در هشت نقطه از مناطق نفتخيز به تصويب دو مجلس رسيد. (۱۳۳۳ خورشیدی)
– ثبت برج شيشه و عمارت ارگ قديم اراک در فهرست آثار ملی ایران. (۱۳۵۴ ه.ش)
– تخریب آرامگاه “رضاشاه” به تصمیم شیخ صادق خلخالی، مهندس بازرگان نخست وزیر وقت این تخریب را یک کار خودسرانه و دور از خِردورزی دانست. (۱۳۵۸ خورشیدی)
– درگذشت محمود اعتمادزاده “م.ا.بهآذین”، کنشگر سیاسی، نویسنده و مترجم (زاده ۲۳ دی ۱۲۹۳ رشت — درگذشته ۱۰ خرداد ۱۳۸۵ تهران)
– آغاز نبرد “تيسفون”، میان روميان و ایرانیان. (363 م )
در ۳۶ کيلومتری شمال شهر تيسفون (مداین)، پايتخت امپراتوری ايران، جهان باستان شاهد نبرد سخت ۶۰ هزار لژيونر رومی با ۶۵ تا ۸۰ هزار سرباز ايرانی به فرماندهی “سپهبد مرنا” بود. فرماندهی روميان را “ژوليان” امپراتور روم شخصا برعهده داشت. در جريان جنگ، يک سرباز ايرانی، زوبينی به سوی او پرتاب كرد كه بر پهلوی او نشست و چند ساعت بعد درگذشت. در پی در گذشت “ژوليان”، ژنرالهای رومی “ژوويان” را به سمت امپراتور موقت انتخاب كردند كه وی چون توان و استعداد جنگيدن در نيروهای رومی نديد با “شاپور دوم” صلح كرد و از پنج منطقه بزرگ در شرق مديترانه و هرگونه ادعای روم در ارمنستان صرف نظر كرد و متعهد شد كه شخصا به مناطق پنجگانه مراجعه كند و به دست خود “پرچم ايران” در آنجا برافرازد كه چنين كرد و اين کار در تاريخ امپراتوری روم يک تحقير خوانده شده است. شاپور دوم كه ۷۰ سال بر ايران حكومت كرد و شهر نيشابور را در خراسان ساخت به روش “شاپور يکم”، دستور داد كه مجسمههايی بسازند كه كشتگان رومی را در زير پای سواره نظام ايران نشان دهد تا اين پيروزی هرگز فراموش نشود.
– ۱۰ خورداد ” ۳۱ می” روز جهانی بدون دخانیات
– “ژان دارک” قهرمان ملی فرانسه، با حکم یک دادگاه کلیسایی در انگلستان، سوزانده شد. (1431 م)
– درگذشت “فرانسوا وُلتِر”، فيلسوف و نويسنده نامدار فرانسوی. (1778 م)
– زادروز “میخائیل باکونین”، انقلابی روس، از بنیانگذاران آنارشیسم. (1814 م)
– درگذشت “الیزابت بلکول”، نخستین پزشک زن آمریکا، مبارز راه حقوق زنان و مخالف بردهداری. (1910 م)
– درگذشت “گئورگی پلخانف”، نظریه پرداز مارکسیست و بنیانگذار جنبش مارکسیستی. (1918 م)
– پايان نبرد “مارِن” بين ارتش آلمان و نيروهای متفقين در جنگ جهانی اول. (1918 م)
– “وينستون چرچيل”، نخست وزير وقت انگلستان در پارلمان اين كشور گفت: ما اينک در برابر دو مبارز قرار داريم، “مصدق” و “مائو”. (1952 م)
– درگذشت “ابن نفيس” طبيب مسلمان و كاشف گردش ريوی خون. (۶۸۷ مهی)
– یورش “آقا محمدخان قاجار” به شمالغربی ايران. (۱۲۱۰ مهی)
– آغاز صدارت “اميركبير” صدراعظم با كفايت “ناصرالدين شاه قاجار”. (21 ذیالقعده 1264 مهی، ۲۸ مهر ۱۲۲۷ – ۲۲ آبان ۱۲۳۰)
پس از مرگ محمدشاه قاجار، پسرش ناصرالدين ميرزا كه شانزده سال داشت به شاهی رسيد. وی پس از آن كه در تبريز بر تخت نشست، ميزاتقیخان اميرنظام را با لشكری آراسته به تهران فرستاد و خود در ۲۱ ذیالقعده به تهران رسيد. ناصرالدين ميرزا، پيش از ورود به تهران، امير نظام را به لقب اتابک اعظم ملقب كرد و او را به صدر اعظمی خويش برگزيد. سپستر صدر اعظمِ ناصرالدينشاه از سوی سلطان قاجار، به “امير كبير” نامور شد.
